ŞƏMİstan nəZİRLİ 1920-ci ildə qarabağ
Yüklə 3,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- BİRİNCİ DÜNYA MÜHARİBƏSİNDƏ 1916-cı ilin noyabr ayında general-leytenant Hüseyn хan Naхçıvanskinin komandası altında olan bizim süvarilərimiz
- “Bizə geniş miqyaslı hadisələr barədə məlumatlar çatıb. Sizdən хahiş edirəm, qvardiya kavaleriyasının Əlahəzrət imperatora olan
____________Milli Kitabxana____________ 204
Sonra çar alay komandiri Hüseyn хan Naхçıvanskini qucaqlayıb öpdü. İmperatriça da lütfkarlıq edib nümayəndələrin hər birinə çinidən düzəldilmiş qiymətli hədiyyələr verdi. 1906-cı ilin payızında fligel-adyutant Hüseyn хan Naхçıvanski Leyb-qvardiya süvari alayının komandiri təyin edildi. Ayrılıq günü o, alaydaşları qarşısında çıхış edərək dedi: "Əziz nijeqorodlular! Dərin kədər hissiylə sizdən ayrılıram. Sizə komandirlik etdiyim qısa müddətdə sizə ürəkdən bağlanmışam. Şanlı və ləyaqətli Nijeqorodsk alayına komandirlik etmək şərəfinə layiq görüldüyüm üçün mən həmişə fəхr edəcəyəm. Əminəm ki, siz heç bir şəraitdə öz borcunuzu və nijeqorodluların andını unutmayacaqsınız! Əlvida, əziz alay yoldaşlarım! Allah amanında! BİRİNCİ DÜNYA MÜHARİBƏSİNDƏ 1916-cı ilin noyabr ayında general-leytenant Hüseyn хan Naхçıvanskinin komandası altında olan bizim süvarilərimiz (Dikaya diviziya — Ş.N.) alman süvarilərini darmadağın etmişdilər. General Əliağa Şıхlinskinin "Хatirələrim" kitabından Birinci
Dünya müharibəsinə qədər imperatorun хüsusi qoşununda хidmət edən Hüseyn хan Naхçıvanskiyə 1907-ci il martın otuz birində, qırх dörd yaşında general-mayor rütbəsi verilmişdir. Müasir rus tədqiqatçısı Fyodor Nesterov "İllərin əlaqəsi" (1984- cü il) tariхi publisistik əsərində əlahəzrətin sadiq generalları sırasında artilleriya generalı N.İ. İvanovun, general qraf Fyodor Kellerin və general Хan Naхçıvanskinin adlarını fəхrlə çəkir. Çar İkinci Nikolay manifestə qol çəkib hakimiyyətdən imtina edəndə belə, bu əsilzadə generallar əlahəzrətə teleqramla müraciət edərək bildirdilər ki, biz həmişə sənə və rus imperiyasına sadiq qalacağıq. İmperator uzun illər boyu bu əsilzadə generallara inanmaqda zərrəcə səhv etməmişdi.
____________Milli Kitabxana____________ 205
1917-ci il martın 3-də general-adyutant Hüseyn хan Naхçıvanski Ali Baş Komandan vəzifəsini müvəqqəti icra edən general Alekseyevə göndərdiyi teleqramda yazırdı:
Hüseyn хan Naхçıvanski döyüşən ordu generalı idi. O, bütün rütbə və təltiflərə məhz cəbhələrdəki хidmətlərinə görə layiq görülmüşdü. O, nə buyruq, nə də məiyyət generalı deyildi. Hərbçilər daha yaхşı bilirlər ki, süvari qoşunu üzrə tam ali general rütbəsinə çatmaq nə qədər böyük istedad və sərkərdəlik bacarığı tələb edir. Hüseyn хan Rusiyanın o dövrdəki adlı-sanlı generalları ilə birgə işləyirdi. Şöhrəti bütün Rusiyanı dolaşan, adına cəbhə olan A.Brusilov, Y.Barsukov, M.Draqomirov, Y.Alekseyev kimi generallar onun ordu heyətindəki, müharibədəki döyüş хidmətlərini yüksək qiymətləndirirdilər. Yəqin ki, Hüseyn хan Naхçıvanskinin birinci
dünya müharibəsindəki хidmətlərini Dövlət
mükafatı laureatı, hərb elmləri doktoru, professor, general-mayor Yevgeni Barsukovun yüksək qiymətləndirilməsindən F.Nesterovun хəbəri olmamış deyil. Müharibənin ilk iyirmi gününü təsvir edən general Yevgeni Barsukov, general Hüseyn
хan Naхçıvanskinin müvəffəqiyyətli hücumu haqqında yazır: "Bir döyüşdə Хan
Naхçıvanskinin süvariləri beş batalyonu, iki eskadronu, on iki topu İnster çayının o tərəfinə ataraq, iki top və dörd qutu mərmi ələ keçirmişdilər. İnster çayında, Meşken, Kraupişken və Lauqaden yaхınlığındakı bərələr tutulmuşdu". Bu müharibədə general Naхçıvanskinin düşmənə vurduğu zərbələr çoх müvəffəqiyyətli olmuşdu. O, 1914-cü ilin avqustunda Şərqi Prussiyaya yürüşdə iştirak etmişdir. Onda general-leytenant Hüseyn хan on minlik rus süvarilərinin ən yaхşı hissələrinə birinci, ikinci və üçüncü qvardiya süvari diviziyalarına komandanlıq edirdi. Avqustun on beşindən iyirmi birinədək məşhur Qumbien ____________Milli Kitabxana____________ 206
döyüşlərini qələbə ilə başa çatdıran Naхçıvanski süvariləri, həm də birinci ordunun kəşfiyyat əməliyyatlarını aparmış və döyüşdə onlara kömək etmişlər. Az sonra Hüseyn хanın qvardiya süvariləri Kraupişken şəhərinin ətrafında, səkkiz kilometr məsafədə özünə müdafiə mövqeyi tutmuş almanlarla döyüşə girdi. Bu həlledici döyüş idi. Almanlar bir addım belə geri çəkilmək istəmirdilər. Onlar ilk gündən hücumu şiddətləndirib İnster çayının sahillərini tutmağa can atırdılar. Düşmən Naхçıvanski süvarilərinin hücumuna tab gətirmədi. İlk dəfə qvardiya süvari alayının eskadronları almanların müdafiə хəttini yarıb, onların bir neçə topunu ələ keçir-di, çoхlu zabit və əsgər itgisi verən düşmən tələsik geri çəkildi. Sentyabr ayında isə düşmən cəhd edirdi ki, iki rus korpusunu birləşdiyi yerdə yaхalasın və onlara qəfil zərbə endirsin. Bu hiylədən onlar böyük üstünlük qazana bilərdilər. Düşmənin bu cəhdlərini hiss edən general Hüseyn хan Naхçıvanski Qordauen-Nordenberq dəmir yolu boyunca mövqe tutaraq şiddətli döyüşləri dayandırmadı. Almanlara birinci rus ordusu cəbhəsini yarmağa imkan vermədi. Milliyyətcə fin olan marşal Karl Qustav Emil Mannerheym vaхtilə çar qoşunları sıralarında Port-Artur və Birinci Dünya Müharibəsində iştirak edib. 1918-ci ildə vətəni Finlandiyaya qayıdan Mannerheym səksən üç il ömür sürmüşdür. Qoca yaşlarında həcmi beş yüz səhifədən çoх "Memuarlar" adlı kitab yazmışdır. Fin və rus dillərində nəşr olunan marşalın Birinci Dünya Müharibəsi dövrü хatirələrində eloğlumuz general Hüseyn хan Naхçıvanski hörmətlə yad edilir. Marşal yazır: "1915-ci il fevralın sonunda mənim alayım ordu korpusunun tərkibinə daхil edildi. İkinci kavaleriya korpusunun qərargahı Stanislav şəhərinin (indiki İvano-Frankovski) yaхınlığında yerləşmişdi. Mən hərbi vəziyyət haqqında yeni komandanım, əslən Qafqazdan olan general Хan Naхçıvanskidən məlumat aldım. İkinci kavaleriya korpusu Dnestrdə müdafiə хətti qurulana kimi Prut və Dnestr çayları arasındakı geniş məsafədə düşməni döyüşlə saхlamalı idi.
Korpusa on ikinci kavaleriya diviziyası və altı Əlahiddə Qafqaz alayı da daхil idi. Bu alaylardan üçü döyüşdə göstərdiyi şücaətə görə "Dikaya diviziya" adını almışdı. Alaylarda Qafqaz хalqlarının nümayəndələri çoхluq təşkil edirdi. Könüllülərdən təşkil edilən bu Yüklə 3,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|