“Щяр бир алим гиймятлидир. Анъаг нязяриййяни тяърцбя иля бир

Müәllim vә tәdris metodikaları. Sәriştәyә әsas -

lanmayan, әmәk bazarında yetәrincә rәqabәtli

olmayan әmәkhaqqı sistemi vә maddi stimullaş -

dırma mexanizmlәrinin adekvat olmaması

tәhsildә müәllim amilinin inkişafına mәnfi tәsir

göstәrmişdir. Tәhsil sisteminin bütün pillәlә rin dә

müәllimlәrin bilik, bacarıq vә peşәkarlıq qabiliy -

yәtlәri müasir tәlәblәrә uyğun yüksәldilmәlidir.

Müvafiq stimullaş dı rıcı mexanizmlәr vә sәmә -

rәli monitorinq siste 

mi vasitәsilә müәl 

lim

fәaliyyәtinin keyfiyyәti artırıl malıdır.

Son illәrdә müәllimlәrin әlavә tәhsili sa hә -

sindә modul-kredit sisteminә әsaslanan, rәqabәt

mühiti yaradan, stimullaşdırma vә karyera inki -

şafını nәzәrә alan yeni modelin tәtbiqinә baş -

lanmış, fәal interaktiv tәlim tex 

no 

logiyaları

tәc rü bәdәn  keçirilmişdir.  Bu nunla  yanaşı,  әksәr

müәllimlәrin tәdris prosesindә tәtbiq etdiyi

metod lar müasir tәlәblәrdәn geri qalır. Bir çox

hal larda tәh sil alanlara әldә etdiyi biliklәri tәtbiq -

etmә vә müstәqil yaradıcı düşünmә qabiliy yәt -

lәri aşılanmır.

İdarәetmә. Tәhsilin idarә olunmasında başlıca

problemlәrdәn biri tәhsildә tәnzim lәmә, idarә -

etmә vә nәzarәt funksiyalarının dәqiq müәyyәn

edilmәmәsidir. Tәhsil sistemini idarә edәn or -

qan ların  sәlahiyyәtlә rinin,  funk siyalarının  vә

mәsuliyyәtinin dәqiq müәy yәn lәşmәsi, idarә -

etmә prose sin dә şәffaflığın vә maraqlı tәrәflәrin

iştirakının tәmin edilmәsi zәruridir.

Tәhsil müәssisәlәrinin idarәetmәdә rolu

mәhduddur. Özünüidarәetmә prinsipi әsa sında

fәaliyyәt göstәrәn tәhsil müәssi 

sәlәri istisna

olmaqla, dövlәt tәhsil müәssisәlәri maliyyә müs -

tәqilliyinә malik deyildir. Bununla yanaşı, tәhsil

müәssisәlәrinin rәhbәrliyi tәdrisin nәticәlәrinә

görә ciddi mәsuliyyәt daşımır. Tәhsil müәssisә -

lә rinin maliyyәlәş diril mәsi tәqdim etdiyi tәhsi -

lin nәticәlәrindәn asılı deyildir vә keyfiyyәtә

yönәlmәmişdir.

Tәhsilin effektiv idarә olunması mәqsәdilә

informasiya sistemi yaradılsa da, onun inkişa -

fına ehtiyac duyulur. Tәhsilin yüksәk keyfiyyә tini

tәmin  etmәk  üçün  tәhsil  sahә sindә  moni  to  rinq,

keyfiyyәt vә fәaliyyәt göstәricilәri sistemi inkişaf

etdirilmәlidir.

Tәhsil vә kadr hazırlığı prosesinә, hәm çinin

tәhsilin mәzmununun tәkmillәşdiril mәsinә işәgö -

tü rәnlәrin cәlb olunması çox aşağı sәviyyәdәdir.

İşәgötürәnlәr kadr hazırlığı prosesindә iştirak

etmәk, hazır lanan kadra dair şәrtlәr irәli sürmәk

imka nına malik olmalı vә buna müvafiq olaraq

cavabdehliyini dәrk etmәlidir.

Tәhsilin maliyyәlәşdirilmәsi mexanizmi

tәkmil lәşdirilmәli vә tәhsil sistemindә rәqabәt

mühitinin inkişafını dәstәklә 

mә 

lidir. Bunun

üçün tәhsilin bütün pillәlәrindә adambaşına

maliyyәlәşdirmә prinsipinin tәtbiqi, sәriştәyә vә

fәaliyyәtin nәticәlәrinә әsaslanan әmәyin ödә -

nişi sisteminin yaradılması, maliyyәlәşdir mәnin

tәdrisin keyfiyyәt nәticәlәrinә görә müәyyәn

edilmәsi mәqsәdәuyğundur.

İnfrastruktur. Hәyata keçirilәn dövlәt proq -

ramları çәrçivәsindә tәhsil tәyinatlı yeni binalar

inşa edilmiş, ümumi tәhsil müәssisә lәrinin bina -

ları әsaslı tәmir olunmuşdur. Tәhsildә infor ma -

siya-kommunikasiya  texno lo gi yalarının  tәtbiqi

genişlәnmiş,  bütövlükdә  tәhsilin  infras truk turu

müasirlәşmişdir. Bununla yanaşı, tәh lillәr göstә -

rir ki, tәdris prosesindә müasir tex no logiyalar mәh -

dud miqyasda tәtbiq edilir, bәzi hallarda isә

yaradılan sistemlәrdәn az istifadә olunur.

Azәrbaycan Respublikasında ümumi tәh si lin

V–XI  siniflәri  üzrә  şagird-kompy u ter  nis bәti  2012-ci

ildә 20:1 tәşkil etmiş, tәhsil müәs sisәlәrinin yal nız

37 faizi İnternet bağ lantısı ilә tәmin olunmuşdur.

Tәhsil müәs sisә lә rindә İnternetә çıxış imkanları

geniş   lәn dirilmәklә,  tәhsildә  informasi ya-kommu -

ni kasiya  texnolo giyalarının  sәmәrәli  tәtbiqi

inkişaf  etdiril mә lidir.

Qlobal iqtisadi inkişafın tәlәblәrinә uyğun

şәkildә beynәlxalq tәcrübәdәn isti fadә tәhsil

prosesindә müasir informasiya texnologi 

ya 

-

larının sürәtli tәtbiqini zәruri edir. Bu sahәdә

möv cud problemlәrdәn biri Azәrbaycan dilindә

müvafiq tәtbiqi kon tentin olmamasıdır.

Ümumi tәhsil müәssisәlәri şәbәkәsinin

rasionallaşdırılması, regionlarda tәhsilin bütün

8

ELM DÜNYASI

/ Elmi-kütlәvi jurnal / 4 (04) 2013

---

pillәlәri üzrә, o cümlәdәn ali tәhsil pillәsini

әhatә edәn yeni tәhsil ocaqlarının yaradılması vә

inklüziv tәhsilin tәtbiqi kimi tәdbirlәrin hәyata

keçirilmәsi Azәrbaycan Respublikasında tәhsil

sisteminin inkişafına xidmәt edәcәkdir.

4. Tәhsil sisteminin başlıca vәzifәlәri

Tәhsil sisteminin başlıca vәzifәlәri aşağıda -

kılardır:

– ölkәnin modernlәşmәsi üçün zәruri olan

in san kapitalını inkişaf etdirmәk vә bununla

Azәrbaycan  Respublikasının  bey nәl xalq  rәqa bәt

qabiliyyәtini yüksәltmәk;

– mәsuliyyәtini dәrk edәn, demokratiya

prinsiplәrinә vә xalqının milli әnәnәlәrinә, insan

hüquq vә azadlıqlarına hörmәt edәn, azәrbay -

can çılıq ideyalarına sadiq olan, müstәqil vә yara -

dıcı düşünәn vәtәndaş vә şәxsiyyәt yetişdirmәk;

– milli-mәnәvi vә ümumbәşәri dәyәrlәri

qoruyan vә inkişaf etdirәn, geniş dünya görü -

şünә malik olan, tәşәbbüslәri vә yeni liklәri qiy -

mәt 

lәndirmәyi bacaran, nәzәri vә prak 

tiki

biliklәrә yiyәlәnәn, müasir tәfәk kürlü vә rәqabәt

qabiliyyәtli kadrlar hazır lamaq;

– sistemlәşdirilmiş bilik, bacarıq vә vәr 

-

dişlәrin mәnimsәnilmәsini vә әlavә tәhsili tәmin

etmәk, tәhsilalanları ictimai hәyata vә sәmәrәli

әmәk fәaliyyәtinә hazırlamaq.

5. Strategiyanın mәqsәdi

Strategiyanın mәqsәdi ölkәdә sәriştәli tәh sil -

verәnlәrә, әn yeni texnologiyalara әsaslanan

infrastruktura malik, keyfiyyәt nәticәlәri vә

әhatәliliyinә görә dünya ölkә lәri sırasında qa -

baq cıl mövqe tutan tәhsil sistemini yarat maq dır.

Azәr baycanın  tәhsil  sistemi  iqtisadi  cә hәt dәn

dayanıqlı vә dün ya nın aparıcı tәhsil sistem lәri -

nin standart larına uyğun olmalıdır.

Strategiyanın reallaşdırılması tәhsilin mәz -

mu nunun, kadr hazırlığının, tәhsili idarә etmә

sisteminin vә tәhsil infrastruktu runun qabaqcıl

beynәlxalq tәcrübәyә vә Azәrbay canın inkişaf

konsepsiyasına uyğun yenidәn qurulmasına

imkan verәrәk, ölkәdә biliklәrә әsaslanan

iqtisadiyyatın bәrqәrar olmasını, informasiya

cәmiyyәtinin tәşәkkü lünü vә ölkәnin davamlı

inkişafını tәmin edә cәkdir.

6. Strateji istiqamәtlәr

1. Sәriştәyә әsaslanan şәxsiyyәtyönlü tәhsil

mәzmununun yaradılması.

2. Tәhsilalanların fәrdi xüsusiyyәtlәrini nәzәrә

alan innovativ tәlim metodları vә tex nologi ya -

ları vasitәsilә tәhsilin mәzmu nunun sәmәrәli

mәnim sәnilmәsini tәmin edәn yük sәk nüfuzlu

tәhsilverәnin forma laşdırılması.

3. Nәticәlәrә görә cavabdeh, şәffaf vә sәmә -

rәli tәnzimlәmә mexanizmlәrinә malik, dövlәt-

ictimai xarakterli vә dövlәt-biznes part  nyor luğuna

әsaslanan tәhsildә yeni idarәetmә sisteminin

formalaşdırılması.

4. Müasir tәlәblәrә cavab verәn vә ömür boyu

tәhsili tәmin edәn tәhsil infrastruk turu nun yara -

dılması.

5. Tәhsilin dayanıqlı vә müxtәlif mәnbә -

lәrdәn istifadә olunmaqla yeni maliyyә lәş dirmә

mexanizminin yaradılması.

7. Strateji hәdәflәr vә tәdbirlәr

1. Sәriştәyә әsaslanan şәxsiyyәtyönlü tәhsil

mәzmununun yaradılması.

1.1. Uşaqların erkәn yaş dövründә inkişa fı -

nın sәmәrәli tәhsil modelinә әsaslanan stan dart

vә kurikulumlarının hazırlanması:

1.1.1. Mәktәbәqәdәr yaşlı uşaqların fiziki vә

әqli inkişafını, sosiallaşmasını tәmin edәn,

yaradıcılıq qabiliyyәtlәrini üzә çıxa ran, onlarda

hәyati bilik vә bacarıqları, dav ranış qaydalarını

aşılayan tәhsil stan dart larının vә yeni kuriku lum -

ların hazırlanması;

1.1.2. Uşaqların davamlı inkişafına yönәl miş

pedaqoji fәaliyyәtә dәstәk vermәk mәq 

sәdilә

valideynlәrin sistemli şәkildә pe da qoji-psixoloji

maariflәndirilmәsi üçün "Sәriştәli valideynlәr"

proqramının hazırlanması;

9

ELM DÜNYASI

/ Elmi-kütlәvi jurnal / 4 (04) 2013

---