Sof2007-Azeri doc
Yüklə 5,06 Kb. Pdf görüntüsü
|
Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi 2007 Gələcəyin Durumu 35 Torpaqların ələ keçirilməsi və fermaların kiçik hissələrə bölünməsi bir çox ölkələrə bərpası mümkün olmayan ekoloji ziyanlar vurur. Transmilli şirkətlər ekologiyaya ziyan vuran qısamüddətli gəlirlərin axtarışında olduqları üçün, təkcə xarici sərmayəyə deyil, həm də ədalətlilik prinsipinə əsaslanan yeni model axtarılır. Ş IMALI A MERIKA : Al-Qoranın “Narahatedici Həqiqət” filminin uğuru iqlim dəyişikliyini BMT- nin gündəliyinin əsas məsələsinə çevirməyə kömək etdi. ABŞ Ali Məhkəməsi CO 2- nin çirkləndirici maddə oludğunu təsbit etdi. Yerli hökumətlər və korporasiyalar istixana qazlarının emissiyasını dayandırmaq üçün öz strategiyalarını işləyib hazırlayırlar; Kaliforniya ştatı 2020-ci ilədək emissiyaları 25% azaltmağı vəd edib. Kanadanın CO 2 emissiyaları indi 1990-cı ildəkindən 30% artıqdır. Bu regionda nanotexnologiyanın və günəşin tədqiqində əldə olunan texnoloji nəticələr dünyada davamlı inkişafa kömək göstərməlidir. Qrafik 2. Qlobal Səthi Temperatur Anomaliyaları (0C) Mənbə: NOAA Milli İqlim Məlumaları Mərkəzi Minilliyin Layihəsi dəyərləndirmələri ilə Baza YK AK D ər əc ə C Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi 2007 Gələcəyin Durumu 36 2. Hər kəs üçün kifayət qədər təmiz suyu münaqişəsiz necə əldə etməli? 2025-ci ilədək 1.8 milyard insan su az olan ərazilərdə yaşaya bilər, bu da kütləvi köçlərin başlaması üçün kifayətdir. Digər 3 milyard insan isə su çatışmayan ərazilərdə yaşaya bilər. Bu gün 750 milyon insan il ərzində adambaşına düşən 1 700 kub metr su payından çox aşağı miqdarda su əldə edir və 1 milyard insanın təhlükəsiz içməli su mənbələrinə çıxışı yoxdur. Hər qitədə suyun səviyyəsinin aşağı enməsi qeydə alınıb: bəşəriyyətin 40%-i beynəlxalq su qovşaqlarından asılıdır; kənd təsərrüfatı torpaqları şorlaşır; yeraltı suların su saxlayan təbəqələri çirklənir; və urbanizasiya suya olan tələbatı bir çox sistemlərin təchiz edə biləcəyindən daha sürətlə artırır. Göllərdən və çaylardan suyun arıdılması son 40 ildə ikiqat artıb. İnsanın təmiz sudan istifadəsinin 70 %-i artmaqda olan əhalini qidalandırmaq üçün bundan da daha çoxuna ehtiyac duyan kənd təsərrüfatının payına düşür. Təbiətə də həyat üçün kifayət qədər su lazımdır. Nəticə etibarilə təkcə paylaşdırma müqavilələrinə yox, daha çox təmiz suya ehtiyac var. Çirklənmənin daha ucuz şəkildə aradan qaldırılması ilə yanaşı buxar şırnaqları istehsal etmək üçün dəniz suyunun daxili təzyiqinin artırılması, karbon nanoboruları vasitəsilə suyun filtrasiyası və suyun əks-sızması kimi suyun şirinləşdirilməsi prosesində irəliləyişərə də ehtiyac duyulur. Səhra sahil xətləri boyu dəniz suyu ilə işləyən kənd təsərrüfatı proqramlarının həyata keçirilməsi kənd təsərrüfatının təmiz suya olan tələbatını azalda bilər. Bizə müştərək qlobal su strategiyası, planı və bu çağırışa cavab vermək üçün biliklərimizi, maliyyəmizi və siyasi iradəmizi cəmləşdirmək üçün idarəetmə sistemi lazımdır. Ərimiş sularla suvarma və müəyyən kənd-təsərrüfatı vasitəsilə az suyla çox qida istehsalı, yağış suyunun toplanılması və süni suvarma, su qovşağının idarəolunması, su qiymətlərinin seçim əsaslı müəyyən edilməsi və dünyada uğurlu ictimai miqyaslı layihələrin çoxaldılmasından əldə olunmuş təcrübələr tətbiq olunmalıdır. Plan, həmçinin, korlanmış və baxımsız vəziyyətə düşmüş əkin torpaqlarının meşələrə və otlaqlara çevrilməsinə; məişət sanitariyasına, meşə salınmasına, su anbarlarına və çoxməqsədli su sxemlərində sənaye çirkab sularının emalına (təmizlənməsinə); suyun, su bol olan ərazilərdən su çatışmayan ərazilərə köçürülməsini təmin etmək üçün ətraf mühitə ziyan vurmayan torpaq bəndlərinin, boru kəmərlərinin və su kəmərlərinin inşasına kömək etməlidir. Təmiz suyun və elementar sanitariyanın əldə olunması insan haqlarına çevrilməlidir. Həmçinin, heyvanların gövdə hüceyrələrindən istifadə etməklə ət toxumalarının istehsal edilməsi (heyvanın yaradılması zərurəti olmadan) və dünyada vegeterianlığın artırılması yolu ilə suya qənaət edilə bilər. İnkişaf edən dünyada mövcud olan xəstəliklərin 80%-i su ilə əlaqəlidir. Onların çoxu insan ifrazatının aşağı səviyyədə idarə olunmasından qaynaqlanır. Təqribən 2.6 milyard insan sanitar xidmətlərin çatışmamazlığından əziyyət çəkir. Bir çox böyük çaylar okeana çatmamışdan əvvəl ilin bir hissəsi ərzində quru axırlar. YUNİCEF və ÜST-nin dəyərləndirmələrinə görə, inkişaf edən ölkələrə 2015-ci ilədək həm ən ucuz içməli su və həm də ən ucuz elementar sanitar xidmətləri qarşılamaq üçün il ərzində ən azı 11.3 milyard dollar lazım olacaq. Halbuki, inkişaf məqsədilə göstərilən yardımdan cəmi 5%-i su sahəsinin payına düşür. Əgər dünya MİM-in su üzrə məqsədinə nail olsa, ümumi iqtisadi mənfəət çəkilən xərcləri ötərək ildə 38 milyard dollar olacaq. Böyük siyasi və texnoloji dəyişikliklər baş verməyincə, suyun kənd təsərrüfatı, şəhər üçün və ekololoji məqsədlərlə istifadəsində güzəştlər ətrafında münaqişələr qaçılmazdır. Su bölüşdürücü müqavilələr hətta münaqişədə olan insanlar arasında meydana gəlib və digər sahələrdə əməkdaşlığa gətirib çıxarıb. Yüklə 5,06 Kb. Dostları ilə paylaş:
|