T. C. Ankara ün vers tes sosyal b L mler enst tüSÜ Özel hukuk (meden hukuk) anab L m dali

 
81 
B.
  Para Swap Sözleşmesinin Konusu 
Para  swap  sözleşmesini  faiz  oranı  swap  sözleşmesinden  ayıran  temel 
farklılık,  tarafların,  dönemsel  ödeme  akımlarına  ek  olarak  iki  farklı  ödeme  daha 
yapmak  taahhüdünde  bulunmalarıdır.  Bu  ödemelerden  biri  sözleşmenin 
başlangıcında  diğeri  de  sonunda  gerçekleşir.  Ödeme  miktarları  farazi  anaparaya 
eşittir.  Ancak  karşılıklı  borçlar,  sözleşmede  belirlenen  farklı  para  cinsleri  ile  ifa 
edilmektedir
180
.  
Para  swap  sözleşmesinin  konusunu  farklı  para  cinslerinden  ödeme  akımları 
oluşturmaktadır.  Sözleşmenin  kurulması  ile  taraflardan  her  biri  diğerine  farklı  bir 
para cinsinden, farazi anapara meblağına eşit bir ödeme yapar
181
. Farazi anaparanın 
bir  anlamda  mübadele  edilmesini  kapsayan  bu  ilk  aşamadan  sonra,  sözleşmede 
belirlenen tarihlerde yapılacak dönemsel ödemelerin ifasına geçilir
182
.  
Dönemsel  ödemeler,  faiz  oranı  swap  sözleşmesinde  olduğu  gibi,  farazi 
anapara  meblağına  sabit  veya  değişken  bir  faiz  oranının  uygulanmasıyla 
hesaplanır
183
.  Ancak  burada  yapılacak  ödemeler  aynı  para  cinsinden 
olmadıklarından,  yükümlülüklerin  takas  yoluyla  sona  erdirilmeleri  mümkün 
değildir
184
.  Gerek  bu  dönemsel  ödemelerin gerekse  sözleşmenin  sonunda  yapılması 
gereken,  farazi  anapara  meblağına  eşit  miktardaki  ödemenin  hesaplanmasında 
                                                 
180
 HAPPE, 17; DARRINGER, 269; HU, Swaps, 353; DOZIER, 1429; AMMANN, 100. 
181
 HAPPE, 17; AMMANN, 100; HU, Swaps, 353; DOZIER, 1429. 
182
 DECKER, 1003; EBENROTH/MESSER, 4; ERNE, 25; LORETAN, 27. 
183
 Para swap sözleşmesinin konusunu oluşturan ödeme akımlarından her ikisinin de sabit faiz oranına 
dayalı olması halinde saf para swapı, dönemsel ödeme miktarlarının hesaplanmasında taraflardan biri 
için değişken faiz oranının kullanılması halinde ise karma para swapı söz konusudur (Bkz. §5, III, B).  
184
 LORETAN, 27; AMMANN, 80. 

---

 
82 
kullanılacak  döviz  kuru,  sözleşmenin  kurulması  sırasında  belirlenir  ve  bütün 
sözleşme ilişkisi boyunca aynı kalır
185
.  
§6.   SWAP SÖZLEŞMES N N TARAFLARI 
Swap  sözleşmesi  iki  taraflı  bir  hukuki  işlemdir  ve  çoğu  kere  sermaye 
piyasasında  faaliyet  gösteren  iki  yatırımcı  arasında  kurulur
186
.  Uygulamada  swap 
tarafları  ya isimleriyle  ya  da  somut  sözleşmede  ifa  ile  yükümlü  oldukları edimlerle 
anılmaktadırlar
187
.  Sözleşmenin  bütün  türlerinde,  sözleşmenin  konusunu  ödeme 
akımları  oluşturur.  Dolayısıyla  tarafların  isimlendirilmelerinde,  somut  sözleşmeden 
kaynaklanan  edim  yükümlülüklerinden  hareket  edilmesi  yanlış  değildir.  Bununla 
birlikte  neticede  taraflardan  her  biri  diğerine  bir  miktar  para  ediminin  ifasını 
borçlandığından,  swap  sözleşmesi  gereğince  ifası  gereken  edimler  aynı 
niteliktedirler
188
.  Bu  sebeple  tarafların,  somut  sözleşmedeki  edim  yükümlerine 
dayanılarak  isimlendirilmeleri  yerine,  swap  piyasasında  oynadıkları  rol  ve özellikle 
swap  sözleşmesi  yapmaktaki  amaçları  esas  alınmak  suretiyle  son  kullanıcılar  ve 
aracılar şeklinde sınıflandırılmaları
189
 daha isabetlidir
190
.  
                                                 
185
 AMMANN, 101.  
186
 DECOVNY, 13; MÖRNER, 9. 
187
  “Sabit  meblağ  ödeyicisi”,  “değişken  meblağ  ödeyicisi”,  “dolar  ödeyicisi”  gibi  (LORETAN,  53, 
dpn. 183; WEBER, 310).  
188
 Trampa sözleşmesinde de edimlerin aynı nitelikte oluşunun tarafların isimlendirilmesinde problem 
yarattığına ilişkin olarak bkz.WEBER, 310. 
189
 WALDMAN'>TUCKER, 590; WALDMAN, 1034. 
190
  Tarafların,  edim  yükümlülüklerinden  hareketle  “sabit  meblağ  ödeyicisi”  ve  “değişken  meblağ 
ödeyicisi” şeklinde isimlendirilmeleri, taraflardan her ikisinin de “sabit”  ya da “değişken” meblağlar 
ödedikleri  swap  türleri  açısından  geçerli  olmadığından  genelleştirmeye  uygun  değildir.  Bununla 
birlikte sözleşmenin taraflardan her biri için ayrı ayrı meydana getirdiği yükümlülüklerin belirlenmesi, 
taraflar arasında edim yükümlülüklerine bağlı bir ayrım yapılmasını zorunlu kılmaktadır. Bu sebeple 
çalışmada,  ihtiyaç  duyuldukça,  “sabit  meblağ  ödeyicisi”  ve  “değişken  meblağ  ödeyicisi”  kavramları 
da kullanılmıştır.  

---

 
83 
I.
 
Son Kullanıcılar 
“Son  kullanıcı”  kavramı,  bir  türev  aracı  kullanan  tarafı  ifade  etmektedir
191
. 
Son  kullanıcılar,  kural  olarak  faiz  ve  döviz  riskini  azaltmak  amacıyla  swap 
sözleşmesi  yaparlar
192
.  Uygulamada  özellikle  uluslararası  kuruluşlar,  merkez 
bankaları, çok uluslu şirketler, yerel yönetimler, uluslararası fonlar, ithalatçı-ihracatçı 
kuruluşlar ve bankalar son kullanıcı olarak swap işlemlerine katılmaktadırlar
193
.  
Aksi  yönde  yasal  düzenleme  bulunmayışına  dayanılarak,  son  kullanıcıların 
swap  sözleşmesine  taraf  olmaları  hususunda  herhangi  bir  hukuki  sınırlamanın  söz 
konusu  olmadığı  söylenebilir.  Zira  borçlar  hukukunda  geçerli  irade  serbestisi 
ilkesinin  bir  görüntüsü  olan  sözleşme  özgürlüğü  esası  uyarınca,  fertler  özel  borç 
ilişkilerini, yapacakları sözleşmelerle serbestçe düzenleme yetkisine sahiptirler
194
. Bu 
esas  çerçevesinde  gerçekleştirilen  swap  sözleşmesinde  de  kural  olarak  her  gerçek 
veya tüzel kişi taraf sıfatıyla yer alabilir
195
.  
A.
  Gerçek Kişiler 
Gerçek kişilerin swap sözleşmesinde taraf sıfatıyla yer alabilmelerine ilişkin 
doğrudan  bir  sınırlama  söz  konusu  değildir.  Sözleşme  özgürlüğü  esası  gereğince, 
sözleşme  yapma  ehliyetine  sahip  her  gerçek  kişi,  hukuken  geçerli  bir  swap 
sözleşmesi  kurabilir.  Ancak  swap  işlemlerinde  farazi  anapara  miktarlarının  çok 
yüksek oluşu ve gerçek kişi yatırımcıların gerekli risk yönetim sistemini oluşturmak 
                                                 
191
 WALDMAN, 1034; MÖRNER, 9; CHANCE, 425. 
192
 TUCKER, 589; LINDHOLM, 83; ERNE, 27; DECKER, 1003; WEBER, 308; DARRINGER, 
268. 
193
 SIENKO, 110; WALDMAN, 1034. 
194
 EREN, 19; OĞUZMAN/ÖZ, 19. 
195
 GÜNDOĞDU, 73. 

---