T. C. Ankara ün vers tes sosyal b L mler enst tüSÜ Özel hukuk (meden hukuk) anab L m dali

 
89 
borçlanabilen  devletler,  bu  borçlarını  swap  yoluyla  sabit  faiz  oranlı  borç  haline 
dönüştürebilmektedirler
216
. 
II.
  Aracılar 
Swap  piyasasında  katılımcıların,  kendi  ihtiyaçlarını  tam  olarak  karşılayacak 
ş
artlarla  bir  sözleşme  yapmak  üzere  uygun  muhatabı  bulabilmeleri,  her  zaman 
mümkün değildir
217
. Aracıların piyasadaki faaliyetleri, bu zorluğun aşılması amacına 
hizmet eder
218
.  
Swap  sözleşmesinin  aracı  kullanılmaksızın,  doğrudan  doğruya  iki  son 
kullanıcı  arasında  akdedilmesi  mümkündür.  Nitekim  sözleşmenin  ilk  örneklerinde, 
son  kullanıcılar  çoğunlukla  kredi  değerliliği  yüksek  finansal  kuruluşlar 
olduklarından, birbirleriyle doğrudan sözleşme müzakerelerine girmekte bir sakınca 
görmemişlerdir. Yüksek kredi değerliliklerinin kredi riskini asgari düzeyde tutmasına 
bağlı  olarak,  bu  müzakerelere  dahil  edilebilecek  bir  üçüncü  kişinin  fonksiyonu  da, 
danışmanlıktan  öteye  gitmemiştir
219
.  Aracı  kullanmadan  yapılan  swap 
sözleşmelerinin  yaygınlığının  azalması,  swap  piyasasının  hızlı  gelişimine 
bağlanabilir.  Sözleşmenin  etkili  bir  finansal araç  olarak kullanılabilirliğinin  kabulü, 
son kullanıcı profilini genişletmiştir. Bir yandan swap sözleşmelerinde taraf sıfatıyla 
yer  almak  isteyen,  kredi  değerliliği  nispeten  düşük  son  kullanıcıların,  ihtiyaçlarına 
                                                 
216
  Avusturya,  Danimarka,  Venezüella  ve  rlanda  borçlanma  politikaları  çerçevesinde  swap 
işlemlerine girmişlerdir (ANDRES_,_196;_CEYLAN'>ANDRES, 196; CEYLAN, Finansal Yönetim, 178). 
217
  Finansal  piyasalarda  bir  son  kullanıcının  swap  işlemine  girebilmesi  için  karşı  tarafın,  bir  yandan 
alacak veya yükümlülüklerinin yapısını arzu ettiği yönde değiştirebilmesine imkan verecek ödemeleri 
yapmaya  istekli  olması,  diğer  yandan  da  yüksek  bir  kredi  değerliliğine  sahip  bulunması  gerekir. 
ş
lemin  bir aracının  da  dahil  edilmesi  suretiyle  gerçekleştirilmesi, özellikle  gizli  aracılık  söz  konusu 
olduğunda, ihtiyaçları birebir örtüşen iki son kullanıcının bir araya getirilmesi zorunluluğunu ortadan 
kaldırmaktadır.  Aracı  kurumların  sahip  olduğu  yüksek  kredi  değerliliklerinin  ise,  son  kullanıcıların 
sözleşme  gereğince  üstlenilen  yükümlülüklerin  yerine  getirilmesi  noktasındaki  tereddütlerinin 
aşılması  bakımından  yeterli  bir  güvence  teşkil  ettiği  söylenebilir  (ADAMS/RUNKLE,  590; 
FLANAGAN, 221; WALDMAN, 1050). 
218
 AMMANN, 106; CATES, 838; CHAMBERS, 130. 
219
 FLAVELL, 8. 

---

 
90 
uygun  niteliklere  sahip  bir  karşı  taraf  bulmak  için  gerekli  bilgi  ağına  sahip 
olmayışları,  diğer  yandan  da  kredi  riskinin  kabul  edilebilir  seviyelere  indirilmesi 
zarureti,  aracıların  swap  sözleşmelerinin  kurulmasında  etkin  bir  rol  oynamaları 
neticesini doğurmuştur
220
.  
Swap  piyasasında  aracılık  fonksiyonunu  çeşitli  finansal  kuruluşlar,  özellikle 
ticaret  ve  yatırım  bankaları  yerine  getirir
221
.  Son  yıllarda  bazı  sigorta  şirketleri  ve 
yüksek  kredi  değerliliğine  sahip  şirketler  de
222
  aracı  olarak  işlemlere 
katılmaktadırlar
223
.  
Finansal  aracı,  swap  işlemleriyle  ilgili  olarak  aracılık  faaliyetini  iki  farklı 
ş
ekilde  gerçekleştirebilir.  Bunlardan  ilkinde  aracının  işlemdeki  rolü,  tarafların 
biraraya  getirilmesi  ile  sınırlıdır.  kinci  alternatifte  ise  finansal  aracı  bizzat  swap 
sözleşmesine  taraf  olmaktadır  ki,  burada  artık  hukuki  anlamda  bir  aracılıktan 
bahsedilebilmesi  mümkün  değildir
224
.  Ancak  aracının  her  iki  son  kullanıcı  ile  ayrı 
ayrı  swap  sözleşmeleri  yapmakla  güttüğü  amaç,  iktisadi  anlamda  tek  bir  swap 
işleminin  tamamlanması  olduğundan,  söz konusu  kuruluş  “son  kullanıcı”  olarak da 
nitelendirilemez.  Bu  sebeple  özellik  arz  eden  bu  durum  aşağıda  “gizli  aracılık” 
başlığı altında incelenmiştir
225
.  
                                                 
220
 FLAVELL, 9; AMMANN, 106; CATES, 838; LINDHOLM, 79; ANDRES, 189. 
221
  JOHNSON,  Banking,  14;  SIENKO,  110;  COHEN,  2003;  WALDMAN,  1036;  GÜNDOĞDU, 
73; TUNCEL, 31. 
222
  Swap  piyasasında  faaliyet  gösteren  aracılardan  en  önemlileri  Amerikan  merkez  bankaları, 
Amerikan ve  ngiliz yatırım ve ticaret bankaları ve Japon menkul kıymet şirketleridir (ANDRES, 189; 
SIENKO, 110; FLANAGAN, 221). 
223
  Türk  hukukunda,  organize  borsalarda  işlem  görmekte  olan  türev  araçların  alım  satımına  aracılık 
faaliyetleri,  ancak  aracı  kuruluşlar  tarafından  yerine  getirilebilir.  Türev  araçların  alım  satımına 
aracılık; ekonomik ve finansal göstergelere, sermaye piyasası araçlarına, mala, kıymetli madenlere ve 
dövize dayalı future ve opsiyon sözleşmeleri dahil her türlü türev araçların alım satımının yapılmasına 
aracılığı  ifade  eder.  Tezgah-üstü  işlemlerde  ise  aracı  kurumların  devreye  girmesine  gerek  yoktur. 
Taraflar bu işlemleri kendi aralarında gerçekleştirebilirler ( NCEOĞLU, 41). 
224
 WEBER, 308; FULBIER, 683; PETERS, 103. 
225
 “Gizli aracı” kavramı için bkz. LERBINGER, 294; WEBER, 308. 

---

 
91 
A.
  Açık Aracılık 
Açık  aracılıkta  aracı,  tarafları  bir  swap  sözleşmesi  kurmak  üzere  bir  araya 
getirir
226
.  Son  kullanıcıyla  yapılan  sözleşmenin  hükümlerine  göre,  aracılık 
faaliyetinin  sözleşme  taslağını  hazırlamayı  içermesi  mümkündür.  Ancak  açık 
aracılıkta, aracı hiçbir şekilde swap sözleşmesinde taraf değildir
227
. Dolayısıyla swap 
sözleşmesine  ilişkin  hukuki  bir  yükümlülüğü  bulunmadığı  gibi,  iktisadi  açıdan 
herhangi bir risk üstlenmesi de söz konusu olmaz
228
. Aracının faaliyetleri neticesinde 
müvekkil  tarafından  belirlenen  şartlara  uygun  bir  karşı  tarafın  tespit  edilmesinden 
sonra, taraflar sözleşme müzakerelerini doğrudan doğruya birbirleriyle sürdürürler
229
. 
Sözleşmenin kurulması ile aracının görevi de sona ermiş olur
230
.  
Açık  aracılık,  aracıların,  özellikle  swap  piyasasında  aracı  olarak  faaliyet 
gösteren  büyük  bankaların,  dünyanın  her  yerinde  çok  sayıda  müşteriye  hizmet 
vermeleri  ve  buna  bağlı  olarak  çok  geniş  bir  bilgi  ağına  sahip  olmaları  sebebiyle, 
swap  sözleşmesi  yapmak  isteyen,  ancak  uygun  bir  muhatap  bulamayan  son 
kullanıcıların  ihtiyaçlarına  büyük  ölçüde  cevap  vermiştir
231
.  Ancak  swap 
işlemlerinin, büyük finansal kuruluşların yanısıra nispeten küçük şirketler tarafından 
da kullanılmaya başlanması, swap piyasasında kredi riskini önemli ölçüde artırmıştır. 
Bunun  üzerine  aracılar,  swap  sözleşmelerinde  taraf  sıfatıyla  yer  almaya  ve  risk 
                                                 
226
 CHAMBERS, 124; ERNE, 34; CATES, 838; AMMANN, 106; MÖRNER, 10. 
227
 AMMANN, 106; LERBINGER, 294; ERNE, 35. 
228
  LERBINGER,  294;  MARSHALL/KAPNER,  14;  PETERS,  104;  ANDRES,  189;  WEBER, 
308; FETTAHOĞLU, 26; JENTZSCH, 102. 
229
  Açık  aracılıkta,  aracı  ile  swap  tarafları  arasındaki  ilişkinin,  hukuki  açıdan  tellallık  ile 
nitelendirilmesi gerektiği yönünde bkz. §10, II, B. 
230
 ANDRES, 189; AMMANN, 108; CATES, 839; MARSHALL/KAPNER, 14. 
231
 ERNE, 34; MARSHALL/KAPNER, 14. 

---