134
D
üĢmanı bilmek
, s
avaĢın birincil hedeflerinden birisi olmasına rağmen
(Clausewitz, 2007; Machiavelli, 2009)
, yabancı kültürlere ait bilgi eksikliği
nedeniyle askeri harekâtların istenilen etkiyi yaratamadığını söylemek
mümkündür (Mcfate, 2009:107). Kültür
e iliĢkin s
tratejik seviyede ya
pılan
hatalar terörizmi Ģiddetlendiren politikalar yaratabilir. Örneğin; 11 Eylül
saldırılarından hemen sonra ABD eski baĢkanı George Bush'un "haçlı seferi"
ilan etmesi, stratejik seviyede yapılan bir yanlıĢ olarak görülebilir. ABD
kültürünün
bakıĢ açısıyla herhangi bir yanlıĢ anlamaya neden olmayan bu
söylem, baĢta Afgan halkı olmak üzere dünyadaki tüm
Müslüman kültürler
üzerinde olumsuz bir algı yaratmıĢtır (JDN
2-0, 2013:2-
2). Diğer taraftan
taktik
seviyede yapılan hatalar,
kamuoyunda
olumsuz algılara neden olmakta
ve harekât alanındaki askerlerin hayatlarına
mal olabilmektedir. Örneğin,
Afganistan'da düğünlerde kutlama maksatlı gerçekleĢtirilen silah atıĢları, bu
kültürel ritüeli bilmeyen ABD ve NATO askerlerince tehdit olarak
algılanmaktadır
.
Afganlılar için kültürel gelenek olan bu uygulama, yabancı
askerlerin müdahalesiyle silahlı çatıĢmaya dönüĢebilmektedir
(KaraĢahan,
2003:44)
.
Bir diğer örnek, Afgan kadınının
toplum içerisindeki yerini bilmeyen
ISAF komutanının iyi niyetle gerçekleĢtirdiği uygulamanın kötü Ģekilde
algılanmasıdır. Afganistan'ın bir köyünde içme suyu, köyden uzak bir
kaynaktan taĢınarak evlere getirilmektedir. Söz konusu kaynak, kadınların
sosyalleĢtiği ve birbirleri ile iletiĢim kurduğu tek yerdir. Bölgede ISAF emr
inde
görev yapan birimin komutanı
,
bu kaynağı köyün içerisine taĢıyarak
kadınların
yaĢam
kalitesini
yükseltmeyi
hedeflerken
aslında
sosyalleĢmelerinin önüne geçmiĢtir. Çünkü batı kültürünün aksine Afgan
yerel kültüründe kadının dıĢarıda dolaĢması pek mümkün değildir
(JDN 2-0,
2013:2-6).
Bu tür kültürel hatalara iliĢkin örnekler farklı kültürlerin karĢılaĢtığı
tüm
bölgelerde
görülebilmektedir.
Sonuç
olarak,
her
seviyede
gerçekleĢebilecek kültürel hataların, daha önceden üretilecek kültürel
istihbarat ve bu d
oğrultuda gerçekleĢtirilecek kültüre yönelik eğitimler ile
önlenebileceğini söylemek mümkündür.
135
c.
Kültürel Ġstihbarat Çarkı
Mevcut istihbarat yapılanmaları
,
genel olarak düzenli bir düĢmana
ve savaĢa karĢı odaklanmıĢ durumdadır. Ancak
hibrid tehditler nedeniyle
hibrid savaĢların yaĢandığı
günümüz
Ģartlarında
, istihbarat süreçlerinin etkin
olarak
iĢletilebildiğini
söylemek pek mümkün
değildir
. Mevcut istihbarat
süreçlerinin terörizm ve/veya ayaklanma gibi gayri nizami harekâtlara
karĢı
yeniden düzenlenmesi önemlidir. Bu
durumda yapılması önerilen ilk aĢama,
mevcut istihbarat çarkının
kültürel faktörleri de içerecek Ģekilde yeniden
Ģekillendirilmesidir
(Multinational Experiment 6.0, 2010:63).
Klasik
istihbarat çarkı
; planlama ve yö
nlendirme, toplama, iĢleme, analiz
ve üretim ile dağıtım safhalarından oluĢmaktadır.
Kültürel faktörlerin çarka
dâhil edilmesiyle
, çarkın iĢleyiĢini değiĢtirmemekle birlikte, çıktılarının
etkisinin oldukça önemli olaca
ğını söylemek mümkündür.
Kültürel istihbarat
çarkının iĢleyiĢ
i takip eden maddelerde
açıklanmıĢtır
(ġekil
-10).
-
Planlama ve
Yönlendirme Safhası: Ġstihbarat ihtiyaçları ile toplama
planının tanımlandığı ve önceliklendirdiği ilk aĢamadır. Planlama ve
yönlendirme, kritik bilgi ihtiyaçları formunun doldurulması ile baĢlar
(JDP 2-0,
2011). Kültürel faktörler, stratejik seviyede karar vericilerin, taktik seviyede
ise
komutanın kritik bilgi ihtiyaçları formunda yer almalıdır. Bu sayede
düĢman, muhtemel düĢman,
dost kuvvetler ve t
arafsız halka
yönelik kültürel
bilginin elde edilmesi sağlana
bilecektir. Karar vericiler ve istihbarat
uzmanları, kültüre iliĢkin ihtiyaçları belirleyerek, hangi konulara iliĢkin
ve
hangi vasıtalarla
toplama faaliyeti
ne ihtiyaç duyulduğunu
belirleyeceklerdir.
Bu safhada
önemli olan, hangi tür kültürel bilgiye ihtiyaç duyulduğunun
belirlenmesidir (Multinational Experiment 6.0, 2010).
-
Toplama Safhası: Kültürel istihbaratın üretilmesi için en uygun
toplama yöntemlerinin;
insan istihbaratı, sinyal istihbaratı ve açık ka
ynak
istihbaratı olduğu değerlendirilmektedir
(Wunderle, 2007; Multinational
Experiment 6.0, 2010).
Ġnsan istihbaratının, kültürel istihbaratın
elde
edilmesinde en etkili
yöntem olduğunu söylemek mümkündür. Ġ
nsan
istihbaratında
“insana güven” ön plandadır.
Ġstihbarat uzmanları kaynağına
136
güven duymak zorunda
dır
ve bu kaynakların doğru kullanılması önemlidir.
Ġnsan istihbaratında yerel haber elemanlarına saygı gösterilme
si, güven tesisi
açısından önemli görülmektedir. Aksi takdirde elde edilen bilginin yanlıĢ
ve
yanlı olma ihtimali
nin oldukça yüksek
olabileceği söylenebilir
(Wunderle,
2007).
-
ĠĢlem
e
Safhası: Ġstihbarat çarkının üçüncü safhasıdır.
ĠĢleme
safhasında toplanan bilgiler tasnif edilerek analiz edilebilir bir hale
getirilmektedir. Sahip olunan haber, kriptoların çözümü, yabancı kaynakların
tercümesi ve veri hazırlama Ģeklinde iĢlenmektedir. Diğer bir ifadeyle elde
edilen
kültüre iliĢkin ham bilgiler, analiz sürecinde kullanılmak üzere
veritabanına uygun hale getirilmektedir.
-
Analiz ve üretim: Bu safha, toplanan ve tasnif edilerek iĢlenen
kültürel ham bilgilerin analiz edilmesi sürecidir. Bu safha sonunda stratejik
seviyeden taktik seviyeye kadar uzanan alanlarda karar vericilerin
kullanabileceği bir ürün ortaya çıkartılmaktadır. Ü
retim ve a
naliz safhasında
elde edilen istihbarat
ın
değeri, haberin alındığı kaynağın güvenilirliği ve
haberin doğruluk derecesi ile belirlenmektedir. Bu s
afhada analizciler, odak
noktalarını askeri kabiliyetlerden daha çok kültürel konulara, sosyal ağlara ve
insan iliĢkileri üzerine yoğunlaĢtırmalıdırlar. Ġ
stihbarat süreçlerine kültürel
faktörlerin
dâhil edilmesinin en etkin yolu, sistem yaklaĢımı içerisind
e hareket
etmektir.
Sistem analizinin, AYYOBO (Alan, Yapı, Yetenekler, Organizasyon,
Bireyler, Olaylar-ASCOPE
) yaklaĢımı ile PAESEA (Politik, Askeri, Ekonomik,
Sosyal, Enformasyon ve Altyapı
-PMESII
) yaklaĢımından oluĢturulacak matris
ile yapılmasının doğru
bir yaklaĢım olacağı değerlendirilmektedir. Bu analizin,
kilit iliĢkilerin, bağımlılıkların, kırılgan noktaların tanımlanmasını, etki
alanlarının, algıların, kapasitelerin, karar verme süreçlerinin ve davranıĢların
belirlenmesini sağlayabileceğini ifade e
tmek mümkündür (Multinational
Experiment 6.0, 2010:64-68).
-
Dağıtım:
ĠĢlenmiĢ ve anali
z
edilmiĢ bilgiler
in
, ihtiyaç makamlarına
belirli bir formatta ulaĢtırılması iĢlemidir.
Bu aĢamada analiz edilmiĢ kültürel
bilgiler, stratejik seviyede karar vericilerin, taktik seviyede ise harekât
alanında bulunan komutanların kullanımına sunulmak üzere çeĢitli vasıtalarla
Dostları ilə paylaş: |