104
Melnikov'un kayıtlarına göre Metropolit Lavrenti kendi yeparhiyasında
zaman zaman
Kreşen ve hıristiyan Rus ahaliye Ortodoksluk hakkında dersler vermektedir.
374
XVII. yüzyıl hakkında Kazan ve Sviyajski bölgesinde yapılan misyoner
faaliyetleri için bilgi bulunmamaktadır, ancak bilgi boşluğu devletin gayrı Rus ahali için
çıkardığı kanunlarla telafi edilebilir. Bu sebeple Mojarovski Rus Ortodoks kilisesinin
Kazan ve Sviyajski faaliyetlerini bu yöntemle doldurduğu görülmektedir. Ayrıca bu
kanunlar bölgedeki misyon faaliyetini çok etkilemiştir.
375
XVII. yüzyıl kanunlarını birçoğu Ortodoksluğu kabul eden gayrı Ruslara
verilen özel haklarla ilgilidir. Bu kabilden kanunların başlangıcında Çar Mihail
Feodoroviç vardır. İlk kanun içeriği Kreşenlerin müslüman Tatarlarla ayrı ayrı
topraklarda ikameti üzerinedir.
376
Çar Aleksey Mihayloviç’in gayrı Rus ve Ortodoks
olmayan ahali için ikinci
fermanı daha ağırdır ve ellerindeki Kreşenlerin az bir para karşılığı salınmasını
emreder.
377
Ayrıca Tatarlardan birisi Ruslardan birisini zorlama veya kandırma suretiyle
müslüman yaparsa idam edilmesi veya ateşe atılması emredilmektedir. Kanunnamenin
42. metninin, XVI. bölümünde ise Tatarlar ve Mordvanların ellerindeki toprakların
alınıp Ruslara verilmesi hükmünü taşımakta bu hüküm Ortodoksluğu kabul eden gayrı
Ruslara uygulanamaz istisnasını da beraberinde taşımaktadır. Kanunnamenin 44.
metninin XVI. Bölümünde bu istisna “Ortodoks olmayı kabul eden boyar, mirza, Tatar,
Mordva, Çuvaş Çeremiş ve Votyaklardan topraklarını almayın.” şeklinde
kanunlaşmıştır. 1654 yılında ise Ortodoks olmayan ahaliden ölenlerin mirasçısı uzak da
374
Metropolit Lavrenti ile ilgili Melnikov'un yazdıkları şunlardır: “ Kazan ve Sviyajski mitropoliti Lavrenti canımız
kutretli kinezimiz Aleksiy Mihailoviç'in ve Rus devletinin emirlerindedir. Kazan ve Sviyajsk yeparhiyasının rahip ve
çalışanları, hıristiyan olan olmayan dinî bayram veya olağan günlerde kendisini ziyaret ettiğinde onları topluyor ve
tanrının kelimesini
onlara okuyor; Sviyajski'de kaldığı yerde bahçe yok ancak Vyaçislav manastırında uygun baş
köşeşi onun için ayrılmıştır.”
375
G. Firsov, “O sposobah obreşenie inoveretsev k pravoslovnoy viri”,
Pravoslavnıy Sobosednik, Nisan 1858, s. 470–
474, Kazan.
376
Mojarovskiy,
İzlojenie…, s. 32; “Rusların bundan böyle uzak topraklarda vaftiz olmayanların yanında bir işleri
yoktur. Ruslar kendi işlerinde vaftizsiz işçiler çalıştırırsa onları ağır cezalarla cezalandırın ki,
diğerlerine örnek
olsunlar.”
377
Polnoe Sobranie Zakonov (PSZ), C. II, No. 867, 1830–1884, St. Petersburg 55 cilt; “Vaftiz olmamış gayrı
Rusların şehir ve köylerde yaşayanlarından, hıristiyan olmayan işçi ve kölelerinden Ortodoksluğu kabul edenleri
yanlarından alın, onları vaftiz edin ve sahiplerine 15 ruble vererek fiyatlarını ödeyin, parayı onlara bizzat kendinîz
verin. Eğer ellerinde 15 rubleden daha değerlidir şeklinde bir tapu bulunursa, bu tapuya inanmayın. Zira onlar
tapulara fazla miktar yazmışlardır.”
105
olsa Kreşen akrabaları olacaktır hükmünü taşıyan bir kanun çıkmıştır.
378
Bu da
bölgedeki müslüman ve putperest ahalinin malının elinden alınıp Ortodoks olanlara
verilmesi sonucunu doğurmuştur.
16 Mayıs 1681 yılında Çar Feodor Alekseyeviç adıyla bir emir yayınlanarak
bütün Tatarların toprak ve mallarını ve ayrıca kimlerin vaftizli kimlerin vaftizsiz
olduğunun yazılı kayda geçmesi istenmiştir.
379
“Nehrin aşağı kısmında
yerleşen Mirza
ve Tatar şehirlerinde, mirza ve Tatarların karıları, dul kadınlar, gençler, kızlarda olan
topraklar, mallar, köylüler ve kimsesizler kudretli hükümdarımıza yazılsın, hükümdar,
mirza ve Tatarların topraklarında ve mallarında köylülere çok ağır vergi koyup onları
ezdiklerini bilmektedir. Ayrıca onlar buradaki ahaliyi kendi basurman(lanet) dinlerine
çekmekte ve aşağılamaktalar. Köylüler yaptıkları her işi kendileri için yapsınlar, mirza
ve Tatarları dinlemesinler, para ödemesinler; şimdiye
kadar mal sahiplerine ve
zadegânlara ödediklerini ve hizmetlerini hükümdar için yapsınlar. Mirza ve Tatarlara da
söyleyin, ellerinden alınan toprak ve malların karşılığında Temnikova ve Kadomsk’a
Mordvanlar ile beraber yerleştirilecekler ve bundan sonra bu hüküm kanun olacaktır.
Bu arada bölgedeki vergi memurları (podyaçi) ve yerel idare polisleri (Pristav) Tatar
köylerini gezip inatlarından vazgeçerek haçlanmayı tavsiye edip, hükümdardan 25
Şubat 1682'deki emri mucibince af dilemelerini istiyorlardı.”
380
Aynı kanunlar
Mordvanlara da uygulanmıştır. Mordvanlar ayrıca bir emirle haçlanmayı kabul
etmezlerse Ortodoksluğu kabul etmeyenlere köle olarak verilmekle tehdit edilmiştir.
Şayet vaftiz olmayı kabul ederlerse kanuna uyarak 6 yıl boyunca imtiyazlardan
378
PSZ, C. II, No: 814.
379
PZS., C. II, No. 923, 944, 1009,; C. V, No: 2734, 2920; C. VII, No: 4962;“Haçlanmayı kabul etmeyen ahaliden
zorla alınan toprak ve mallara Ortodoks ahalinin yerleştirilmesine dair kanununu içeriği bu olmasına
rağmen sonraki
yıllarda, Çariçe Sofya bu kanunu uygulamada yetersiz kalmıştır. (
PSZ., II, No: 923, 944, 1009), 1713 yılında bu sefer
Çar I. Petro; Dinî idarenin merkezi Senato'a bir emir yolladı: “Kazan ve Azov guberniyasındaki bütün Kreşen
olmayanların toprak ve mal sahibi, köle ve işçi çalıştıran Basurman Muhammedilere, kudretli hükümdarınızın emrini
iletin: “yarım yıl
içinde vaftiz olsunlar; haçlananlar toprak mal, köle ve işçilerine sahip olacaklar. Yarım yıl içinde
haçlanmayanlara gelince, onların toprak, mülk, köle ve köylüleri ellerinden alınacak ve hükümdara bildirilecektir.”
(
PSZ. V, No 2734). 1715 Temmuzunda bu emir yerine getirilmiştir. Mirzalardan ve Tatarlardan ve diğer gayrı
dinlerden olan ahaliden, Kreşen köylüleri ve işçileri ve mülkleri, ellerinden alınıp hükümdara bildirildi,
sadece
Kreşenlerin köylüleri ve işçileri kaldı. (
PSZ, V, 9229). 1727 yılında, Katerina I zamanında Mirza ve Tatarlara bütün
toprakları ve mülkleri geri verildi, atalarından ve dedelerinden alınmış toprakların karşılığında ise, Kasım 1713 yılı
kanununa uygun olarak, hükûmete kalan topraklar yerine, yeni alınmış Tatar topraklarından verilmiştir. (
PSZ, VII,
No. 4962).
380
PSZ, C. II, No: 867 ; “Mirza ve Tatarlardan Ortodoks olmayı kabul edenleri vaftiz edin
ve eskiden olduğu gibi
köylerini, topraklarını, iade edin. Toprağı olan veya olmayan Mirzalara 10, karılarına 5, çocuklarına 2,5 ruble maaş
bağlayın, Tatar erkeklerine 5, karılarına 2,5, ve çocuklarına da annelerinin yarısı kadar maaş verin”.