2.2.
M aktabdagi tarbiyaviy ishlar tizimida sinf
rahbarining faoliyatini tashkil etish metodikasi
Hozirgi davr maktabdagi o ‘quv-tarbiya ishlarini amalga
oshirayotgan pedagogik jam oa oldiga juda katta vazifalar
qo ‘ymoqda. Maktab yosh avlodning dunyoqarashini tarkib
toptirishi, g ‘oyaviy, siyosiy jihatdan chiniqtirishi, yuksak axloqiy
fazilatlarga ega qilishi, mehnatga va ongli kasb tanlashga
93
tayyorlashi lozim. Bu vazifalarni hal qilishda sinf rahbari muhim
rol o'ynaydi. Chunki u bir sinf sharoitida tarbiyaviy vazifalarni
amalga oshirishga qaratilgan ishlarni tashkil etadi va boshqaradi.
Sinf rahbari quyidagi vazifalarni bajaradi:
1. 0 ‘ziga yuklatilgan sinfdagi tarbiyaviy ishlarni amalga
oshiradi. Bu vazifani bajarayotganda u yolg'iz o‘zi emas, balki
shu sinfda dars berayotgan turli
fan o ‘qituvchilari bilan
hamkorlikda va ularga suyangan holda o ‘quvchilarda milliy
dunyoqarash
asoslarini
shakllantiradi,
axloqiy
tarbiyasini
rivojlantiradi. 0 ‘quvchilaming darsdan tashqari tadbirlarini tashkil
etadi va sinf jamoasini mustahkamlaydi.
2. O 'quvchilam ing bilimga bo ‘lgan qiziqish va qobilyatini
o ‘stirish, har bir o ‘quvchining individual-psixik xususiyatlarini
hisobga olgan holda kasbga yo‘naltirish va hayotiy maqsadlarini
shakllantirish sinf rahbarining alohida vazifasidir. Ayni paytda har
bir o ‘quvchining sog‘lig‘ini mustahkamlashga ham alohida e'tibor
beradi.
3. Sinf rahbarining diqqat markazida o ‘quvchilarning darsni
yuqori o ‘zlashtirishlarini ta ’minlash masalasi turadi. Buning
uchun u har bir o'quvchining kundalik o'zlashtirishidan voqif
bo‘lib turadi. Orqada qolayotganlarga o 'z vaqtida, kechiktinnay
yordam uyushtiradi.
4. Sinfdagi o^quvchilaming o'z-o'zini boshqarish ishlarini
yo ‘naltirib turadi. Ular ishtirokida sinf jam oasining ijtimoiy
foydali
ishlardagi
ishtirokini
hamda
maktab
miqiyosida
uyushtirilayotgan
muhim
tadbirlarda
o‘z
sinfining
faol
qatnashishini ta ’minlaydi.
5.
Sinf o ‘quvchilarining ota-onalari, kuni uzaytirilgan
guruhlarning tarbiyachilari, korxonalar va muassasalardagi, turar
joylardagi otaliqqa oluvchilar bilan yaqin aloqa o ‘rnatadi.
6. Sinf rahbari shu sinfda dars berayotgan barcha fan
o ‘qituvchilari o ‘rtasida o ‘quvchilarga nisbatan yagona talablar
o ‘matilishiga erishadi, ota-onalarga pedagogik bilimlar tarqatib,
oila bilan maktab o ‘rtasidagi aloqani mustahkamlaydi.
7. Sinf rahbari o ‘z sinfidagi turli hujjatlarini: sinf jum ali,
94
o ‘quvchilarning kundaliklari, tabellar, shaxsiy m a’lumotlari, turli
xil reja va hisobotlarni yuritadi.
K o'rim b turibdiki,
vazifa keng va muralckab,
ularni
muvaffaqiyatli hal qilish sinf rahbarining shaxsiy sifatlariga ham
bog'liqdir. Sinf rahbarining shaxsiy sifatlariga qo‘yiladigan
talablar o'qituvchiga qo'yiladigan talablardan farq qilmaydi.
Lekin, sinf rahbari asosiy tarbiyachi, bolalar m a’naviy jihatdan
andoza oladigan shaxs boMganligi uchun ham, bu talablar uning
shaxsiy fazilatiga aylanib ketishi bilan tarbiyada alohida rol
o ‘ynaydi.
Tarbiyaviy
ishlarning
si fat
va
samaradorligi,
avvalo
tarbiyachining g'oyaviy ishonchiga va siyosiyligining darajasiga
bog‘liq. Buning uchun sinf rahbari fan yangiliklarini muntazam
egallab borishi bilan o wzining bilimini, ongini oshiradi.
Sinf rahbarining axloqiy obro'si g ‘oyat darajada yuqori
b o lish i ham bu o ‘rinda muhimdir. Sinf rahbari ana shundagina
tarbiyaviy ta ’sir ko ‘rsatishga ega b o la d i. Tarbiyachining shaxsiy
fazilatlari, m a’naviy qiyofasi o ‘quvchilar ongining va xulqining
shakllanishiga katta ta ’sir ko'rsatadi. Sinf rahbari uchun malaka va
ko‘nikmalarga ega bo‘lishning o'zi yetarli emas. U o ‘z tarbiyaviy
faoliyatida yuksak darajadagi insonparvarlik fazilatlaii, o bz ishiga
sadoqati, intizomi, odamiyligi, axloqiy sifatlari bilan ham ta ’sir
o ‘tkazadi. Chunki, tarbiyachilik qobilyati juda kokp sifatlami:
chuqur bilim, keng fikrlilik, ishga jon-dildan k o iig il qo‘yish,
bolalarga b o ‘lgan cheksiz muhabbat, muomalada nazokatlilik,
qalb yoshligi, oqil va adolatlilik namunasi, alohida nazokat,
sipolik va vazminlik kabi fazilatlarning b o ‘lishini taqozo qiladi.
Bunga yana tarbiyachilik texnikasi qo‘shilsa, ishda muvaffaqiyat
ta’minlanishi tabiiydir. Tarbiyachilik texnikasi sinf rahbarining
asosiy qurolidir.
Sinf rahbarlaridan madaniyat darajasining kengligi, pedagogik
odob talablariga rioya qilish, har bir bola shaxsini inson sifatida
hurmat qilish bilan unga nisbatan talabchanlikni unutmaslik,
tashkilotchilik malakalariga ega b o iish , ishga ijodiy yondashish
talab qilinadi. Muhimi shundaki, sinf rahbarining o ‘zi bolalarni
95
tarbiyalamoqchi b o ‘lgan g loyaviy-axloqiy barkamollikka mos
bo ‘lishi kerak. Tarbiyadagi xatolaming ko lpchiligiga asosiy sabab,
bolaning oldiga qo'yilayotgan talablar tarbiyachi xarakterida
hamisha ham namoyon bolaverm asligidadir.
Sinf rahbarining faol jam oatchi sifatida hamisha namuna
ko ‘rsatishi muhim ahamiyatga ega. Ayni vaqtda u kommunikativ
qobilyatga ega b o iish i, ro ‘y berayotgan voqea va hodisalarni
faqat pedagogik qoidalarga bog la b baholashgina emas, balki ro ‘y
berishning sababiga qarab hukm chiqarish qobilyatiga ham ega
b o iis h i kerak. Sinf rahbari maktabdagi eng yetuk pedagog
hisoblanib, u bajaradigan mehnatining o lch o v i, chegarasi yo ‘q.
Uning bilmagan ishi, uddasidan chiqa olmaydigan sohasi
boim aydi. Su bilan bir qatorda, u beg‘araz, xolis shaxs b o iib ,
jam oatchihlik asosida ishlaydi. Sinf rahbari pedagoglar, ota-onalar
va o ‘quvchilarni o ‘zaro b o g lo v ch i shaxs sifatida barcha
tom onlaming nuqtai nazarini hisobga olishi, harakatlami bir
markazga birlashtirishi, o ‘zaro aloqalarning to bg"ri b o lish ig a
ta ’sir o lk azish i va ayni vaqtda, o'zining о ‘mini aniq ta ’minlay
olishi kerak. Mana shu fazilatlar sinf rahbarining tarbiyaviy ishlari
samarasini oshirishga va uning muvaffaqiyatini ta ’minlashga
garov b o ia d i. Sinf rahbari o ‘quvchilarga puxta bilim berishga,
ulaming fikrlash qobilyatini faollashtirishga hamisha g ‘am xo‘rlik
qilib boradi. Hatto o ‘zlashtirish yuqori b o ig a n sinflarda ham
bolalarda ilmga b o ig a n qiziqish va muhabbatni o'stirishga, ta’lim
sifatini oshirishga harakat qilishi zarur.
Ayrim maktablarda yuqori o ‘zlashtirishga erishish o ‘quv,
didaktik masala sifatida maktabda ta'lim -tarbiyani to kg ‘ri y o lg a
qo‘yishga
b o g liq
b o ia d i.
O kqish
jarayonida
bolalarda
mehnatsevarlik, diqqat, matonat kabi sifatlarni tarbiyalash bilimni
muvaffaqiyatli
0
‘zlashtirishga yordam beradi.
Maktabda olib boriladigan tarbiyaviy ishlar tizimi to ‘g ‘ri va
bevosita sinfda o ‘zlashtirishni k o larish g a ta ’sir etadi. Sinf rahbari
о ‘qituvchilar
bilan
hamkorlikda
bolalarni
o ‘qishga
ongli
munosabatda b o lish g a ol'gatadi. 0 ‘quvchilarning o ‘qishlarini
96
nazorat qiladi, darslarga kiradi, kuzatadi va o ‘z sinfidagi
o'quvchilar bilan birgalikda sinfda o ‘quv ishlarining sifatini
oshirish chora-tadbirlarini belgilaydi. Yuqori sinflarda yuqori
o'zlashtirish uchun kurash susaymaydi, aksincha u yana ko'proq
ahamiyat kasb etib boradi.
Dostları ilə paylaş: |