342
/ Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu
ve politik nedenlerle yeniden ayrılması Ģeklinde değerlendiriyor
18
. Tabii,
boylara ait obaların, kolların parçalanması, bir Türkman ilinden bir baĢka
Türkman iline geçmesi veya bağlı olduğu devletlerin onları zayıf düĢürmek
amacıyla parçalaması durumları, etnosun tüm tarihi boyunca süregelmiĢtir.
Ancak Oğuz boylarının Türkmanlar arasında yayılmıĢ durumda olması,
onların bu etnik sistemin içine aileler, obalar, kollar Ģeklinde girmesiyle
ilgilidir. ġu hususu unutmamamız gerekir; Türkman etnik sistemi, ihtiyarlamıĢ
etnosistemlerden vazgeçen passionar güçler sayesinde meydana gelmiĢtir. Bu
güçler fertler, aileler, obalar, kollar Ģeklinde Oğuz etnik sisteminden
vazgeçerek yeni etnosun içerisine girmiĢ ve burada birleĢerek yeni iller
oluĢturmuĢlardır. Ġl içinde yer alan oba ve oymakların hangi boydan gelmesi
ve hatta Oğuz, Karluk, Kıpçak, Kalaç gibi etnik birliklerden gelmesi o kadar
da önem taĢımıyordu. Bu bakımdan Selçuk ilinin, esasen Oğuz ve
Kıpçaklar'dan oluĢması ve buraya Kucat ve Çıgrak gibi toplulukların
karıĢması hakkında tarihi kaynaklar hiç de eksik bilgi vermiyor
19
.
Türkmanların Etnik Kimliği
Türkmanlar'a Oğuzlar dıĢında diğer Türk soyundan olan etnik
birliklerden kopan oba ve oymakların karıĢması hem tarihi, etnografik, hem
de dil olgusu ile kanıtlanmaktadır. Bu tür etnik gruplardan biri Karluklar'dır.
M.KaĢgarlı Karluklar hakkında "Oğuzlar'dan ayrıdır", "Oğuzlar gibi
Türkmen'dir" ifadesini kullanırken bu gerçeği ifade etmek istemiĢtir.
Müslüman olan Oğuzlar'ın, Karluklar'ın ve "diğerlerinin" X.yy.'da yanyana,
aynı zamanda karıĢık Ģekilde yaĢamaları ve üstelik gezavata katılması hakkında
tarihi kaynaklarda (Ġbn Hevkal, Ġstahri) bilgiler bulunmaktadır
20
. ġunu
belirtelim ki, Ġslam'ı kabul edip gezavata katılan Oğuz, Karluk "ve
diğerlerinin" "Türkman olmalarına" hiçbir Ģüphe kalmıyor. Sadece kaynaklar
yeni etnik dünyanın üyelerini onların eski adıyla adlandırır ve bu durum
yukarıda belirtilen nedenlere bağlıdır. ÇağdaĢ etnografi de Türkmanlar
arasında Karluk varlığını kanıtlamaktadır. Türkmenistan Türkmenleri arasında
Karluk adı taĢıyan aĢiret, Anadoluda Karluk etnonimiyle ilgili yer adları, ayrıca
bu bölgede Karluklar'a ait çadır tipinin yayılmıĢ olması söylediklerimizi
kanıtlamaktadır
21
.
18
Sümer, a.g.e., s. 238
19
Aгаджанов, a.g.e., 1969, s. 202
20
Aгаджанов, a.g.e., 1969, s. 75-76
21
Еремееев Д. Е. “Происхождение юрюков и туркмен Турции и основные этапы их истории”
// Этнические процессы и состав населения в странах Передней Азии. Москва-
Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu
/ 343
Tarihi kaynaklarda Türkmanlar arasında Kalaç, Kanglı ve diger etnik
gruplardan kopan oba ve oymakların olması hakkında bilgiler de az değildir
22
,
23
. Ancak araĢtırmacılar gelenek icabı Türkmanlar'ı Oğuzlar'la
özdeĢleĢtirdikleri için anılan etnik grup temsilcisi oba ve oymakları Türkman
halkının bir parçası değil de, onların daha önce ait olduğu etnik dünyanın bir
üyesi olarak tanıtıyorlar. Örneğin, araĢtırmacının "Aral ve Hazar çevresinde
Oğuz ve Türkman grupları Kanglı ve Kıpçaklar'la karma bir Ģekilde
yaĢıyorlardı"
24
görüĢü, bu tip bir düĢünce ürünüdür. Türkmanlar'ın etnik
tarihiyle ilgili araĢtırmalarda benzer ifadelere sık sık rastlanabilir. Konu farklı
bir açıdan da ele alınmaktadır. Türkmanlar arasında çeĢitli etnik grupların
mevcut olduğunun altını çizen Z.Gökalp, bunun bir etnik mahiyet taĢıdığı
fikrini kabul etmemekte, bu durumu iller ve kavimler toplusu olarak
değerlendirmektedir
25
.
Meselenin boyutunu anlamak için günümüzde BaĢkurt toplulukları
sırasında karĢımıza çıkan Türkmen-Kıpçak etnonimi bir anahtar görevi
yapabilir
26
. Hiç Ģüphesiz, sözü edilen uruk, Türkman adlandırdığımız
süperetnostan koparak BaĢkurtlar'ın sırasına katılmıĢtır. Ġlginç olan Ģu ki,
R.G.Kuzeyev Törökpen adlanan BaĢkurt uruğunun Türkmenistan
Türkmenleri'nin değil, "Oğuz - Türkmenleri"nin, yani bizim bahsettiğimiz
halkın bir parçası saymaktadır
27
. Türkmen-Kıpçak uruğu konusunda da aynı
manzarayla karĢılaĢıyoruz. Bu halde
Tütkmen-Kıpçak etnoniminin Türkmen
Kıpçağı'nı diğer Kıpçaklar'dan ayırmak için meydana geldiğini görmek aslında
çok kolay. Oğuzlar'ın, Karluklar'ın, Kanglılar'ın, Uygurlar'ın, Kalaçlar'ın vb.
Türkmanlar'ın sırasına katılan kısmının uygun bir Ģekilde ayrılmasını eminlikle
söylemek mümkündür.
Türkmanlar'ın etnik yapısı, anılan etnik gruplardan olan oba ve
oymaklarla sınırlı değil. Hiç Ģüphesiz, bu muhteĢem etnosun sırasına onun
meydana gelmesinden çok çok önce mevcut olan diğer Türk soylu etnik
gruplardan da oba ve oymaklar katılmıĢtır. Ancak bu açıdan Türkmanlar'ın
Ленинград:Изд. Восточной Литературы, 1963, s. 44-45
22
Aгаджанов, a.g.e., 1969, s. 253
23
Агаджанов, a.g.e., 1991, 26-127, 194
24
Aгаджанов, a.g.e., 1969, s. 253
25
Gökalp Z. Türk Medeniyyeti Tarihi . Ġstanbul: GüneĢ Matbacılık T.A.S., 1976, c. 36
26
Kузеев Р.Г. Происхождение башкирского народа. Москва: Наука, 1974 ,с . 183
27
Kузеев, a.g.e., s. 183-184