Tarihte ve Günümüzde Ortadoğu'da Türkmenler
Yüklə 7,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ĠRAN TÜRKMENLERĠNĠN BAĞIMSIZLIK HAREKETLERĠ Füsun KARA* ÖZET
- Anahtar Kelimeler
346
olduğu bu anıtlar, Uygurca'dan etkilenmiĢ durumdadır 31 , 32 Ġster istemez akla Ģöyle bir soru geliyor; Oğuzca unsurların ağırlıklı olduğu ve Kıpçakça, ayrıca Uygurca unsurları içine alan bu anıtların etnik kimliğini göstererek bunları Türkmanca yazılan eserler olarak sayamaz mıyız? SONUÇ Türkman etnoniminin Oğuzların Ġslam dinini kabul etmesinden sonra (X.yy) ortaya çıkması, yani Oğuzlarla Türkmanların bir etnos olarak özdeĢleĢtirilmesi Türkmanların etnik karakterini açıklamada yeterli değil. Türkmanlar Oğuzların Ġslamı kabul etmesinden önce bir halk olarak mevcuttu. VIII. yüzyılda tarih meydanına çıkan Türkmanlar, Ġslamı kabul eden ilk Türklerdi. Bu nedenle de bu adlandırma ilk zamanlar “Müslüman Türk” anlamında kullanmıĢıltır. Tarih meydanına yeni çıkmıĢ bu “Müslüman Türkler” Türk kökenli etnik gruplar için bir “hürriyet kapısı” oldular. Nitekim sosyal, siyasal ve ekonomik nedenlerden dolayı mensubu oldukları etnik gruplardan yüz ceviren Türk kökenli kitleler bireyler, aileler, obalar ve oymaklar halinde Ġslamı kabul ederek Türkmanlara katılırlardı. Böylece Türkmanlar Ġslam dinini kabul etmiĢ halk değildi, Ġslam dininin temelinde oluĢmuĢ halktı. Türkmanlar bünyesine göre de Oğuzlardan farklıydı. Oğuzlardan kopan oba ve oymaklar Türkmanlar sayıca içinde çok olsalar da, bu topluma Karluk, Kıpçak, Kanglı ve Uygurlardan da belli gruplar katılmıĢtı. Oğuz grubu dillerinde Karluk, Kıpçak, Uygur dil unsurlarına rastlanılması bu olayla ilgilidir. Türkman dilinin Oğuz dili esas olmakla Kıpçak, Karluk, Uygur lehçelerinden oluĢması söz konusu dil grubunun Oğuz değil, Türkman grubu adlanması gerçeğini ortaya çıkarmaktadır.
ƏBU HƏYYAN Əl Əndəlusi. Kitabi əl-idrak li-lisan əl-ətrak (türk dillərini dərk etmə kitabı) / Ərəb dilindən tərcümə: Z.Bünyadov. Bakı: AzərnəĢr, 1992 ZEYNALOV F. Türkologiyanın əsasları. Bakı: Maarif, 1981 ERÖZ M. Yörükler. Ġstanbul: Türk Dünyası AraĢtırmaları Vakfı, 1991
31 Щербак А.М. Огуз-Наме, Мухаббат-Наме. Москва: Издательство Восточной Литературы, 1959, s. 168-170 32 Наджип Э.Н.Историко-сравнительный словар тюркских языков XIV века. На материале «Хосров и Ширин» Кутба. Кн. 1, Москва: Наука, 1975, с. 149-150 Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu / 347 GÖKALP Z. Türk Medeniyyeti Tarihi. Ġstanbul: GüneĢ Matbaacılık T.A.S., 1976, 416 s. KÖYMEN M.A. Büyük Selçuklu Ġmparatorluğu Tarihi. C. I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1989 SÜMER F. Oğuzlar (Türkmenler). Ġstambul: Ana Yayınları, 1980 TOQAN Z.V. Umumi Türk Tarihine GiriĢ. Ġstambul: Enderun Kitabevi, 1981 АГАДЖАНОВ С.Т. Новые материалы о происхождении туркмен // Извeстия АН Туркменской ССР. Серия общественных наук, №2, 1963, с.12-24 AГАДЖАНОВ С. Т. Очерки истории огузов и туркмен Средней Азии IХ- ХIIIвв. Ашхабад: Ылым, 1969 АГАДЖАНОВ С.Т. Государство Сельджукидов и Средняя Азия в ХI-ХII вв. Москва: Наука, 1991 БАРТОЛЬД В.В. Еще о слове «сарт» // Сочинения. Т.II, ч. 2, Москва: Наука, 1964, с.310-314 ГУЗЕЕВ В.Т. Краткий обзор исследований по языку тюрков Малой Азии // Тюркологический сборник, 1972. Москва: Наука, 1973, с.69-92 ГУМИЛЕВ Л.Н. География этноса в исторический период. Ленинград: Наука, 1990 ЕРЕМЕЕВ Д.Е. Происхождение юрюков и туркмен Турции и основные этапы их истории // Этнические процессы и состав населения в странах Передней Азии. Москва-Ленинград: Издательство Восточной Литературы, 1963, с.24-70 КУЗЕЕВ Р.Т. Происхождение башкирского народа. Москва: Наука, 1974 ТОЛСТОВ С. П. Города гузов / Советская этнография. 1947, №3 с.127-167 НАДЖИП Э.Н. Историко-сравнительный словарь тюркских языков XIV века. На материале «Хосров и Ширин» Кутба. Кн. I, Москва: Наука, 1975 ЩЕРБАК А.М. Огуз-Наме, Мухаббат-Наме. Москва: Издательство Восточной Литературы, 1959 348
ĠRAN TÜRKMENLERĠNĠN BAĞIMSIZLIK HAREKETLERĠ Füsun KARA* ÖZET Türkmenler Ġranın kuzey sınırlarında yaĢamaktadırlar. Geleneksel yaĢam tarzı göçebelik olmakla birlikte hükümet politikasından dolayı birçoğu yerleĢik hayata geçmiĢ ve tarımla uğraĢmaktadırlar. Kendi aralarında kabilelere ayrılmıĢlar ve süni müslümandırlar. Ġslamın yükseldiği yedinci ve sekizinci yüzyılda Ġslamiyete girdiler. 19. Yüzyılın sonunda Qajar Hanedanlığının düĢüĢüne kadar özgürlüklerinin kontrolü kendi ellerinde idi. 1925 yılında Rıza ġah Türkmenlere karĢı kampanya baĢlattı. Bu birçok Türkmenin Soyetler Birliğine kaçmasına neden oldu ancak kolektifleĢtirme ve dini baskı yüzünden 1930 lu yıllarda tekrar geri döndüler. 1979 tarihinde Ġran Ġhtilali gerçekleĢtikten sonra Türkmenler yeni hükümetten otonomi talep edip isyan ettiler. Anahtar Kelimeler: Türkmenler, Ġran Türkmenleri, Bağımsızlık, Ġran, Ġran Ġhtilali.
The Turkmen lıve along the northern border of Iran. They have traditionally led a nomadic lifestyle. However, due to government policies, many have settled and now engage in agriculture. They are divided into several tribes anda re suni Muslims. The Turkmen arrived in the region at about the time of the rise of Islam in the 7th and 8th centuries. They remained fairly free of outside control until the decline of the Qajar dynasty, which they helped to bring to power, at the end of the 19th century. In 1925, reza Shah, Iran‟s leader, ordered a pacification campaign against the Turkmen This caused many turkmen to flee to the Soviet union but most returned in the 1930s due to the soviet policies of collectivization and religious prejudices. Soviet occupation of Iran that occured during and after Iranian
* Doç. Dr., Fırat Üniversitesi Ġnsani ve Sosyal Bilimler Fakültesi Tarih Bölümü. Yüklə 7,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|