Tarihte ve Günümüzde Ortadoğu'da Türkmenler
Yüklə 7,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Etnosun OluĢma ġekli
338
ülkesi»nden bahsetmiĢtir. 1 , 2 Bu ülkenin nerede bulunduğu meselesine bugüne kadar hiçbir açıklama getirilmemĢtir. S.G.Agadjanov bu ülkenin Çu nehri havzasındaki bölgelerden biri olacağını düĢünmektedir 3 . Z.V.Togan'a göre, «Türkman ülkesi» daha büyük bir alanı kapsamıĢtır 4 . Kaynakta bu bölgede oturanların "iyi at, öküz, inek gibi evcil hayvanların yanısıra üzüm ve diğer meyveler yetiĢtirmelerinden ve güzel Ģarap imal etmelerinden" bahsedilmektedir 5 . Kaynağın tanıklık ettiği, ayrıca araĢtırmacıların da belirttiği gibi ilk Türkmanlar, yerleĢik ve yarım göçebe hayat sürmüĢlerdir. Bu yüzden onların Karluk, Kıpçak, Uygur vb. olmalarına iliĢkin net bir fikir söylemek mümkün değildir. Eski Türkler, genellikle göçebelikle geçiniyorlardı. Onların taĢıdığı etnik ad da bu hayat tarzı temel alınarak kurulan etnik sistemle iliĢkiliydi. Bu sebepten de göçebe yaĢam tarzından vazgeçerek yerleĢik yaĢam tarzına geçenler, sürekli hareket halinde olan göçebelerden ayrı düĢüyorlardı, bir baĢka deyiĢle mensup oldukları etnik sistemden ayrılmıĢ oluyorlardı. Bu durumda göçebe yaĢam tarzı geçirenler, kendi soydaĢlarını sosyal içerikli, Tat,
6 ,Ancak yerleĢik yaĢam tarzına geçen Türk soylular, kendilerine has etnik adlarını kaybettiklerinden umummilli adla, yani Türk adı ile tanınıyorlardı. Bununla birlikte bahsettiğimiz yerleĢik veya yarım göçebe halk, bu adla tanınmadı. Zira onlar yerleĢik ve yarım göçebe olmakla beraber Ġslam'ı kabul etmiĢ ilk Türkler idi ve onların aldıkları
ad, ilk dönemlerde etnik anlamın yanı sıra sembolik olarak "Müslüman Türk" anlamında da kullanılıyordu. Ġslam dinini kabul eden Oğuz'un "Türkman olma" Ģeklinde ifadesi 7 etnonimin sonuncu anlamıyla ilgilidir ve hiç Ģüphesiz VIII.-XII. yy.'da Karluklar'ın, Kıpçaklar'ın, Uygurlar'ın vb. Ġslam dinini kabul etmeleri de belirttiğimiz Ģekilde ifade olunmuĢtur. Türkman etnoniminin "Müslüman Türk" anlamı, onun anılan dönemde Tanrıcı Türk dünyasını
1 Togan Z.V. Umumi Türk Tarihine GiriĢ. Ġstanbul: Enderun Kitabevi, 1981, s. 212 2 Агаджанов С.Т. “Новые материалы о происхождении туркмен” // Извeстия АН Туркменской ССР. Серия общественных наук, №2, 1963, с.12-14 3 Агаджанов, a.g.e., s. 17-18 4 Togan, a.g.e., s. 202 5 Агаджанов, a.g.e., s.17 6 Бартольд В.В. Еще о слове «сарт» // Сочинения. Т.II, ч. 2, Москва: Наука, 1964, с. 313-314 7Aгаджанов С. Г. Средневековые этимологии названия « туркман» / Провлемы этногенеза туркменского народа. Ашхабад: Ылым. 1977, с.89
Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu / 339 Ġslama davet iması olarak kullandığını göstermektedir. Dolayısıyla "Müslüman Türkler", Tanrıcı Türk dünyasını Ġslam'ın kabulü yoluyla birleĢtirme iddiasında bulunmuĢlardır. Bu anlamda "Türkman" etnonimi, bir süre umummilli Türk etnoniminin yerini alma sevdasına düĢmüĢtür. Ġ.Kafesoğlu Türkman/Türkmen adının siyasi terim olarak kullanıldığını söylerken meselenin bahsttiğimiz özelliğine dikkat çekmek istemiĢtir 8 . Ancak bilindiği gibi müellif bu yeni adla Ġslam dini arasında hiçbir bağlantı görmemiĢtir. Türkman etnonimi, ait olduğu etnosun karakterini net bir Ģekilde ifade ediyordu. Onlar, bu adı kabul ederken bir yandan Tanrıcı Türk dünyasına onun bir parçasının Ġslam'ı kabul ettiğini beyan ederek onları da "hak yoluna" seslerken, öte yandan da Ġslam dünyasına onun saflarına Türk soylu etnik dünya temsilcilerinin geldiğini haber veriyor ve her iki süperetnik dünyadan ayırıyordu. Etnosun OluĢma ġekli Her bir etnos, doğası gereği dinamik özelliğe sahiptir ve Türkmanlar da bu bakımdan istisna teĢkil etmiyorlardı. Ġlk Türkmanlar, büyük bir olasılıkla Ġslam dünyası içinde "Müslüman Türk" toplumu Ģeklinde mevcut olmuĢtur. Ancak bazı araĢtırmacılar, etnosun bu durumunu mutlaklaĢtırarak onu etnosun mahiyetine dönüĢtürmektedirler. Z.V. Togan, Türkmanlar'la Oğuzlar'ı yerleĢik-göçebe prensibine göre sınıflandırırken onun Çin kaynağındaki durumunu esas alır 9 . Bu durumda ortaçağda göçebelikle geçinen Türkmanlar'ın kimliği açık kalmıĢ oluyor. Bir baĢka araĢtırmacının (S.G.Agadjanov) onların önce yerleĢik ve yarım göçebe Ģekilde yaĢayıp daha sonra göçebe hayata geçmesine iliĢkin görüĢü, bu uyqunsuzluğu "ortadan kaldırmak" ihtiyacından yaranıyor 10 . Konuyu bu Ģekilde deyerlendiren araĢtırmacı, X-XI.yy.'larda göçebe dünyasına ait olan Türk soylu etnik grupların Ġslam'ı kabul ederek "Türkman olmaları" akımını gözden kaçırmıĢ oluyor. ġunu belirtelim ki, bu akım sayesinde Türkmanlar o kadar çoğalmıĢdılar ki, VIII.yy. Türkmanları'nın bu etnik dünyanın hangi köĢesinde kaldığını hem tespit etmek mümkün değil, hem de buna gereksinim duyulmamaktadır.
8 Eröz M. Yörükler. Ġstanbul: Türk Dünyası AraĢtırmaları Vakfı 1991,c. 17 9 Togan, a.g.e., s. 196 10 Aгаджанов С. Г. “Новые материалы о происхождении туркмен” // Известия АН Туркменской ССР. Серия общественных наук, №2, 1963, 23 Yüklə 7,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|