Tarihte ve Günümüzde Ortadoğu'da Türkmenler
Yüklə 7,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- IRAK TÜRKLERĠNĠN KĠMLĠK SORUNU Habib HÜRMÜZLÜ* ÖZET
Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu / 355 anlaĢmayı uygun görmüĢtü. Bununla birlikte birçok kahraman yetiĢtiren Ġran‟daki Türklerin mücadeleleri aralıklarla da olsa bu günlere kadar sürdü 9 .
Tarihin çeĢitli dönemlerinde Ġran yönetimine karĢı bağımsızlık giriĢimlerinde bulunan Türkmenler ile Ġran rejimi arasındaki iliĢki, Ġslam Devrimi‟nin ilk yıllarında gerçekleĢen (1979-1980) Günbed olayı nedeni ile bozulmuĢtur. Devrim sonrasında hazırlanan Anayasa‟da ġia‟nın devletin resmi dini mezhebi olarak kabul edilmesine karĢı çıkan 30 bin kadar Türkmen Türkmen Sahra bölgesinde silahlı ayaklanma çıkarmıĢ; kanlı bir biçimde bastırılan bu ayaklanmanın ardından Ġran‟da Türkmenlere karĢı çeĢitli dıĢlama politikaları uygulanmaya konulmuĢtur. Söz konusu dıĢlama politikaları 1997e kadar devam etmiĢ ancak bu tarihte “Ġran tüm Ġranlılarındır” söylemini kullanan reformcu cumhurbaĢkanı adayı Muhammed Hatemi‟nin iktidara gelmesi ile birlikte, ülkedeki diğer Türk grupları ile olduğu gibi, Türkmenler ile rejim arasındaki diyalogun temelleri atılmıĢtır. Birçok dergi ve gazete peĢ peĢe yayın hayatına baĢladığı Hatemi döneminde Türkmenlerde Yaprak isimli bir dergi ile Sahra isimli bir gazeteyi Türkmen Türkçesiyle yayınlamaya baĢlamıĢlardır. Hatemi döneminde Türkmenler ile baĢlatılan söz konusu diyalog süreci fazla sürmemiĢ ve 2005 yılında yapılan seçimlerde muhafazakar eğilimli Mahmud Ahmedinejad‟ın cumhurbaĢkanı seçilmesi ile Türkmenler ile Ġran rejimi arasındaki iliĢkiler yeniden gerilimli bir sürece girmiĢtir 10
Sonuç olarak, Amerika BirleĢik Devletleri 21. Asrın baĢlarından itibaren olmak üzere bütün Orta Doğu, Kafkasya, Karadeniz çevresi ve Türkistan‟da etkin bir rol oynamaya soyundu. Buna bağlı olarak Ġran‟ı kendi kontrolünde bir ülke yapmayı hedeflemektedir. Bilindiği gibi Ġran doğu-batı enerji koridorunun merkezindeki ülkelerden birisidir ve mutlaka Amerika BirleĢik devletlerine boyun eğmesi gereken bir memleket olarak düĢünülmektedir. Bu yüzden de uzun yıllardır iki devlet arasında soğuk bir savaĢ sürüyor. Amerika, Irak‟ta Kürtleri kullandığı gibi, Ġran‟da da bu ülkenin en kalabalık unsuru olan Türkleri ileri sürecektir. Bu durumda Amerika BirleĢik devletlerine güvenilemeyeceği yakın tarih itibarıyla artık anlayan Türkiye, bu soydaĢlarımızın haklarını korumak ve çok dikkatli olmak zorundadır.
9 Saadettin Yağmur Gömeç, “Ġran Türklerinin Ġstiklal Davaları”, http://www.haberacisi. com/yazilar/köseyazisi3685_IRAN_ISTIKLAL_DAVALARI; html. 10 Murat Saraçlı, “Ġran‟da Azınlıklar” Akademik Ortadoğu, Sayı4, 2007, s.174. 356
KAYNAKLAR Annanberdiyev, Ahmet, Ġran Türkmenleri (1881-1979), YayımlanmamıĢ Doktora Tezi, Ġstanbul, 2006. Attar, Aygün, “Ġran Türkleri”, Fırat Üniversitesi Orta Doğu AraĢtırmaları Dergisi, Cilt: II, Sayı:1, Elazığ, 2004, s. 43. Gömeç,
Saadettin Yağmur
“Ġran Türklerinin Ġstiklal Davaları”, http://www.haberacisi.com/yazilar/köseyazisi3685_IRAN_ISTIKLAL_DAVALA RI; html. Kafkasyalı, Ali, Ġran Türkleri, Ġstanbul, 2010. Kara, Mehmet, “Hazar Ötesi Türkmenleri ve Türkmenistan”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, S.14, Güz 2002, s.250. Karadeniz, Yılmaz, Ġran‟da Sömürgecilik Mücadelesi ve Kaçar Hanedanı (1725-1925), Ġstanbul, 2006. Saraçlı, Murat, “Ġran‟da Azınlıklar”, Akademik Ortadoğu, Sayı 4, 2007, s. 174. Togan, A. Zeki Velidi, Umumi Türk Tarihine GiriĢ, Ġstanbul, 1970. Yılmaz, Türel, “Ġran‟da UnutulmuĢ Bir Toplum: Türkmen Sahra Türkmenleri”, Akademik Orta Doğu, C.1, S.2, 2007, s. 208. Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu / 357
IRAK TÜRKLERĠNĠN KĠMLĠK SORUNU Habib HÜRMÜZLÜ*
Irak‟ın özellikle kuzey ve orta bölümlerinde bin yılı aĢkın bir süreden beri yaĢamakta olan Irak Türklerinin (Türkmenler), Osmanlı döneminde bir kimlik sorunu yaĢamamakta idiler. Birinci Dünya savaĢından sonra Ġngilizlerin Irak topraklarını iĢgal etmeleri sonucunda geleneksel bir Türk düĢmanlığı politikası ve Türkmenlerin Irak‟ta yok edilme çabaları baĢlamıĢtır. Irak Türkmenlerinin kimliklerini ve varlıklarını yok etme çabalarının ardı arkası hiç kesilmemiĢ ve 1921‟den bugüne kadar değiĢik boyut ve yöntemlerle devam etmiĢtir. Bu politika hem Kraliyet döneminde, hem de cumhuriyet döneminde kendini göstermiĢtir. Saddam rejimi döneminde Irak Türkmenlerinin kimlik ve varlıklarını yok etme politikası sonucunda Türkmen halkına karĢı tam bir savaĢ açılmıĢtır. ABD iĢgalinden sonra (2003) Türkmen bölgelerini KürtleĢtirme planları uygulanmaya konmuĢ, tüm Türkmen yerleĢim bölgelerine Kürt kökenli insanlar yerleĢtirilmiĢ ve yönetim tamamen Kürt partilerinin eline geçmiĢtir. Irak‟ta Türkmen kimliğini koruma yolunda önemli bir adımı oluĢturan Irak tarihinde ilk defa olarak Parlamento tarafından Irak Türkmenlerinin varlık ve kimliklerini tanıyan ve Türkmenlerin Irak‟ın üçüncü ana oluĢumu olduğunu vurgulayan bir karar çıkmıĢtır. Irak Türkmenleri diğer taraftan, tarihlerinde en çetin günlerini yaĢamakta oldukları söylenebilir. Türkmen yerleĢim bölgelerinde insanlar, evler ve ticari mekanlar bombalı saldırılara karĢı karĢıya maruz kalmaktadırlar, Fidye talebiyle adam kaçırma, bomba yüklü araç patlatma ve intihar saldırıları sonucunda yüzlerce
* Orta Doğu Stratejik AraĢtırmalar Merkezi (ORSAM) danıĢmanı. Yüklə 7,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|