az
ərbaycanlıları soyqırıma məruz qoyurlar. Belə bir ağır vaxtda
da
xalqın başını qondarma çərşənbələrlə qatırlar. Onu da qeyd
ed
ək ki, Xocalı soyqırımı da məhz Yalançı çərşənbə günü baş
vermişdir. Televiziya vasitəsilə xalqın başının altına yastıq
qoyanların sayəsində Azərbaycan əhalisinin böyük əksəriyyəti
ç
ərşənbələrlə məşğul idi. Onu da demək lazımdır ki, 1990-
1992-ci ill
ərdə Azərbaycan Respublikasının Baş Naziri
v
əzifəsində H.Həsənov idi... 1992-1993-cü illər AR
prezidentinin Humanitar m
əsələlər üzrə dövlət müşaviri Rafiq
İsmayılov idi. Məhərrəm Qasımlının adını tez-tez çəkdiyi Fuad
Qasımzadə isə 1990-1992-ci illərdə Azərbaycan Respublikası
Prezidentinin müşaviri vəzifəsini tutub. Fuad Qasımzadənin
kimin materialını oxuduğunu bildik. Bəs kimin göstərişi ilə
televiziyaya
çıxırdı?
Folklorşünas
A.Nəbiyevə
v
ə
Ə.Cəfərzadəyə göstəriş verən kim idi?..
Uzun ill
ər Novruz bayramı, Boz ayın çərşənbələri, eləcə
d
ə digər mövsüm mərasimlərimizlə bağlı apardığım
araşdırmaların nəticəsi olaraq hazırladığım kitabın çapını 2008-
ci ild
ə bir az ləngitdim. Səbəbi də “Novruz bayramı
ensiklopediya”
sının hazırlanması idi. Belə bir ensiklopediyanı
vacib hesab etdiyimd
ən düşünürdüm ki, əgər orada hər şey
lazımınca öz əksini taparsa, bəlkə də heç mənim kitabıma
ehtiyac qalmayacaq. Çünki
əsas məqsəd kitabımın çıxması
deyil, onun xalqa n
ə verməsidir… Ensiklopediya hazırlanan
əsnada “Kaspi” qəzetində “Çərşənbələr – niyə çaşırıq?”,
“Folklor v
ə Etnoqrafiya” dərgisində isə “Türk xalqlarının yaz
bayramı” məqalələrim çap olunmuşdu. Göründüyü kimi,
ensiklopediyanın nəşrini səbirsizliklə gözləməyim əsassız
deyildi. N
əhayət, iki-üç aydan sonra “Novruz bayramı
ensiklopediya”
sı çap olundu [30]. İlk baxışdan nə adının
254
yazılışı, nə də üzərindəki qaranlıqda baş vermiş dəhşətli
yanğını xatırladan yaşıl, sarı dilli alovu ilə Novruzla bağlılığı
anlaşılmasa da, qalın üz qabığı, keyfiyyətli kağızı, həcmi ilə
diqq
ət çəkir...
Ensiklopediyanı tanınmış folklorşünas alim, filologiya
üzr
ə elmlər doktoru, mərhum Bəhlul Abdulla ilə tarix üzrə
f
əlsəfə doktoru, etnoqraf Tofiq Babayev tərtib ediblər. Elmi
redaktor is
ə görkəmli folklorşünas alim, filologiya üzrə elmlər
doktoru M
əhərrəm Qasımlıdır. Hər üç alimimizə hörmətimin
olduğunu
da
bildirməyi özümə
borc bilir
əm…
M
əlumdur ki, Azərbaycanda ən çox haqqında qərəzli, qərəzsiz
m
əqalələr, kitablar yazılan mövsüm mərasimi Novruzdur.
Ancaq bütün bunlarla yanaşı yenə də bayramla bağlı qaranlıq
m
əqamlar çoxdur. Təbii ki, hər yeni çıxan kitabın bu sahədə
“gözl
ədiyimiz” olacağını düşünürük, o ki, qaldı ensiklopediya
ola. Ç
ətinə düşən kimi ilk ağla gələn, tez, yığcam məlumat ala
bil
əcəyimizə ümid etdiyimiz də ensiklopediyadır…
Bel
əliklə, ensiklopediyanın “Novruz - Azərbaycan
xalqının milli bayramıdır” adlı ilk məqaləsinin müəllifi
M.Qasımlı burada qışın çətinliklərindən əziyyət çəkən xalqın
yazın gəlişini elliklə bayram etməsindən, bayramı
öz
əlləşdirmək istəyən ideologiyalardan, Novruzun nə etnik, nə
dini, n
ə siyasi, nə coğrafi çərçivəyə sığmamasından, Boz ayın
ç
ərşənbələrindən… söhbət açır, çərşənbələrə verilən bir sıra
adları da diqqətə çatdırır (1. əzəl çərşənbə, sular novruzu, kiçik
ç
ərşənbə, yalan çərşənbə; 2) müjdəverən, muştuluqçu, külə,
x
əbərçi; 3) gül, ata-baba günü; 4) böyük çərşənbə, axır
ç
ərşənbə) [30, s.5]. Müəllif ümumiləşdirici adlar təklif etməsə
d
ə bizim də hər zaman ciddi tənqidimizə məruz qalan dörd
ünsürl
ə bağlı “XX əsrin 80-ci illərinin axırlarında” (qeyd
255
etdiyimiz kimi, bu m
əsələ 1990-cı ilin martında üzə çıxıb –
G.Y.) ç
ərşənbələrə verilmiş adlar, həmişəki kimi M.Qasımlının
bu m
əqaləsində də özünə yer tapmır…
Ensiklopediyanın “Xalq bayramı” adlı ikinci məqaləsinin
mü
əllifləri B.Abdulla ilə T.Babayev bəzi ayların xalq arasında
yayılan adları, çillə qarpızı, Xıdır Nəbilər bayramları (!? – izahı
aşağıda), çərşənbələr, falabaxmalar, Novruz süfrəsi… haqqında
maraqlı məlumat verirlər. Daha sonra əlifba sırası ilə
yazıçıların, şairlərin, aşıqların, səyyahların, siyasi xadimlərin
Novruzla bağlı məlumatlarından, əsərlərindən nümunələr
verilir. Onların arasında ulu öndərimiz Heydər Əliyevin 21
mart 2002-ci ild
əki, Prezident İlham Əliyevin isə 20 mart
2008-ci ild
əki Novruz bayramı münasibətilə keçirilən
ümumxalq şənliyindəki nitqləri maraq doğurur… Bir sözlə,
mü
əlliflər çalışıblar ki, Novruz mərasimlərilə bağlı bütün
m
əqamları, deyimləri, ayinləri, adətləri, yeməkləri… əhatə edə
bilsinl
ər. Buna da müəyyən mənada özlərinə xas şəkildə nail
olublar. T
əbii ki, hər bir kitabın, hətta kitabçanın hazırlanması
böyük z
əhmət tələb edir, o ki, qaldı ensiklopediya ola. Ancaq
onu da unutmayaq ki, iş olan yerdə qüsur da olur. Əsas məsələ
bu qüsurun az ya çox olmasıdır…Əlbəttə, ensiklopediyanı
oxuyan h
ər bir etnoqrafın, folklorşünas alimin deyəcək sözü
olacaq…
M
əqalə müəllifləri “ensiklopediyada” yeddi çərşənbədən
söz açaraq
əsas dörd çərşənbədən əvvəlki üç çərşənbələrdə də
“
adamların yandırdıqları tonqalların üstündən hoppandıqlarını”
yazırlar [30,s.15], yəni insanlar yeddi çərşənbə tonqal qalayıb
üz
ərindən “hoppanırlarmış”. Qışın ortasında, Kiçik çillənin
tüğyan elədiyi, ailələrin odunları qurtardığından hətta “taxta
tabağı” belə yandırdıqları bir vaxtda bu qədər tonqal qalamaq
256
Dostları ilə paylaş: |