Ün ey m im arlı

Bu durum, Türkiye ve İran gibi ülkeler için çok zor 

olmakla beraber, bu durumun korunması ve gele-

cek kuşaklara aktarılması ile ilgili deneyim ve bilgi, 

beceri vardır. 

KAYNAKÇA

1. Vural, Tülin, Yücel Atilla; “Çağımızın Yeni Kamusal Mekânları Olan 

Alışveriş Merkezlerine Eleştirel Bir Bakış”, İ.T.Ü Dergisi/a Mimarlık/Plan-

lama/Tasarım, Cilt: 5, Sayı: 2, 97-106, Eylül 2006, s. 98.

2. Kostof, Spiros; The Classification of Square kitabından çeviri, 1993, 

s. 146-157.

3. Rossi, Aldo; Şehrin Mimarisi, 1. Baskı, Eylül 2006, s. 125.

4. Harvey, David; Post Modernliğin Durumu, Metis Yayınları, 1. Basım, 

Kasım 1997, İstanbul, s. 246.

5. Eyüce, Özen; “Meydanlar”, Ege Mimarlık, sayı: 34, 2000/2, s. 11.

6. Kılıçbay, M. Ali; Şehirler ve Kentler, Gece Yayınları, Ocak 1993, s. 31.

7. Giritlioğlu, Cengiz; “Şehirsel Mekân Öğeleri ve Tasarımı” İTÜ Dergisi, 

Sayı: 1459,

İstanbul,1991.

8. Kuban, Doğan; Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Fasikül: 43, 

Tarih Vakfı Yayını, 1994, s. 434.

9. Gencel, Ziya; “Geleneksel Türk Kentlerinde Meydan Kavramı”, Ege 

Mimarlık, sayı: 34, 2002/4, s. 25.

10. Lynch, K.; The Image of the City, The MIT Press, Cambridge, Mas-

sachusetts, 1960.

11. İnceoğlu, M.; Kentsel Açık Mekânların Kalite açısından Değerlen-

dirilmesine Yönelik Bir Yaklaşım: İstanbul Meydanlarının İncelenmesi, 

yayımlanmamış doktora tezi, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, 2007, s. 70.

12.  Moughtın,  C.;  Urban Design: Street and Square,  Oxford:  Butter-

worth Architecture, 2003.

13.  Schulz-Norberg,  C.;  Existence,  Space  and  Architecture,  London: 

Studio Vista, 1971.

14. Zucker, Paul; Town And Square: From The Agora To The Village 

Green, Columbia University Press, New York, 1959.

15. Moughtın C. Oc, T. Tiesdell, S.; Urban Design: Ornament and Deco-

ration, Great Britain, 1999, s. 7-11, 103-114, 117, 119.

İNTERNET KAYNAKÇASI

1. http://fatmaozdirek.blogspot.com

2. http://festivaltravel.com

3. http://geziyorumlari.com

4. http://irankulturevi.com/turkce/iran/isfahan.htm

5. http://irangezi.com

6. www.mimdap.org

7. www.planlama.org

8. www.publicspace.org

9. http://www.perimeterletter.org/esfahan.html

10. http://ryotafunakoshi.jp/archives/photos/esfahan

11. http://www.theodora.com

12. http://turkısh.irib.ir/iran/isfehan.htm

13. http://yetkinksk.blogspot.com

14. www.yapı.com.tr

miştir. Çevrenin insanın ihtiyaç ve gereksinimleri 

doğrultusunda  değişmesi  meydana  bir  değer 

katmıştır.  Bu  değer  her  dönemde  farklılaşabilse 

dahi,  genel  anlamında  bir  değişiklik  olmamıştır. 

Bu bağlamda, meydanın farklı kategorilere ayıra-

rak belirli kavramsallaştırmalar da yapmak müm-

kündür. Demokratik ölçütlerde meydanın boyutu, 

kent içindeki yeri ve konumu gibi etmenlerin yanı 

sıra, kullanıcı kitlenin yoğunluğu meydanı ve mey-

dandaki değişimi belirleyen ölçütlerdir. Bu ölçütler 

doğrultusunda yaya ağırlıklı toplanma ve dağılma 

noktası  olan  meydanlar  tarihsel  perspektifte  bu 

niteliklerini  devam  ettirmişlerdir.  Sonuçta,  mey-

dan  kavramı  çok  farklı  sosyal-kültürel,  ekonomik 

değişkenlere  göre  tanımlanırken,  bütün  bunla-

rın  sonucu  oluşan  fiziksel  biçimleniştir.  O  halde, 

meydan insandan kopuk gelişmez ve değişmez. 

Her  düzeyde  meydanın  yeniden  tanımlanması 

gerekebilir. Çünkü meydan işlevsel, estetik değeri 

ile diğer özellikleri de zamana ve yere bağlı olarak 

değişen bir mekân öğesidir. Meydanın tasarımı ve 

planlaması kentsel kimlik ve kültürel miras uyarın-

ca gerçekleşmelidir. Özellikle Gezi Parkı ve Taksim 

Meydanı mekânsal açıdan bütünlük içinde olması 

gereken mekân parçalarıdır. Ne yazık ki, bu alanlar 

çeşitli müdahale yolları ile birbirlerinden koparıl-

mışlardır. Bugünlerde, İstanbul Gezi Parkı’nda baş-

layan toplumsal muhalefet hareketleri meydan ve 

parkın önemini bir kez daha arttırmıştır. Bu bakım-

dan, tarihsel süreklilik içinde bu gibi alanların ay-

nen korunması ve gelecek kuşaklara bu niteliklere 

aktarılması gerekmektedir. Bu da bir planlama ve 

tasarım  çerçevesinde  ele  alınarak  sürdürülmeli-

dir.  Kentin  demokratikleşmesi  ve  bu  demokrasi 

ortamının yaşatılması için meydana ihtiyaç vardır. 

Meydanlar  içinde  barındırdıkları  yapısal,  işlevsel 

öğelerle kentleri yeniden anlamlandırırlar. Bu ba-

kımdan, her dönemde damgasını vurmuş ve farklı 

adlar altında nitelendirilen meydanları daha iyi an-

lamamız ve kent ile ilişkilendirmemiz gerekecektir. 

aldığı alandır. Bu çekici binalar imam meydanının 

dünyanın en güzel kamusal mekânlarından biri 

olarak ün kazanmasındaki ana unsurdur. Camiler 

gibi büyük cazibeler Isfahan’ı İran’ın ana turistik 

merkezlerinden  biri  haline  getirmesine  karşın 

İmam  Meydanı  yerel  kamusal  gururu  temsil 

eden ilk ve ana mekân olarak kalmaktadır. Kentle 

özdeşleşen ve kente bir anlam ve kimlik kazan-

dıran meydanların başında İmam Meydanı gel-

mektedir. Bu meydan özellikle siyasi yapının kent 

meydanında  temsil  edildiği  örneklerden  biridir. 

Siyasal yapının yansımaları çok keskin bir biçim-

de meydanda yer alan anıtsal öğeler ile açıklıklar 

ve meydanın işlevleri ile de anlaşılabilmektedir.

•  Nakş-ı  Cihan  Meydanı’nda  İran’ın  siyasi  ve 

buna  bağlı  olarak  dini  gücünün  mekâna 

yansımasını  görmekteyiz.  Meydanın  keskin 

formları,  simetri  insanı  ezen  büyük  boşluk, 

meydana  hâkim  yapıların  niteliği  ülkeyi, 

şehri ve tarihi tanımlamaktadır.

•  Meydanın simgesel olarak İran’ın bütününe 

ait  olduğu  söylenebilir.  Ancak  form  olarak 

ışınsal  bir  dokunun  içinde  oluşturulduğu 

düşünülürse pek de bütünün bir parçası ol-

duğu söylenemez.

•  Meydan dokusunda sütunlu ticaret birimle-

ri ile süreklilik ve tekrar sağlanmıştır.

•  Tarihte ipek yolu üzerinde sergi ve fuar ala-

nı olarak kullanılan bir meydanın kuşkusuz 

önemli fonksiyonlarından biri de ticaret ol-

muştur ve meydanı sürekli canlı kılmıştır.

Sonuç

Meydan, siyasal yapının mekâna yansıyan izdüşü-

müdür. İdeolojik bir anlamı vardır. Bunu Kremlin 

sarayı, Tiannenmen Meydanı’nda görmek olasıdır. 

Meydan, insanoğlu dünyada var olduğundan bu 

yana  konuşulan,  bunun  için  farklı  büyüklük  ve 

özellikte anlamlar ve işlevler yüklenen bir kavram-

dır. Kuşkusuz, insanoğlundaki değişim ve gelişim 

süreci olan evrimle birlikte sosyal-kültürel değişim 

fiziksel çevrenin de değişimini beraberinde getir-

Şekil 12. Meydana giriş-çıkış noktaları, ayrıntılı görünüm.

Kaynak: www.mimdap.org

Şekil 13. İmam Camii.

Kaynak: http://irangezi.com 

Şekil 15. İmam Meydanı ve su öğesi.

Kaynak: http://irangezi.com

Şekil 14. Ali Kapu Sarayı.

Kaynak: http://irangezi.com 

Şekil 16. İmam Meydanında kullanım ve kullanıcılar.

Kaynak: http://irangezi.com

GÜNEYMİMARLIK | EYLÜL2013 | SAYI 13 | 

53

---