Ün ey m im arlı
Yüklə 1,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- MİMARLIK
İNCELEME aşağıda onun on beş katı büyüklükte bir ticaret alanı yaparız olur biter. Süleymaniye’yi değişik görmek gerekiyor, çünkü on üç-on dört işlevin tümünün kamusal kullanım için yaratıldığını anlamak gerekiyor. Süleymaniye’ye baktığınız zaman yapısal açıklık görürsünüz: taşıyan belli- dir, taşınan bellidir. Tümüyle yapısal bir olaydır, kesinlikle biçim olayı değildir. Yapım yöntemi bu coğrafyadaki gereçlerle yapılabilecek bir yöntemdir. Oylum, “Mekânsal algılama” hem tinseldir, hem de duygusaldır. Bu nedenle Sinan’ı, halk yapı sanatının ilkeleriyle çakışan kamusal sanatıyla iyi anlamağa çalışmak ge- rek. İnsanından hiç kopmamışlığını anlamak gerekiyor... Ayrıca şunu da söylemek durumundayım, be- nim ağabeylerim birbirlerine bakarak namaz kılarlardı. Müslümanlığı doğru dürüst anlayan insanı bulmak zordur. 1927 nüfus sayımında okuma yazma bilen kadınlar kaç kişi biliyor mu- sunuz? 267 kişi... Ben kime neyi anlatacağım bana söyler misiniz? Hangi dille? Köln’de bir yarışmaya beni Seçici Kurul Üyesi olarak çağırdılar, 120 tane proje gelmiş 90 tane- sinin minaresi yok diye biz görmeden yarışma dışı bırakmışlar. Geriye 30 öneri kalmış. Doğru düzgün tartışabilmek için gelen önerilerden yalnızca dörtte biri kalmıştı kısacası. Etimesgut Camisi’nin altıgen oluşunda bir anlam var. Allah, Muhammet, dört halife... Mihrab’dan ışık geliyor, ilk aydınlığın oradan gelmesi çok önemli geliyor bana. Mihrabın bir yanı açık, sabah ışığını alıyor. Geçenlerde televizyonda duydum, sanki daha önce böyle bir şey yapılmamış gibi, ilk kez böyle modern bir şey yapılıyor gibi anlatılıyordu, gerçekten Bu gelişmeyi Genel Kurmay Başkanı’na anlattı- ğımda, “iyi ama” dedi “bu caminin içine imamı nerden bulacaksın”. “Bu benim ödevim değil, o sizin ödeviniz” yanıtını verdim. Caminin açılışında dedim ki: “Siz komutansınız, buyruk verin, ezanı Türkçe okusunlar.” (Çünkü ben dünyanın herhalde yarısından fazlasını gör- düm, hiçbir yerde, kendi dilinden başka bir dille dua eden insanlara rastlamadım, Türkiye’den başka. Bu toplantıdan çıkmasını istediğim yal- nızca böyle bir karar olduğu için bu konuşmayı yapmayı istedim.) Bana Sayın Cemal Tural’ın (Genel Kurmay Başka- nı) yanıtı: “Beni politikaya karıştırma” oldu. Sapla samanı karıştırmadan, yalan söylemeden, “oku” diye başlayan bir kutsal kitabı olan benim insanıma anlayabileceği sözcüklerle konuşma- mız gerekiyor. Alfabemiz Latin “abece”si değildir. Bugün Batı ile birlikte bizim de kullandığımız abece Anadolu’dan batıya gitmiştir. Bir Alman profesörün dediği gibi, Mustafa Ke- mal abeceyi anayurduna geri getirmiştir. Osmanlı Mimarisi’ne Başka Türlü Bakmaya Çalıştım Halk mimarlığıyla eş ilkeleri kullandıklarını gör- düm. Süleymaniye’yi getirin gözünüzün önü- ne, içten dışa bir çözümle yapılmıştır, dış ile iç birbirlerine tam anlamıyla uyumludur. Moder- nizm eş paylaşımcılıktır. Anlattım ya, eskil (an- tik) çağda insanlar tapınağa yaklaşamazlardı bile. Ayasofya, Justinyen için yapılmıştır. Ama Süleymaniye eş paylaşım için yapılmıştır. Eğer bu ayrımı görmezsek, yukarda küçük bir cami, kimseye “burada ne büyüklükte cami yaparsak gereksinim ortadan kalkar?” diye bir soru sordu mu acaba? 1960 başlarında, yanlış anımsamı- yorsam, Türkiye’deki camilerin % 80’ini Erme- ni kalfalar yapıyordu. Biz yapı yapmayı ancak Cumhuriyet döneminde öğrendik. Ondan önce gerçekten bir takım eksikliklerimiz vardı. Yapılarımızı genellikle askere almadığımız va- tandaşlarımız yapıyordu. Bunlar ayrıca tartışıla- cak konular. Peki, 1000 kişilik cami yerine 250 kişilik cami olunca ne oldu? 1000 kişilik cami için gelen gereçleri, 250 kişilik cami için gerekli olanla- rın dışındakileri, hiç unutmadığım yüzbaşım sevgili Tufan Kutlu ile birlikte başka işlerde kullandık. Örneğin su getirildi. Çünkü erlerin değil yıkanmak için, WC’lerde kullanmak için bile suları yetersizdi. Etimesgut’ta Kutuğun Deresi vardır. Erlerin WC olarak kullandıkları bu dereden matarasını doldurmadı diye al- bayın bir eri azarladığını gördüm. Erin elini yüzünü yıkayacak suyu yok, ben oraya cami yapacağım. Sanırım abdest alması da o suyla olacak. Gereci, 16 değişik inşaatta kullandık. Askerlerin bütün gereksinimlerini sağladık. Lütfen bunun ne demek olduğunu düşünün. Hiç ilişkisiz bir yere, Sultan Süleyman’mış gibi ben şuraya cami yaptıracağım demiyorum. Kaldı ki Sultan Süleyman’ın camisinin yerini Sinan seçmişti. Bana verilen erlerin içinde yapı işlerinden anlayan Samsunlu bir ustadan başka kimse yoktu. Yalnızca yirmi er verdiler. Onlara kazma tutmayı öğrettim, kazmayı öğrettim, duvar örmeyi öğrettim, onlarla yaptık camiyi. Tasa- rımı onaylatmak için bir kitapçık yazmak zo- rundaydım: Biz ne zaman Müslüman olduk, ne tür yapıları kullandık, nereye doğru eviril- dik. Resim 17-18. Etimesgut Zırhlı Birlikler Gösteri Tatbikat Alayı Camisi. 46 | GÜNEYMİMARLIK | EYLÜL2013 | SAYI 13 le/strüktür/biçim özelliklerini bütünleyen saf bir konseptin görselleştirildiği cami, mütevazı boyutlarına karşın kanımca önemli bir kilomet- re taşıydı. Altıgen planı bir ilkti elbet. Geleneğin kare ve dikdörtgenlerinden ayrılarak bir ilk adım atılmıştı. Üstelik simetri içermeyen bir altıgen. Duvarların kaydırmalı birleşmelerindeki düşey aralıkların sağladığı ışık huzmelerinin oluşturdu- ğu yeni bir mekân algısı zamanları (Namaz Va- kitlerini) bildirmeleri ve üstte çepeçevre dolaşan Corbusienne ışık aralığı.” Etimesgut camii Ağahan Ödülü’ne de aday gös- terildi. Ancak askerlerin bölgesine girip belgele- meğe izin verilmedi. Daha sonra 1970’lerde Denizli’den bir istek gel- di. Onların geçmişle bağlantı kurma isteğine kendi çağdaş yorumumla yanıt vermek istedim. Betonarme tavan deseninden Kâbe oylu- mu içinde sanal bir yarım küreye dek sar- kan ampullerle gündüz ışıksız, gece ışıklı bir kubbe önerdim. Gene namaz vakitle- rine göre açıklıklar yaptım. Cephede dışa doğru bir çıkıntı yapan Mihrab bu kez te- pesinden ışık alıyordu. Bir başka denemem de İzmir’de bir yapım yeri için 1970’lerde önerdiğim küçücük bir mescit idi. Çelik taşıyıcılar arasında ahşap duvarlarla gi- rişte ayakkabılarınızı koyduğunuz yerden çıkışta ters yönden alıyorsunuz. Minarede yalnızca bir kaç basamaklı bir yükselti... Son Bir Özetleme İnançta bir ilerleme, çağdaşlaşma olmadan onun mimarlığında çağdaşlaşmayı onay- latmak çok zor. Ama bu yolda denemeler yok değil... Sinan’ın işvereni kendini yeryü- zü egemeni gören bir sultandı, bugünküler gibi kamudan bir şeyler çalmağa çalışanlar değil.
şaşırıyorum. Ne denli belleksiz bir toplumuz. Öğle ışığı, ayrı bir yarıktan, ikindi ışığı başka yarıktan geliyor. Demek ki siz oylumun için- deyken, “namaz vakti”ni algılayabiliyorsunuz. Minber cemaate engel olmayacak biçimde yerleşmiş... Yapı yapmasını bilmeyen asker- lerle birlikte yaptığımız bir yapı... Ama asıl önemli olan içerideki yazılar... Orada namaz kılan insanlar kendi abeceleri ile yazılan yazı- ları anlayabilirler. “Gerçekten çağdaş cami” diye tanımlandı bu işim yurt içinde de dışında da... Birçok kez yayın- landı... Dedim ya yarım yüzyıl önce... Prof. Sayın Afife Batur da “Sinan’dan Kemaleddin’e ve bugüne” başlıklı yazısında şunu söylüyor: “Aradan geçen 50 yıl kendi adıma bir hayal kırıklığı oldu. Neyse ki sayıları çok sınırlı da olsa ‘Yapıt’ ola- rak adlandırılmayı hak eden tasarımlara sahibiz. Sunacağım ilk örnek 1965 yılına tarihlenen ve mimar Cengiz Bektaş tasarımı olan Etimesgut Zırhlı Birlikler Gösteri Tatbikat Alayı Camisi’dir. Kendisinden geleneksel bir cami istenen Bektaş’ın çağdaş bir tasarım için yönetim kademesini ikna etmesiyle inşa edildi. Modernist mimarlığın kit- Resim 19. Denizli Ahmet Hulusi Efendi Camisi. Resim 20. Asmaş Mescidi. GÜNEYMİMARLIK | EYLÜL2013 | SAYI 13 |
Yüklə 1,2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|