269
mühəndis,
Baş tibb bacısı
3.6.
Xəstələrə təlim keçmək və onlara maska geyinməyin
vacibliyini izah etmək
Stasionara
daxil olarkən
və
bütün
müalicə dövri
ərzində
Şöbənin
tibb
bacısı
3.7.
Vərəmə yüksək yoluxma riski olan əraziləri :
“Diqqət!
Yüksək
yoluxma
riski
zonası!
Respiratordan istifadə edin!” yazıları ilə təchiz
etmək
Şöbə müdiri
Tibb işçilərinin maarifləndirilməsi və təlimi
İN planında əsas administrativ tədbirlərdən biri vərəm əleyhinə müəssisələrin və ÜMŞ-nin,
həmçinin, BMoTkabinetlərin tibb işçilərinin maarifləndirilməsi və təlimidir. İN planında
vərəmin diaqnostikası, müalicəsi, əlamətləri və simptomları, infeksiyanın ötürülmə yolları,
VMB-nin transmissiya riskinin dərəcəsi və onun məhdudlaşdırılması, infeksiyanın yoluxma
riskini artıran amillər, xüsusilə immunosupressiyalı risk qruplarından olan işçilər üçün vərəmə
yoluxmanın professional riski barədə həkimlər və tibb bacıları üçün təhsil – tədris seminarları
nəzərdə tutulmalıdır. Vərəm əleyhinə müəssisələrin personalına respiratorlardan düzgün istifadə
barədə (respiratorun düzgün fərdi uyğunlaşdırılması) təlim verilməlidir. Bütün tibb işçiləri ildə
bir dəfədən az olmayaraq təlim keçməlidirlər.
Tibb işçiləri vərəm infeksiyasına nəzarətin prinsipləri və tədbirləri ilə yaxından tanış
olmalıdırlar ki, bu da xəstəxanadaxili infeksiya riskini azaldacaq. İN üzrə tədbirlər planının
hazırlanmasının zəruriliyini və hər bir tibb işçisinin sanitar-epidemioloji rejim tələblərinin
gözlənilməsi və həyata keçirilməsində məsuliyyət daşıdığını göstərmək lazımdır. Vərəm
əleyhinə müəssisəyə işə daxil olarkən müayinə, sonra isə profilaktik tibbi müayinələrin
aparılması, vərəmə yoluxmuş işçinin işə buraxılması və işdən kənarlaşdırılması aiddir.
İN planında zəif immunitetli tibb işçilərinə xüsusi diqqət yetirilir, belə ki, onlarda VMB-na
yoluxduqdan sonra patoloji prosesin sürətlə proqressivləşməsi qeyd olunur.
Deməli, immunoloji çatışmazlığı olan tibb işçilərinin diaqnozu təyin edilmiş xəstələr ilə və
ya vərəmə, xüsusilə, ÇDD – vərəmə şübhəli xəstələr ilə təmasının qarşısının alınması olduqca
vacibdir. Belə tibb işçilərinə aşağı risk zonalarında işləmək imkanı verilməlidir.
Xəstələrin maarifləndirilməsi və təlimi
Xəstələrə vərəm törədicisinin ötürülmə yolları, eləcə də, öskürmə zamanı VMB-lı bəlğəm
hissəciklərinin havaya düşməsini minimuma endirən “etiket” qaydalarına riayət etmə barədə
məlumat vermək lazımdır. “Öskürmə etiketi” – vərəmə İN-in əsas komponentidir.
“Öskürmə etiketi” və respirator gigiyena qaydaları administrativ nəzarətin effektiv və ucuz
tədbiri kimi İN planına daxil edilməlidir.
“Öskürmə etiketi” və bəlğəm yığımı qaydalarını təbliğ edən plakatlar vərəm stasionarlarında
və vərəm əleyhinə dispanserlərdə (kabinetlərdə) görünən yerlərdə asılmalıdır.
270
İnfeksion nəzarətin texniki tədbirləri
Ümumi rolu
İnfeksion nəzarətin texniki tədbirləri – havada infeksion aerozolun konsentrasiyasının
azaldılmasına yönəlmiş tədbirlər kompleksidir. Texniki tədbirlər, infeksion nəzarətin ikinci
tərkib hissəsi kimi, administrativ nəzarət tədbirlərinə riayət etdikdə daha effektivdir.
Administrativ nəzarətlə bağlı məsələlərin qeyri-adekvat həlli zamanı texniki tədbirlər riski
aradan qaldırmaq üçün yetərsiz olur.
Texniki tədbirlərə ventilyasiya (təbii və mexaniki), UB – şüalanma, filtrlər və hava
təmizləyicilər aiddir. Baxmayaraq ki, bu tədbirlərin bəziləri üçün böyük vəsait tələb olunmur,
onların digər əksəriyyəti texniki cəhətdən çətin olur və böyük xərclər tələb edir.
Müəssisə üçün konkret texniki tədbir seçimi onun layihəsindən, yerli iqlim şəraitindən,
həmin müəssisədə müalicə olunan xəstələrin sayından, mövcud vəsaitdən asılı olacaq. Havanın
vəziyyətini lazımi səviyyəyə çatdırmanın başlıca üsulu - tikililərin ventilyasiya sistemlərinə dair,
eləcə də, infeksion nəzarət tədbirlərini həyata keçirməyə şərait yaradan müasir tələblərə uyğun
şəkildə inşasıdır. Lakin belə qərarlar böyük kapital qoyuluşu tələb edir.
Mexaniki ventilyasiyası olmayan və ya otaqlarında lazımi hava mübadiləsini təmin etməyən
mexaniki ventilyasiya ilə təchiz olunmuş tikililərdə, əlavə olaraq bunlar istifadə oluna bilər:
-
Təbii havalandırma;
-
Yerli
ventilyasiya;
-
UB – lampaların
köməyi ilə zərərsizləşdirmə;
-
Havanın filtrlər vasitəsilə zərəsişləşdirilməsi.
Təbii ventilyasiya
Təbii ventilyasiya – təbiət amillərinin təsiri altında hava axınının təbii hərəkətidir. Bu,
xəstələrin olduğu məkanda infeksion aerozolu yox etməyin və ya onun konsentrasiyasını
azaltmağın ən sadə və ucuz üsuludur.
Təbii ventilyasiyanın növləri:
1.
Küləyin yaratdığı (horizontal) ventilyasiya – açıq pəncərələr (qapılar) və ya pəncərə
çərçivələrindəki boşlulqar vasitəsilə həyata keçirilir.
Külək hava axınına səbəb olaraq, effektiv hava mübadiləsi yarada bilər.
Lakin bəzi hallarda, məsələn, küləksiz havada, məkanda infeksion aerozolun miqdarını
azaltmaq və yox etmək üçün zəruri olan hava axını lazımi səviyyədə olmaya bilər. Həmçinin, ilin
soyuq aylarında təbii ventilyasiyadan istifadə məhdudlaşır.
Bir pəncərəsi açıq olan otaqda hava mübadiləsi bu pəncərənin yaxınlığında gedir,
pəncərədən bir qədər aralıda hava mübadiləsinin intensivliyi zəifdir. Pəncərə və qapısı açıq olan
otağın hava mübadiləsi daha intensivdir (2 tərəfli havalandırma). Lakin bu zaman hava
hərəkətinin istiqamətinə nəzarət etmək lazımdır.
Azərbaycan Respublikasının iqlim şəraitində MPM-də (ventilyasiya sistemlərinə dair
müasir tələblərə cavab verməyən havasorucu mexaniki ventilyasiya ilə təchiz olunmuş
müəssisələrdə) havalandırma pəncərələr vasitəsilə, havanın “çirkli” zonadan “təmiz” zonaya
doğru axma ehtimalı olmadıqda, 2 tərəfli havalandırma yolu ilə aparılmalıdır:
-
daima ilin isti aylarında;
-
ilin soyuq dövründə, periodik şəkildə, lakin sutkada 4 dəfədən az olmayaraq, 30-60
dəqiqəlik davamiyyətlə.