57
mümkündür: tutaq ki, ya rı qaranlıq zirzəmidən çox işıqlı həyətə keçmək,
adətən, belə kameraların imkanı xaricindədir. Bu zaman kamera, avtomatik ola
raq, maksimal görüntü kon trastını kompressiya etdiyindən (sıxış dır dığın dan)
rəng çalarları itir. Çəkiliş apa rılan səhnə çox işıqlı olanda, boz və qara rəng dia
pazonundakı bütün obyektlər qara rəngdə alınacaq. İnsan sifətindəki orta işıqlı
təbii kölgələr də bunun nəticəsidir. Həmin kölgələrin kombinasiyası üçölçülü
və ya tutum (həcm) effekti yaradır.
Bu məsələ telekamera istehsalçılarını çox narahat etdiyindən yeniyeni tək
milləşdirmələr barədə xəbərlərin sayı getgedə artır. Yüksək kontrast dia pa zon
lu görüntü almaq imkanı sənaye və peşəkar çəkiliş cihazlarını nisbətən aşa ğı
keyfiyyətli kameralardan fərqləndirir. Əksər portativ rəngli kameralar parlaq,
dəqiq və cəlbedici görüntü yaratmağa imkan versə də, bahalı modellər ən müx
təlif şəraitdə, həm də daha az hazırlıq vaxtı tələb etdiklərinə görə bu baxımdan
daha əlverişli sayılır.
§13. Rəng
Ümumi monoxrom parlaqlıq baxımından əsas işıq və maksimal görüntü
kontrastının işığın miqdarına və onun çəkiliş obyektinə təsirinə aidiyyatı var.
Onlarla səmərəli və uğurlu işləməkdən ötrü rəngin videoistehsal və işıq lan ma
ya gətirdiyi mürəkkəblikləri anlamaq lazımdır.
Additiv və subtraktiv rəng nəzəriyyəsi
İlk öncə, birbirini qarşılıqlı tamamlayan iki rəng nəzəriyyəsi ilə tanış ol
maq zəruridir. Bu nəzəriyyələrdən biri additiv adlanır və müxtəlif rəngli işıq
sellərinin yerdəyişməsindən bəhs edir. Subtraktiv adlanan digər nəzəriyyə və ya
subtraktiv sintez nəzəriyyəsi rənglərin əvəzlənməsi haqqındadır.
Additiv (əlavə və ya yekun) rəng. Fizika alimləri sübut ediblər ki, gör
düyümüz rəng əslində manipulyasiya edilə bilən elektromaqnit şüalanmadan
iba rətdir. İşıq şüası maqnitin köməyi ilə əyilə və müxtəlif rəng spektlərinə par
çalana bilər. Elektromaqnit şüalanmanın müxtəlif tezliklərinə malik olduq la
rından, bu spektrlərin ayrıayrı rəngləri var və hər rəngə öz tezliyi uyğun gəlir.
Görünən spektrin bütün tezliklərini üstüstə toplayanda ağ rəng yaranır. Bu
pro sesdə sürprizlər baş verir. Məsələn, qırmızı və yaşıl işıq sellərinin qarışığı
(tez liklərinin cəmi) sarı rəngi verir.
İşığın əsas additiv rəngləri. Qırmızı, yaşıl və mavi rənglərdir. Tele gö rün
tüyə diqqətlə baxarkən görünür ki, rəngli görüntü aldanışı üçüç qruplaşmış on
minlərcə rəngli nöqtənin hesabına yaranır. Hər qrupa qırmızı, yaşıl və mavi
nöq tələr daxildir. Hər nöqtədəki rəngin dolğunluğundan asılı olaraq arzulanan
ümumi rəng təəssüratı alınır.
Subtraktiv rəng. Telequruluşçunun bilməsi vacib olan digər rəng nə zə
riyyəsi – subtraktiv rəng nəzəriyyəsidir (və ya subtraktiv sintez rəngləri). Bu
58
nə zəriyyə piqmentlərin, boyaq maddələrinin, boyaların, boyaqların və s. əvəz
lənməsi haqqındadır. Alqırmızı, göyümtülyaşıl və sarı rənglər əsas subtraktiv
rənglər sayılır. Məktəbdə istifadə etdiyiniz akvarel rənglər dəstindən, yəqin ki,
qırmızı, göy və yaşıl kimi əsas subtraktiv rənglər yadınızdadır. Qırmızı və göy
rənglərini ona görə deyirik ki, onlar, təxminən alqırmızı və göyümtülyaşıl
rəng lərə uyğun gəlir.
Nəzəriyyəyə görə, palitradakı bütün rəngləri qarışdıran zaman qara rəng
alın malıdır. Nə üçün? Çünki əslində, hər bir boya özünün əks etdirdiyi və be
ləliklə, rəngini də götürdüyü görünən spektrin bütün şüalanma tezliklərini udur.
Narıncı rəng ona görə narıncı görünür ki, həmin rəngdə başqa, görünən spek
trin bütün şüa tezliklərini
hopdurur (və istiliyə çe
virir). Qara rəng ağ rəng
dən daha çox tezlik udur
(və daha çox istilik bura
xır). Ağ rəng isə, demək
olar ki, bü tün şüa tezlik
lərini özünə hopdu rur (və
deməli, isinmir). Yəqin
ki, bu nə zə riyyənin düz
gün lüyünü praktikada yoxlamaq imkanınız olub: əgər nə vaxtsa səki üzərində
ayaqyalın gəzmisinizsə, deməli, həmişə ağ səki daşının qara as falt örtükdən
xeyli soyuq olduğuna fikir vermisiniz.
Narıncı boya nə vaxt narıncı rəngdə görün mə yəcək? Əlbəttə, tərki bin də narıncı
tezliklər olma yan işıq, məsələn, yaşıl işıq düşəndə. Yaşıl işıqda por tağal qara
görünür və yaşıl işığı nə qədər artır sanız da, portağal yenə də qara rəngdə qalacaq.
Ultrabənövşəyi Bənövşəyi Göy Yaşıl Sarı Narıncı Qırmızı İnfraqırmızı
300
400
500
600
700
800
Aşağı
Yüksək
Bunu hər ehtimala qarşı söylədik, ancaq həmin prinsip insan sifətinin işıq
landırılmasına da aiddir. Studiyadankənar şəraitdə həm günəş, həm də lümi nes
sent lampalar, eyni zamanda işıq qaynağı ola bilər; nəticədə, sifətin bir tə rəfinə
sarı, o biri tərəfinə mavi işıq düşəcək. Videoyazılış zamanı üz dərisinin rəngi
dəqiq əks etdirilməyəcək. İşığın təbiəti çəkiliş obyektinin real simasını təhrif
edir. Bu, bəzi müsbət nəticələr versə də, çox vaxt çətinlik yaradır.
Telequruluşçular yadında saxlamalıdırlar ki, çəkiliş obyekti (ən çox da ge
yimli adamlar), bir çox boyaların kombinasiyası deməkdir. Bu zaman mövcud
olan işıq isə birbaşa işıqla çəkiliş obyektinin yanyörəsindəki səthlərdən əks et
di ri lən işığın kombinasiyasıdır və həmin işıqların hər biri işığın keyfiyyətini də
yiş dirməyə qadirdir.
Şəkil 42. Additiv rənglər subtraktiv rənglər