World Bank Document

Korporativ  dar etm nin Qiym tl ndirilm si Az rbaycan 

 

 

sentyabr 2009 

 

 

S hif   31 

Qiym tl ndirm : Qism n yerin  yetirilir 

çil r öz ll dirm   n tic sind  al nm   s hml r  malikdirl r v   n zar t paylar na malik olan bir çox s hmdarlar  irk tl r  

n zar td   v  onlar n idar  edilm sind   i tirak edir. Lakin, bazar n likvidliyini v  minimal hüquqi ç rçiv ni n z r  alaraq, 

s hml rin verilm si vasit sil   m yin öd nilm si t tbiq olunmur v  bunun inki af  ç tin olacaq. Kiçik sayda banklar v  xarici 

investorlar n pay  olan dig r  irk tl r istisna olmaqla, i in s m r liliyi  sas nda  m yin öd nilm si il  ba l  m c ll  yoxdur 

v  müvafiq t crüb  d  azd r.  

Prinsip IVD: Korporativ idar etm  prosesind   i tirak ed n t r f müqabill rin  aidiyy ti, yet rli v  etibarl  

m lumatlar  müt madi olaraq v  vaxt nda  ld  etm k imkan  verilm lidir.  

Qiym tl ndirm : Yerin  yetirilmir  

S hml r  malik olan i çil r v   hali s hmdarlar n v  investorlar n korporativ m lumatlar n  ld  edilm sind  üzl diyi eyni 

probleml rl  üzl ir.  

Prinsip IVE:  çil r v  onlar n t msilçilik orqanlar  daxil olmaqla, t r f müqabill ri qanuna v  etikaya zidd olan 

t crüb l rl  ba l  narahatl qlar n    uraya s rb st bildirm k hüququna malik olmal  v  buna gör  onlar n hüquqlar  

pozulmamal d r.  

Qiym tl ndirm : Yerin  yetirilmir 

Siqnalç larla ba l  qaydalar.  Qanunda siqnalç larla ba l  qaydalar mü yy n edilm yib v  çox az  irk tin bu sah d  

siyas tl ri var.  

Prinsip IVF: Korporativ idar etm   ç rçiv si s m r li v  effektiv müflislik  ç rçiv si v  kreditor hüquqlar n n 

s m r li icras  il  tamamlanmal d r.  

Qiym tl ndirm : Qism n yerin  yetirilir 

Müflislik, girov/t minat v  borclar n y

lmas /icras   m c ll l rinin s m r liliyi.  Son zamanlara q d r müflisl m  v  

borclar n y lmas  prosedurlar   l ng v  qeyri-s m r li olmu dur.  Son zamanlar kredit reyestrl ri, lizinq v  öd nilm mi  

borclar n y lmas  v  t minat n al nmas  il  ba l  mü yy n islahatlar keçirilmi dir.  

Qanuna  sas n kreditorlar dividendl rin öd nilm sini dayand ra bilm zl r. Kreditorlar borclunun nizamnam  kapital n n 

azald lmas  vasit sil  borcun öd nilm sini t l b etm k hüququna malikdirl r (Mülki M c ll  §105.2). Maliyy  v ziyy ti ç tin 

olan borclular üçün erk n x b rdarl q mexanizml ri yoxdur. Hüquqi rejim art q müflisliy  u ram   irk tin s hml rinin alq -

satq s n  m hdudla d rm r.  

Dünya Bank   t r find n i l nmi  standart t dbirl r onu t sdiq edir ki, 2005-ci ilin SN H hesabat ndan sonra kreditorlar n 

hüquqlar   v   m lumatland r lmas   h miyy tli d r c d  yax la b v  regionun dig r ölk l ri il  müsb t müqayis  olunur. 

Lakin, h min göst ricil r  sas n ka zda qanunlara aiddir v  t crüb ni tam  hat  etmir.( 

www.doingbusiness.org

 ünvan nda 

“Doing Business 2008” hesabat na bax n).  

 

Kreditor hüquqlar n n göst ricil ri  

Az rbaycan 

rqi Avropa v M rk zi Asiya üzr orta göst rici 

T-ni orta göst ricisi 

Hüquqlar indeksi (mümkün 10 haldan)  

8

6.3 

6.8

Kreditl r haqq nda informasiya indeksi  

5

4.1 

4.8

Dövl t kredit reyestrinin  hat liliyi (faizl ) 3.1

4.6 

8.4

Öz l reyestrl rd   hat liliyi (faizl ) 0

17.6  58.4

 

 

H SS  V: AÇIQLAMA V  

FFAFLIQ  

Korporativ idar etm   ç rçiv si  irk tl  ba l  bütün mühüm m s l l rin, o cüml d n  irk tin maliyy   v ziyy ti, 

mülkiyy ti v  idar  edilm si haqq nda m lumatlar n vaxt nda v  d qiq aç qlanmas n  t min etm lidir.  

Prinsip VA: Aç qlama a a dak lar  daxil ed n, lakin onlarla m hdudla mayan mühüm m lumatlar   hat  etm lidir: 

Prinsip VA 1:  irk tin maliyy  v   m liyyat n tic l ri  

Qiym tl ndirm : Qism n yerin  yetirilir 

llik hesabat. Bütün SC-l r audit yoxlamas  apar lm  maliyy  hesabatlar n  daxil ed n illik hesabatlar n  (xülas  

klind ) 

d rc etm il v  QKDK-   t qdim etm lidirl r (§1078-43.1).  llik hesabata balans hesabat , m nf

t v   z r r hesabat , 

auditorun hesabat , s hmdarlar n say , s hml rin 10%-d n art q pay na malik olan s hmdarlar n siyah s  (s hmdar n ad , 

saxlad  s hml rin say , kapitalda faizi),  irk tin dig r hüquqi  xsl rd  10% v  ondan art q i tirak paylar ;  irk tin istifad  

---

Korporativ  dar etm nin Qiym tl ndirilm si Az rbaycan 

 

 

sentyabr 2009 

 

 

S hif   32 

etdiyi s hml rin reyestri v  ya  irk t t r find n reyestrin apar lmas n   t sdiq ed n qeyd v   s hmdarlar n ümumi y

nca  

(y nca n tarixi, keçirildiyi yeri, protokolu) haqq nda m lumat daxil olmal d r.  

llik hesabata na d v saitin h r k ti haqq nda hesabat n daxil edilm si t l b edilmir v  illik hesabatlar n K V-l rd   d rc 

edilm si qaydas  yoxdur.  

llik hesabat QKDK-   s hmdarlar n ümumi y nca n n keçirilm sind n sonra 15 gün  rzind   t qdim olunmal   v  30 gün 

rzind  (y ni maliyy  ilinin sonundan yeddi ay  rzind ) kütl vi informasiya vasit l rind  d rc olunmal d r.

47

 

T crüb d  yaln z bank olmayan mü yy n SC-l r tam illik hesabatlar n  d rc edir v  t qdim edir, lakin bir neç  iri  irk t 

m tbuatda  sas r q ml ri d rc edirl r.

48

  BMK-in 2007-ci ild  keçirdiyi sor uda otuz yeddi respondent (37%) illik 

hesabatlar n n aç qlanmas n  v  yaln z otuz üç respondent (33%) balans hesabatlar n n aç qlanmas n  bildirmi dir. 

 

Banklar maliyy  ilinin sonundan be  ay  rzind  MBHS-lara uy un olaraq haz rlanm   v  audit yoxlamas  apar lm  icmal 

maliyy  hesabatlar n  haz rlamal   v  AMB-   t qdim etm li, kütl vi informasiya vasit l rind   d rc etm li v  öz internet 

s hif l rind  yerl dirm li v   s hmdarlara v , h mçinin, mü t ril rin  (sor u  sas nda) t qdim etm lidir. Aç qlanm  

maliyy   m lumat  idar  hey tinin s dri v  ba  mühasib t r find n imzalanmal d r (Banklar haqq nda Qanun §12, 45.1). 

Faktiki olaraq, illik hesabatlar  15-20 bank d rc edir.  

Konsolidasiya.    ctimai  h miyy tli qurumlardan v  banklardan konsolid  olunmu  hesabatlar n t qdim olunmas   t l b 

olunur.  

R hb rliyin müzakir si v  t hlili.  Aktivl rin d y ri 1.000.000 AB  dollar ndan v  g liri 500.000 AB  dollar ndan art q olan 

irk tl rd n növb ti maliyy  ili üzr  planlar   hat  ed n “i l rin v ziyy ti” haqq nda hesabat n t qdim edilm sini t l b ed n 

müdd a qanunda ç xar lm d r. BMK-nin 2007-ci ilin sor usunda i tirak ed n  irk tl rin 41% illik hesabatlar na r hb rliin 

müzakir si v  t hlilini daxil etmi dir.  

N zar t, sanksiyalar v   b rpa t dbirl ri.  QKDK al nm   ikay tl r  sas nda yoxlamalar n apar lmas  yolu il   t l bl rin 

yerin  yetirilm sin  n zar t edir. QKDK bildiri l r v  x b rdarl qlar ver , c rim l r t tbiq ed , ticar ti dayand ra,  qdl ri l v 

ed  v  pozuntuya yol vermi   irk tin f aliyy tini m hdudla d ra bil r.

49

 Öt n il  rzind  QKDK hesabatlar n verilm si il  ba l  

t l bl rin pozulmas na gör  150-d n art q SC-y  c rim  t tbiq etmi dir. AMB banklar t r find n t l bl rin yetirilm sin  ciddi 

n zar t edir.  

Prinsip VA 2:  irk tin m qs dl ri  

Qiym tl ndirm : Yerin  yetirilmir  

Yen   d , aktivl rin d y ri 1.000.000 AB  dollar ndan v   g liri 500.000 AB  dollar ndan art q olan  irk tl rd n növb ti 

maliyy  ili üzr  planlar   hat  ed n “i l rin v ziyy ti” haqq nda hesabat n t qdim edilm sini t l b ed n müdd a qanunda 

ç xar lm d r.

50

 

Bank n mü ahid   uras   v  idar  hey ti növb ti 3 il müdd tin  bank n strateji plan n   v  missiya hesabat n  haz rlayaraq 

t sdiq üçün s hmdarlar n ümumi y nca na t qdim etm li v  onlar  müt madi olaraq n z rd n keçirm lidir.

51

 

Prinsip VA 3: Majoritar s hml r v  s sverm  hüquqlar   

Qiym tl ndirm : Yerin  yetirilmir  

irk tl r illik hesabatlar nda s hml rin 10% v  daha art q pay na malik olan s hmdarlar haqq nda m lumatlar  aç qlamal d r. 

S hml rin dolay s  il  v  birba a sahibl ri haqq nda m lumatlar n aç qlanmas  t l b olunmur. Hal-haz rda h min t l bl r  az 

m l olunur.

52

  

BMK-nin 2007-ci ilin sor usunda i tirak etmi   irk tl rin 27% mühüm i tirak paylar na malik olan s hmdarlar haqq nda 

m lumatlar  aç qlay blar. Yaln z dördü mü ahid   uras   v   r hb rliyin üzvl rinin s hml ri haqq nda m lumat aç qlay b. 

Faktiki n zar t ed n s hmdarlar n (s hml rin 50 faizind n art q pay na malik olan s hmdarlar) 

xsiyy tl ri sor uda i tirak 

etmi   irk tl rin yaln z ikisi t r find n aç qlan b.  

Prinsip VA 4: Mü ahid   uras   v  idar  hey tinin üzvl ri v   sas v zif li 

xsl rin mükafatland r lmas  siyas ti v  

direktorlar haqq nda m lumat  

Qiym tl ndirm : Qism n yerin  yetirilir 

                                                           

47 Emitentl rin ililk hesabatlar n n haz rlanmas  v  aç qlanmas  qaydalar , §2.2, 3; Mülki M c ll  §107.6, 121.1, 124, 1078-43.3. 

48 Bazar i tirakç lar n n hesablamalar na gör , 1700 SC-d n t xmin n 100-200 SC, QKDK-nin hesablamalar na  sas n SC-l rin 25% bunu edir.  

49  nzibati X talar M c l lsi, §206.0.1, 206.0.5, 214, 324;  nvestorlar n Hüquqlar n n Müdafi si haqq nda Qanun, §6, 8, 9, 11. 

50 Mülki M c ll , §122.1, 125, Nazirl r Kabinetinin 5 aprel 2001-ci il 

 

tarixli 

 

77 nömr li F rman ; Mülki M c ll nin t sdiqi, icras  v  onlardan  m l  g l n

 

 probleml rin hüquqi t nziml nm si haqq nda 386 nömr li f rman, 2000. 

51 Banklarda korporativ idar etm  standartlar n n t tbiqi qaydalar , §3. 

52  nvestisiya qiym tli ka zlar n n emitentl ri t r find n illik hesabatlar n haz rlanmas  v  aç qlanmas  qaydalar , §2.2.8; Mülki M c ll , §124.4, 1078-47.1.4. Aç qlanan m lumatlara s hmdarlar n saxlad  s hml rin say , idar  hey ti / mü ahid  

uras nda tutdu u v zif l ri v  (sahibin hüquqi  xs oldu u halda)  mü ahid   uralar  v  idar  hey tl rinin üzvl ri daxildir.  irk tl r aidiyy ti  irk tl rd  i tirak paylar  haqq nda  m lumatlar  illik hesabatlar n qeydl rind  aç qlay r. 

 

---