Yazi takip ahmet Dede Secretary yayin tüRÜ Üç Aylık, Uluslararası, Süreli Yayın Type of Publication

KİNDΠVE BAZI ÂYET YORUMLARI
177
gölgeleri de sabah akşam bunu yapmaktadır.”
18
 “Allah’ın  yarattığı  şeylerin  gölgelerinin  dahi  nasıl  sağdan,
soldan sürünüp Allah’a secde ederek döndüğünü görmediler
mi   (Her  şeyin  gölgesi  yerde  uzanıp  kısalarak  hep Allah’a
secde etmektedir).” “Ayrıca göklerde ve yerde olan her şey
-bütün canlılar/hayvanlar ve melekler- kendilerini büyüklük
duygusuna kaptırmadan Allah için saygı ve tazimle yere ka-
panmaktadırlar.”
 
19
“Görmedin mi (baksana), göklerde, yerde bulunan kimseler,
güneş, ay, yıldızlar, dağlar, ağaçlar, hayvanlar ve insanlardan
birçoğu hep Allah’a secde ediyorlar ...”
20
“Ve O,  sadece  duman halinde olan göklere şekil verdi; on-
lara ve arza, “İkiniz de isteyerek yahut istemeden  varlık ala-
nına  gelin ” diye buyurdu. İkisi birden: “Peki, boyun eğerek
geliriz ” dediler.”
21
Bu âyetler incelendiğinde Kur’ân genelinde gökteki ve yerdeki varlıklar
için secde kelimesinin Allah’ın emrine boyun eğmek, itaat etmek anlamın-
da  kullanıldığı  görülmektedir.  Bu  itaatin  şekli  ise  onların  gölgelerinin
22
 
sağdan soldan sürünerek dönmeleri ile tasvir edilmiştir. Secdenin bu anla-
18 
Ra’d 13/15.
19 
Nahl 16/48-49.
20 
Hacc 22/18.
21 
Fussilet 41/11.
22 
“Gölge, saydam olmayan bir cisim tarafından ışığın engellenmesiyle ışıklı yerde olu-
şan  karanlıktır.”  Bkz.:  Güncel  Türk e  S zlük,  TDK,  Erişim:  4  Şubat  2018,  http://
www.tdk.gov.tr/inde .php option com gts kelime G C3 96 GE  .  Yani  gölge,
fizîkî  yapıya  sahip  olan,  cismi  olan  varlıklarda  ışığın  bir  taraflarından  vurması  ile
oluşur. O halde bu âyetlerdeki secdenin gölge ile tasviri, cismânî varlıklar için söz
konusudur. Bu varlıklar sadece yeryüzündekiler olarak düşünülmemelidir. Zira gök-
teki  cisimlerin  de  gölgeleri  vardır.  Örneğin  güneş  tutulması,  ayın  dünya  ile  güneş
arasına girmesi sırasında ayın gölgesinin dünya üzerine düşmesi ile gerçekleşir. O
halde ayın gölgesi diğer zamanlarda da biz görmesek de mevcuttur. Bu durum diğer
yıldızlar  için  de  düşünülebilir. Ancak  burada  bir  yıldız  kabul  edilen  güneşle  ilgili
“Güneşin gölgesi olur mu ” sorusu aklımıza gelmektedir. Tanıma göre saydam olma-
yan cisimlerin gölgesi oluşabiliyor. Güneş de saydam değildir. O halde gölgesi neden
oluşmuyor  Bunun için acaba kendisinden daha parlak bir cismin ışığına mı ihtiyaç
var    Neticede şu anda mevcut bilgilerime dayanarak cisimler de olan gölge gibi
bir gölgenin güneş için söz konusu olmadığını düşünüyorum. O halde âyetlerde bah-
si geçen gölgenin hareketi ile secde etme eylemi güneşe atfedilememektedir. Ancak
farklı  bir  açıdan  düşünecek  olursak  güneşin  de  gölgesi  ile  secde  ettiğini  belki  de
söyleyebiliriz. Şöyle ki; aslında cisimlerin kendilerine ait bir gölgesi yoktur, çünkü
bu gölge güneşin/ışığın etkisi ile oluşur. Hava kararınca/ışık yok olunca hiçbir varlı-
ğın gölgesi kalmaz. O halde gölge aslında güneşin/ışığın gölgesidir, diğer cisimler
için ârızîdir. Güneşin/ışığın o cisimle ortaya çıkardığı gölgesidir. Bu durumda gölge-
nin hareketi ya da âyetlerdeki tabiri ile secdesi Güneşe/ışığa nispet edilebilir.

---

DİYANET İLMÎ DERGİ  
· 
 CİLT: 54  
· 
 SAYI: 2  
· 
 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2018
178
mını Kindî’nin de tercih ettiği yukarıda geçmişti. O halde risâlesinde Kindî
her ne kadar başka âyetlerle açıkça bağ kurmasa da ya da Kur’ân genelinde
bu kelimenin kullanılışına dair açık bir araştırma ortaya koymamış ve net
bir ifade kullanmamışsa da, Kindî’nin bu kelime için tercih ettiği anlamda
Kur’ân bütünlüğünü dikkate aldığı söylenebilir.
Kur’ân bütünlüğünde incelenmeye ihtiyaç olan âyetteki bir diğer kelime
de necm kelimesidir. Kelime müfred haliyle (necm) Kur’ân’da dört âyette
geçmektedir.
23
Çoğul haliyle (nucûm) ise dokuz âyette geçmektedir.
24
Bu
âyetlerde geçen necm kelimesine, ister tekil ister çoğul olsun, bütün tefsir-
lerde  ve  meallerde  yıldız  anlamı  verilmiştir.  Sadece  Rahmân  6  âyetinde
geçen necm kelimesi hakkında ihtilaf edilmiştir. Bazı tefsirlerdeki ihtilafa
örnekler üzerinden daha evvel temas etmiştik. Meallerde ise bu kelimeye
çoğunlukla  gövdesiz  bitki  anlamı  tercih  edilmiş,
25
 yıldız  anlamını  tercih
eden az sayıda meal tespit edilmiştir.
26
Yanı sıra her iki manayı da ihtiva
etme ihtimalini gözeten bazı mealler de, her iki anlamı birlikte vermiştir.
27
 
Bu durum bize necm kelimesinin Kur’ân’da büyük ölçüde yıldız anlamın-
da kullanıldığını göstermektedir. Ancak Rahmân 6. âyetindeki necm için
23 
Nahl 16/16:
 
; geceleyin kendisiyle yol bulunabilen yıldızlar. Necm,
53/1:
 
; battığı zaman yıldıza and olsun. Rahmân 55/6:
 
; Târık, 86/3:
(karanlığı) delen yıldız.
24 
En’âm 6/97:
   
 
... ; size yıldızlardan yararlanıp yol
bulma  imkânı  verdi.  Nahl  16/12:
 ; Yıldızlar  da  O’nun  emriyle
(size) boyun eğdirilmiştir. A’râf 9/54:  
 ;   Yıl-
dızlar  da  O’nun  emriyle  (size)  boyun  eğdirilmiştir.  Hacc  22/18:
   
 
 
 ; güneş, ay, yıldızlar  Sâffât
37/88:
 
; Yıldızlara bir göz attı. Tûr 52/49:
;
yıldızların batışından sonra. Vâkiâ 56/75:
  ; Hayır  Yıldızların yer-
lerine yemin ederim ki. Mürselât 77/8:
  ; Yıldızlar (ın ışığı) silindiği
zaman. Tekvîr 81/2:
; Yıldızlar kararıp döküldüğü zaman.
25 
Necm kelimesi için gövdesiz bitki anlamını tercih eden meal örnekleri için bkz: Ha-
san Basri Çantay (1887-1964), Kur’ân-ı  akîm ve Meâl-i Kerîm, 3 cilt, 11. Baskı
(İstanbul: Milsan Basın Sanayi, 1980); Ali Bulaç, Kur’ân-ı Kerîm ve Türk e Anlamı 
  Meal ve S zlük  (İstanbul: Pınar Yayınları, 1983); Yusuf Ali, The  ur’an, 1. Baskı,
(İstanbul: Asır Ajans Yayınları, 2012); Mustafa Öztürk, Kur’ân-ı Kerîm Meâli - An-
lam ve  orum Merkezli  eviri, 2. Baskı (İstanbul: Düşün Yayınları, 2012); Abdülka-
dir Şener, Cemal Sofuoğlu ve Mustafa Yıldırım,  üce Kur’ân ve A ıklamalı- orumlu 
Meâli, 5. Baskı (İzmir: TDV Yayınları, 2016).
26 
Necm kelimesi için yıldız anlamını tercih eden meal örnekleri için bkz: Mohammed
Marmaduke Pickthall (1875-1936), The Meanin  of The Glorious Koran, 10. Baskı
(New  York:  Mentor  Books  Yayınları,  1963);  Muhammed  Esed  (1900-1992),  The 
Messa e of The  ur’an (Gibraltar (Cebelitarık): Dâr al-Andalus, 1997); Bayraktar
Bayraklı,  eni  ir Anlayışın  şı ında Kur’ân Meali, ed. Mehmet Okuyan (İstanbul:
Bayraklı Yayınları, 2007).
27 
Necm kelimesi için her gövdesiz bitki hem de yıldız anlamı tercih eden meal örnek-
leri  için  bkz:  Süleyman  Ateş,  Kur’ân-ı  Kerîm  Meâli  (İstanbul:  Yüksel  Matbaası,
1974); Abdullah Parlıyan, Kur’ân ile İl ili Genel  il iler Kelime ve Konu İndeksi 
Kur’ân’ın Anlaşılmasına Do ru-Tefsîrî Meâl (İstanbul: Kelam Yayınları, 2006).

---