Yosh fiziologiyasi va gigienasi fanining vazifasi, mazmuni, ahamiyati va tarixi

NAFAS OLISH ORGANLARI VA OVOZ APPARATINING YOSH XUSUSIYATLARI VA GIGIENASI.
Reja:
1. Nafas olishining ahamiyati.
2. Gazlar almashinuvi mexanizmi.
3. Nafas olish organlarining tuzilishi:
A) Burun bo`shlig`i va uning funktsiyasi.
B) Hiqildoq tuzilishi va bolaning rivojlanishi jarayonidagi o`zgarishlar.
B) Traxeya, uning tuzilishi va funktsiyasi.
G) Bronxlar va o`pkada gazlar almashinuvi
4. O`pka hujayralari al’viollalarda gazlar almashinuvining yosh
xususiyatlari.
5. Nafas olishning boshqarilishi.
6. Nafas olish gigienasi.
Tirik organizm nafas olish jarayoni tufayli, Atrof muhitdan kislorodni olib, karbonat angidrid gaz va suvi parlarini tashqariga chiqarib turadi.
Odam organizmida sodir bo`ladigan oksidlanish jarayonlarining asosiy qismi kislorod ishtirokida yo`zaga keladi. Shuning uchun hayotning davomiyligi, organizmga doimo kislorod kirib turishi bilan bog`liqdir. Parchalanish jarayonlarining mahsuloti karbonat angidriddir, u jarayonlarning davom etishi uchun tashqariga chiqib turishi shart. Ana shu jarayonni nafas olish organlari yo`zaga keltiradi. Kislorodni o`pkadan to`qimalarga, karbonat angidridni to`qimalardan o`pkaga qon tashib beradi.
Shunday qilib, organizmda gazlar almashinuvi uchta jarayondan iborat:

• 
  Tashqi nafas yoki o`pka nafasi-organizm bilan tevarak muhit o`rtasida o`pka orqali gazlar almashinuvi.
  
• 
  Ichki nafas eki to`qimalar nafasi-hujayralarda ro`y beradigan jarayonlarni o`z ichiga oladi.
  
• 
  Qonning gazlarni tashishi, ya`ni qon orqali o`pkadan to`qimalarga kislorod va to`qimalardan o`pkaga karbonat angidrid yetkazib berilishi
  

Odam nafas olganda havo buringa, so`ngra burun xalqumiga, hiqildoqqa, traxeyaga, bronxlarga va bronxiollalarga va nihoyat al’viollarga kiradi.
Burun bo`shlig`i. Kichiq yoshdagi uquvchilarning burni ancha kichiq bo`ladi. Taxminan bola besh yoshga borganda burun ko`tarmasi yo`qolib ketadi. Burun bo`shlig`ini tashkil topishida burun suyaqlari, tog`aylar qatnashadi.
Burun bo`shlig`ining ichki shilliq yo`zasini ko`pchilik qismida ko`p yadroli to`qli tsilindrik epiteliya bilan qoplangan bo`lib, bu qismida shilliq ishlab chiqaruvchi bezlar joylashgan bo`ladi. Burun bo`shlig`ida shuningdek hid bilish retseptorlari joylashgan bo`ladi. Burun bo`shlig`idagi tuklar havo bilan kirgan changlarni o`shlab qolib tashqariga chiqarib tashlaydi.
Bundan tashkari, burun bo`shlig`i kapilyar qon tomirlari bilan yaxshi ta`minlangan bo`lib, tashqaridagi burin bo`shlig`i orqali o`pkaga o`tayotgan havo ilib o`tadi.