TESTLAR.
Nerv hujayralarida nechta akson mavjud
2 ta
*1 ta
3 ta
4 ta
Necha oylikdan boshlab bolalar har xil tovushlarni bir – biridan ajratishi mumkin
*3 – 4 oylikdan
3-5 oylikdan
2- 3oylikdan
4-5 oylikdan
Bolalar necha oylik bo’lganda yoqimsiz hidlarni ajrata oladilar
2 oylikda
3 oylikda
*4oylikda
5 oylikda
Organizm faoliyatini organadigan fan
Anatomiya
*Fiziologiya
Biologiya
Gistologiya
Kattalarda boshning gavdaga nisbati qancha
1 : 4
*1 : 8
1: 7
1 : 6
Mutatsiya nima
Genlarning konservativligi
Gen apparatiga tashqi muhitning ta’siri
*Gen apparatida ro’y beradiga va nasldan – naslga o’tib boradigan o’zgarishlar
Gen yig’indisining buzilishi
Akseleratsiya sabablari haqida qanday nazariyalarni bilasiz
Geliogen vitamin nazariyalari
Konstitutsional radioto’lqin nazariyalari
Urbanizatsiya nazariyalari Nutritiv alementar nazariyasi
*Barcha javoblar to’g’ri
Qiz bolalarda eng tez o’sish necha yoshda kuzatiladi
12yoshda
10 yoshda
9 yoshda
*11 yoshda
Uyqu va uyqu vaqtida harakatlarning tormozlanishi nerv sistemasining qaysi qismga bog’liq
Orqa miyaning sigmentlariga
Uzunchoq miyaga
*Bosh miya yarim sharlari po’stloqlariga
Oraliq va orta miyaga
2 yoshli bolaning so’z boyligi nechta
* 300 ta
500 ta
700 ta
900 ta
Ko’ruv organining rivojlanib borishi necha yoshgacha davom etadi
*11 – 12 yoshgacha
10 – 12 yoshgacha
9 – 10 yoshgacha
9 – 11 yoshgacha
Sho’r ta’mga sezuvchi retseptorlar tilning qaysi qismida joylashgan
*Tilning uchi va asosida
Tilning ikki yon qismida
Til ostida
Tilning oxirida
6 yoshli bolalarda boshning gavdaga nisbatini aniqlang
1 : 4
*1: 6
1 : 7
1 : 3
Irsiy belgilar hujayraning qaysi organoidida joylashgan
Ribasomalarda
Golji apparatida
Lizasomalarda
*Hujayra yadrosida
O’g’il bolalarda jinsiy yetilishning dinamik jarayoni qaysi yoshda kuzatiladi
10 – 11 yoshda
9 – 10 yoshda
*11 – 12 yoshda
12 – 13 yoshda
Orqa miya faoliyati qanday funksiyalarni boshqaradi?
Harakat, Himoya
O’tkazuvchanlik
Qo’zg’aluvchanlik
*Barcha javoblar to’g’ri
Bosh miya yarim sharlarida shartli tormozlanishning qanday turlari kuzatilad
So’nuvchi
Kechiktiruvchi
Farqlovchi
*Barcha javoblar to’g’ri
Odam oliy nerv faoliyatining turlari
Xolerik
Flegmatik
Melaxonik, Sangvinnik
*Barcha javoblar to’g’ri
Ko’z yoshi bolaning necha oyligidan boshlab kuzatiladi
1 oyligidan
*2 oyligidan
3 oyligida
4 oyligidan
Gipofiz bezi bosh miyanig qaysi sohasida joylashgan
*Bosh miyaningostki sohasida kalla suyagining turk egarchasida
Bosh miyaning oldingi qismida
Bosh miyaning orqa qisining orqa bo’lagida
Bosh miyaning oraliq va orqa qismida
Qalqonsimon bez qanday garmon ishlab chiqaradi
Itermidin
Melatonini
*Tirioksin
Insulin
Aqliy mexnat qobilyati necha bosqichdan iborat
2 bosqich
3 bosqich
*5 bosqich
6 bosqich
Irsiyat birligi nimadan iborat
* Gendan
Sitoplazmadan
Hujayradan
Hujayra yadrosidan
Qaysi endokrin bezlar o’sish va rivojlanish jarayonoga ta’sir ko’rsatadi
Oshqozon osti bezi ayrisimon bezlar
*Gipofiz qalqonsimon be buyrak usti bezi jinsiy bezlar
Epifiz
Qalqon oldi bezi qalqon orqa bezi
Gavdaning muvozanatini saqlab turuvchi eshitish analizatorini aytining
Chig’anoq
*Vestibulyar apparat (labirint)
Nog’ora parda
Eshitish suyakchalari
Qon organizmda qanday vazifalarni bajaradi
Qonning tashuvchilik vazifasi Qonning tana haroratini nisbiy doimiyligini saqlash vazifasi
Qonning gumoral vazifasi
Qonning himoya (immunitet) vazifasi
* Barcha javoblar to’g’ri
Puls nima
*Qon tomir devorining ritmik ravishda to’lqinlanib turishi
Yurak qorinchlarining diastolasi
Yurak qorinchlari ning qisqarishi
Aortadan qonning otilib chiqishi
Nafas olish organlariga qaysi organlar kiradi
Burun bo’shlig’i hiqildoq
Traxeya kekirdak O’pkalar o’pka alveollalari
Bronxlar plevra perdalari
* Barcha javoblar to’g’ri
Me’da ichaklarning yuqumli kasalliklariga qaysi kasalliklar kiradi
Salmonelloz botulizm
Ovqatdan zaharlanish
Ichburug’ qorin tifi
* Barcha javoblar to’g’ri
Terining funksiyalari
Himoya funksiyasi sezish funksiyasi
Ayirish funksiyasi
Nafas olish funksiyasi
* Barcha javoblar to’g’ri
Refleks yoyi necha qismdan iborat
*Retseptor qismi,
Harakatlantiruvchi qismi
Sezuvchi qismi
Nerv markaziy qismi
Golovin jadvali nima uchun ishlatiladi
Ko’rish maydonini aniqlash uchun
Daltonizm kasalliginianiqlash uchun
*Ko’rish otkirligini aniqlash uchun
Ko’zning funksiyasini aniqlash uchun
Jismoniy mashiqni qon aylanishiga ta’sirini qanday aniqlash mumkin
Pulsni o`lchash orqali
Qon bosimini o`lchash orqali
Nafas soni va upkaning tiriklik sig`imini aniqlash orqali
*Barcha javoblar to’g’ri
O`quvchilar uchun tanaffuz vaqtlari nima uchun beriladi
Bir darsdan ikkinchi darsga kirish uchun
Sinf xonalarni shamollatish uchun
To`liq aqliy ishdan ozod bo`lib, ayrim muammolarni yechish uchun
*Barcha javoblar to’g’ri
Umirtqa pag`onasining qiyshiqliklari nima deb ataladi
*Kifoz, lardoz,skalyoz
Nevrit, mielit
Akromegoliya,gigantizm
Umirtqa pog`onasi churrasi
Immunitet nima
Ichki sekritsiya bezlari funksiyasining bo`zilishi
Organizimda moddalar almashinuvining bo`zulishi
* Organizimning yuqumli va yuqumsiz kasalliklarga chidamliligi
Organizim ichki muhitining patalogiyasi
Neyronning kalta o’simtalari nima deb ataladi
Akson
*dendrid
meyelin
nefron
2 – signal sistemasiga quyidagilardan qaysi biri ta’luqli
Ko’rish organi ko’z
* nutq
Ta’m bilish organi til
Eshitish organi quloq
Markaziy nerv sistemasi tarkibini aniqlang
Bosh miya va perefirik nerv sistemasi
Bosh miya uzunchoq miya va varolev ko’prigi
*bosh miya va orqa miya
Oraliq miya va orta miya
Nerv to’qimasining asosiy funksiyalari
*qo’zg’aluvchanlik va o’tkazuvchanlik
qisqaruvchanlik
avtomatizm
kengayuvchanlik
4 yoshli bolaning so’z boyligi nechta
500 ta
1000 ta
1500 ta
2000 ta
Ko’zning tayoqchali hujayralari bilan qachon ko’rish mumkin?
Kechasi ko’rish va rang sezish
Kunduzi ko’rish va rang sezish
Kechasi ko’rish
*kunduzi ko’rish
Quyidagi ta’surotlardan qaysi biri ko’z uchun adekvat ta’surot hisoblanadi
termik
mexanik
*yorug’lik
Qorong’ulik
15 – 16 yoshli bolalarda tabiiy fiziologik uyquga ehtiyoj necha soatni tashkil etadi
8 – 9 soat
7 – 8 soat
10 – 12 soat
*7-8 soat
Refleks nima
Tashqi muhit ta’sirida nerv tolasi orqali berilgan javob reaksiyasi
Adekvat ta’surotlarga narv tolasining qo’zg’alishi
*ichki va tashqi muhit ta’siriga organizmning nerv sistemasi orqali yuzaga keladigan javob reaksiyasi
Ichki muhit ta’siriga nerv tolasi orqali berilgan javob reaksiyasi
Ko’zning kolbachali hujayralari bilan qachon ko’rish mumkin
Kechasi ko’rish va ranglarni sezish
Kunduzi ko’rish
anglarni ajratish
*kunduzi ko’rish va ranglarni sezish
Har xil ranglarni bir – biridan ajratish bolalarning necha oyligida yoki necha yoshligida kuzatiladi
1 yoshligida
*3 - 9 oyligida
6 oyligida
5 oyligida
Qaysi nerv tolalari orqali impuls ikki yo’nalishda o’tqaziladi
*aralash nerv tolasi
Somatik nerv sistemasi
Harakatlanti ruvchi nerv tolasi
Sezuvchi nerv tolasi
Shirin ta’mga sezuvchi retseptorlar tilning qaysi qismida joylashgan?
Tilning asosida
Tilning ikki yon qismida
*tilning uchida
Tilning asosi va ikki yon qismida
Gigiyena fani nimani o’rganadi
*o’sib kelayotgan organizmning muhit bilan ozaro ta’sirini, atrof muhitni va organizmni sog’lomlashti rish yo’llarini
Tashqi muhitni so’g’lomlashtirish yo’llarini
Gigiyenik vositalardan foydalanishni
Turmush sharoitlarini sog’lomlashtirish yo’llarini
O’ta charchashning qanday belgilari kuzatiladi
O’ta ta’sirchanlik bezovtalik Lanjlik bosh og’rig’ uyquchanlik
Uyqusizlik tush ko’rish jahldorlik
Injiqlik xarakterning o’zgarishi
*Barcha javoblar to’g’ri
Quyidagi reflekslarning qaysi biri shartli refleks hisoblaniladi
Yutish
*so’lak ajralishi
Qon aylanishi
Nafas olish
Ishchanlik qobilyatining bosqichlarini aniqlang
Ishga kirishish bosqichi
* ishga kirishish, to’liq kompensatsiya, optimal ishchanlik mehnat ning progressiv pasayishi beqaror kompensiyatsiya davri
Optimal ishchanlik bosqichi
Pasayish bosqichi
O’smirlik davri qiz va o’g’il bolalarda necha yoshda kuzatiladi
* 12 – 15 yoshda va 13 – 16 yoshda
9 – 11 yoshda va 10 – 12 yoshda
11 – 12 yoshda 12-14 yoshda
15 – 16 yoshda 13- 15 yoshda
Uyquning qanday turlari ma’lum
Fiziologik yoki tabiiy
Gipnotik
Narkotik
* barcha javoblar to’g’ri
Ko’zning to’r qavotida ko’ruv hujayralari bolaning necha oyligi yoki yoshida shakillanadi
4 – 5 oyligida
6 – 7 oyligida
*5 – 6 oyligida
4 – 6 oyligida
Tovush to’lqinlarini nerv impulslariga aylantiruvchi retseptorlar quloqning qaysi qismida joylashgan
*ichki quloqda
Tashqi quloq
O’rta quloqda
Yevstaxiy nayida
Rivojlanish nima
Tana massasining ortishi
Tana hujayralarining ko’payishi
*tana hujayralari ning murakkabla shib takomillashuvi to’qima va organlarning morfologik differensiyalashuvi
Tana hujayralarinig ko’payishi to’qimalarning o’sishi
Ilk bolalik davri necha yoshda boshlanadi
*1 - 3 yoshda
1 - 4 yoshda
2 - 5 yoshda
2 - 3 yoshda
Odam jinsiy hujayralardagi xromasomalar soni nechta
45 ta
* 46 ta
23 ta
47 ta
Nerv hujayralari qanday ataladi
akson
dendrit
nefron
*neyron
Quyidagi nerv tolalaridan qaysi biri ta’surotni markazga yetkazadi?
*sezuvchi (afferent) nerv tolasi
Harakatlantiruvchi (efferent) nerv tolasi
Somatik nerv tolasi
Simpatik nerv tolasi
Oliy nerv faoliyatining necha tipi farqlanadi
*4 ta tipi
2ta tipi
3 ta tipi
5 ta tipi
Qo’yidagi retseptorlardan qaysi birlari butun teri bo’ylab tarqaladi
Issiqni sezuvchi
Sovuqni sezuvchi
Bosimni sezuvchi
*Og’riqni sezuvchi
2oylik bola necha xil ta’mni bir- biridan ajrata oladi
1xil
2 xil
3 xil
*4xil
O’sish qanday jarayon
*tana hujayralarining ko’payishi tana hajmining kattalashuvi tana massasining ortishi
Tana hujayralari ning ko’payishi va murakkabla shuvi
To’qima va organlar funksiyasi ning ortishi
Tana massasi ning ortishi va takomilla shuvi
Ta’surotni markazdan ichki organga otkazuvchi nerv tolasini aniqlang
Somatik nerv tolasi
Simpatik nerv tolasi
Sezuvchi nerv tolasi
*harakat lantiruv chi nerv tolasi
Bolalarda ishchanlik qobilyatining yuqori darajasi qaysi kunlarda kuzatiladi
Dushnba seshanba
Payshanba juma
*Seshanba chorshanba
Chorshanba payshanba
Irsiyat tashqi muhit bilan bog’liqmi
*tashqi muhit ta’sirida yo’q bo’lib ketadi
Tashqi muhit ta’sirida o’zgaradi
Tashqi muhit ta’sir ko’rsatmaydi
Tashqi muhit ta’sirida o’zgarmaydi
Akson nima
*Neyronning uzun o’simtasi
Neyronning uzun o’simtasi
Neyronning kalta o’simtasi
Neyron ning tanasi
Kozning nur sindiruvchi qisimlariga
*Shox parda shishasimon tana ko’z gavhari kiradi
Shox parda va to’r parda
Rangdor parda sklera
Shishasi mon tana va oqsil parda
1 – signal sistemasida
Ko’rish va eshitish organlari
Nutq va ta’m bilish organlari
*ko’rish,eshitish, hid bilish ta’m bilish organlari
Nafas olish qon aylanish organlari
Spirometrning necha turi mavjud
*Suvli spirometr, havoli spirometr
Simobli spirometr, magnitli spirometr
Harakatlantiruvchi spirometr, diskli spirometr
Plionkali spirometr, magnitli spirometr
Neyronning qaysi qismi akson va dendrit deyiladi
*Neyronning kalta va uzun o’simtalari
Neyronning tanasi va uzun o’simtasi
Neyronning tanasi va kalta o’simtasi
Neyronning markaziy qismi
Bir yoshli bolaning so’z boyligi nechta
*5-10 ta
200 ta
250ta
350ta
Akkomodatsiya nima
Ko’zning uzoqdan ko’rishga moshlashuvi
Ko’zning yaqindan ko’rishga moshlashuvi
*Ko’zning nurli masofada turgan narsalarni aniq ko’rishga moslashuvi
Ko’zning kechasi ko’rishga moslashuvi
Achchiq tam’ga sezuvchi reseptorlar tilning qaysi qismida joylashgan
Tilning ikki yon qismida
*Tilning asosida
Tilning uchida
Tilning uchi va asosida, tilning yon qismi va asosida
Qiz bolalarga nisbatan o’g’il bolalarda bo’y jihatdan tez o’sish necha yoshdan kгzatiladi
*15-16 yoshda
14-16yoshda
12-15yoshda
15-18 yoshda
2-yoshli bolalarda bo’yning gavdaga bo’lgan nisbatini aniqlang
1:4 nisbatda
*1:5 nisbatda
1:6 nisbatda
1:7 nisbatda
Charchash (toliqish) qanday jarayon
Qo’zg’alish jarayoninig so’nngi bosqichi
Tormozlanish jarayoninig boshlanish bosqichi
Qo’zg’alish va tormozlanish jarayoning oraliq bosqichi
*Tormozlanish jarayoning so’nggi bosqichi
Asab kasalliklarining sabablarini ayting
O’ta charchash, aqliy mehnatdan zo’riqish,o’quv yuklamasining oshib ketishi, turli yuqumli kasalliklar, har xil shikastlanishlar
Vitaminlar yetishmovchiligi turli yuqumli kasalliklardan so’ng
Oiladagi nosog’lom muhit,oiladagi va jamoadagi kelishmovchiliklar
*Barcha javoblar to’g’ri
Qanday irsiy kasalliklarni bilasiz
Daun kasalligi
Shershevskiy-Terner sindromi
Klayfelter sindromi
*Barcha javoblar to’g’ri
Qiz bolalarda jinsiy yetilishning dinamik jarayoni qaysi yoshlarda kuzatiladi
7-8yoshda
*8-9yoshda
9-10yoshda
12-13 yoshda
Klayfelter sindromida xromosomalar soni nechta
*47 ta
46 ta
48 ta
23 ta
Orqa miya vazni 5 yoshli bolalarda qancha?
30-40 gramm
*6-12 gramm
8-10 gramm
20-30gramm
Nechta signal sistemasi farqlanadi
4 ta
*2 ta
3 ta
5 ta
3-yoshli bolaning so’z boyligi nechta
25-30 ta
200 ta
800 ta
*1000 ta
Eshitish organi bu:
*chig’anoq
Nog’ora parda
Vestibulyar apparat
labirent
12-yoshli bolalarda boshning gavdaga nisbatini aniqlang ?
1:4
1:5
1:6
*1:7
Odam organizmining tabiiy fiziologik uyquga ehtiyoji chaqaloqlarda nacha soat
* 21 – 22 soat
22 – 24 soat
16 – 18 soat
22-24 soat
Yosh fiziologiyasi fani nimani o’rganadi
Organlar va sistemalar tuzilishini
Organizm ning ichki muhitining tuzilishini
*bolalar organizmining yosh xususiyatlarini
To’qima va hujayralarning tuzilishini
Geteroxroniya nima
*notekis rivojlanish hodisasi
Rivojlanish ning uzluksizligi
O’sishning tezlashuvi
O’sish va rivojlanishning to’xtashi
13 – 14 yoshli bolalarda tabiiy fiziologik uyquga ehtiyoji nacha soatni tashkil etadi.
16 – 18 soatni
6 – 8 soat
10 – 14soat
*9-10 soat
Yangi tug’ilgan chaqaloqlarda boshning gavdaga nisbati
1: 5
* 1 : 4
1: 6
1 : 7
Qanday retseptorlarni bilasiz
Fotoretsiptorlar
Termo retsimptorlar
Mexanoresiptorlar
*Barcha javoblar to`g`ri
Analizatorlar necha turga bo`linadi
* 5ta turga
4 ta turga
3 ta turga
6 ta turga
Bolalarda kun tartibi nimaga qarab tuziladi
Bolaning yoshiga qarab
Bajaradigan mashg`ulotiga qarab
Iqlim shroitiga qarab
*Barcha javoblar to`g`ri
Teri qanday ta’surotlarni qabul qiladi
Adikvat riaksiyalarini
Qisqarish va bushashish ta’surotlarini
*Taktil og`riq, tempratura ta’surotlarini
Barcha javoblar to`g`ri
Qanday analizatorlarni bilasiz
Teri analizatorlari Maza sezish analizatorlari
Hid bilish analizatorlari
Ko`rish analizatorlari
*Barcha javoblar to`g`ri
Organizimda gaz almashinish jarayoni quyidagilarga bo`linadi
Tashqi nafas yoki upka orqali gazlar almashinuvi nafas olish
Ichki nafas yoki tuqimalar nafasi, hujayralarda ruy beradigan gazlar almashinuvi
Qon orqali upka va tuqimalarda gazlar almashinuvi
*Barcha javoblar to`g`ri
Antropometiriya nima
Ko`krak qafasi aylanasini ulchash
Upkaning tiriklik sig`imini aniqlash
* jismoniy rivojlanishni aniqlash
Pedikulyozga qarshi chora tadbirlar o`tkazish
Spirometriya bilan nima o’lchanadi?
* O’pkaning tiriklik sig`imini aniqlanadi
Tana og`irligini aniqlash
Ko`rish o`tkirligini aniqlash
Ko`rish maydonini aniqlash
Bolalar va o`smirlarda jismoniy rivojlanish qanday omillarga bog`liq
*Tashqi muhit omillariga, irsiyatga, ovqatlanishga, iqtisodiy omillarga
Oiladagi muhitga, sport bilan shug`ullanishiga
Chiniqishga turli organ va sestemalar kasalliklariga
Barcha javoblar to`g`ri
Ko`rish maydoni nimada o’lchanadi
serkulda
Galovin jadvalida
* fosterpirimetrida
Maxsus asboblar yordamida
Sog`lom odamda arterial bosim ko`rsatgichlari normada
* 120-80 mm rutut st
130-90mm rutut st
80-60 mm rutut st
140-90 mm rutut st
Qo`l mushklarining kuchi nimada o’lchanadi
spirometrda
* dinomometrda
termometrda
fanindaskopda
Jismoniy rivojlanishda nimaga qarab baho beriladi
* antropometrik ulchavlar o`tkazish orqali
Tibbiy ko`rik orqali
Ko`rish o`tkirligini aniqlash orqali
Barcha javoblar to`g`ri
Ovqat ratsioni nimaga qarab tuziladi
Ovqat moddalarining kimyoviy tarkibi va kalloriyasiga qarab
Bir sutkada istemol qilinadigan menirall tuzlarning fiziologik miyyoriga qarab
Iqlim sharoitiga, bir sutkada beriladigan oqsil, yog` va uglivodlarning fiziologik miyyoriga qarab
*Barcha javoblar to`g`ri
6
Nazorat savollari (joriy nazorat, oraliq nazorat)
I-variant
Spirometrning necha turi mavjud
Suvli spirometr, havoli spirometr
Simobli spirometr, magnitli spirometr
Harakatlantiruvchi spirometr, diskli spirometr
Plionkali spirometr, magnitli spirometr
Neyronning qaysi qismi akson va dendrit deyiladi
Neyronning kalta va uzun o’simtalari
Neyronning tanasi va uzun o’simtasi
Neyronning tanasi va kalta o’simtasi
Neyronning markaziy qismi
Bir yoshli bolaning so’z boyligi nechta
5-10 ta
200 ta
250ta
350ta
Akkomodatsiya nima
Ko’zning uzoqdan ko’rishga moshlashuvi
Ko’zning yaqindan ko’rishga moshlashuvi
Ko’zning nurli masofada turgan narsalarni aniq ko’rishga moslashuvi
Ko’zning kechasi ko’rishga moslashuvi
Achchiq tam’ga sezuvchi reseptorlar tilning qaysi qismida joylashgan
Tilning ikki yon qismida
Tilning asosida
Tilning uchida
Tilning uchi va asosida, tilning yon qismi va asosida
Qiz bolalarga nisbatan o’g’il bolalarda bo’y jihatdan tez o’sish necha yoshdan kгzatiladi
15-16 yoshda
14-16yoshda
12-15yoshda
15-18 yoshda
2-yoshli bolalarda bo’yning gavdaga bo’lgan nisbatini aniqlang
1:4 nisbatda
1:5 nisbatda
1:6 nisbatda
1:7 nisbatda
Charchash (toliqish) qanday jarayon
Qo’zg’alish jarayoninig so’nngi bosqichi
Tormozlanish jarayoninig boshlanish bosqichi
Qo’zg’alish va tormozlanish jarayoning oraliq bosqichi
Tormozlanish jarayoning so’nggi bosqichi
Asab kasalliklarining sabablarini ayting
O’ta charchash, aqliy mehnatdan zo’riqish,o’quv yuklamasining oshib ketishi, turli yuqumli kasalliklar, har xil shikastlanishlar
Vitaminlar yetishmovchiligi turli yuqumli kasalliklardan so’ng
Oiladagi nosog’lom muhit,oiladagi va jamoadagi kelishmovchiliklar
Barcha javoblar to’g’ri
Qanday irsiy kasalliklarni bilasiz
Daun kasalligi
Shershevskiy-Terner sindromi
Klayfelter sindromi
Barcha javoblar to’g’ri
Qiz bolalarda jinsiy yetilishning dinamik jarayoni qaysi yoshlarda kuzatiladi
7-8yoshda
8-9yoshda
9-10yoshda
12-13 yoshda
Klayfelter sindromida xromosomalar soni nechta
47 ta
46 ta
48 ta
23 ta
Orqa miya vazni 5 yoshli bolalarda qancha?
30-40 gramm
6-12 gramm
8-10 gramm
20-30gramm
Nechta signal sistemasi farqlanadi
4 ta
2 ta
3 ta
5 ta
3-yoshli bolaning so’z boyligi nechta
25-30 ta
200 ta
800 ta
1000 ta
Eshitish organi bu:
chig’anoq
Nog’ora parda
Vestibulyar apparat
labirent
12-yoshli bolalarda boshning gavdaga nisbatini aniqlang ?
1:4
1:5
1:6
1:7
Odam organizmining tabiiy fiziologik uyquga ehtiyoji chaqaloqlarda nacha soat
21 – 22 soat
22 – 24 soat
16 – 18 soat
22-24 soat
Yosh fiziologiyasi fani nimani o’rganadi
Organlar va sistemalar tuzilishini
Organizm ning ichki muhitining tuzilishini
bolalar organizmining yosh xususiyatlarini
To’qima va hujayralarning tuzilishini
Geteroxroniya nima
notekis rivojlanish hodisasi
Rivojlanish ning uzluksizligi
O’sishning tezlashuvi
O’sish va rivojlanishning to’xtashi
13 – 14 yoshli bolalarda tabiiy fiziologik uyquga ehtiyoji nacha soatni tashkil etadi.
16 – 18 soatni
6 – 8 soat
10 – 14soat
9-10 soat
Yangi tug’ilgan chaqaloqlarda boshning gavdaga nisbati
1: 5
1 : 4
1: 6
1 : 7
Qanday retseptorlarni bilasiz
Fotoretsiptorlar
Termo retsimptorlar
Mexanoresiptorlar
Barcha javoblar to`g`ri
Analizatorlar necha turga bo`linadi
5ta turga
4 ta turga
3 ta turga
6 ta turga
Bolalarda kun tartibi nimaga qarab tuziladi
Bolaning yoshiga qarab
Bajaradigan mashg`ulotiga qarab
Iqlim shroitiga qarab
Barcha javoblar to`g`ri
Teri qanday ta’surotlarni qabul qiladi
Adikvat riaksiyalarini
Qisqarish va bushashish ta’surotlarini
Taktil og`riq, tempratura ta’surotlarini
Barcha javoblar to`g`ri
Qanday analizatorlarni bilasiz
Teri analizatorlari Maza sezish analizatorlari
Hid bilish analizatorlari
Ko`rish analizatorlari
Barcha javoblar to`g`ri
Organizimda gaz almashinish jarayoni quyidagilarga bo`linadi
Tashqi nafas yoki upka orqali gazlar almashinuvi nafas olish
Ichki nafas yoki tuqimalar nafasi, hujayralarda ruy beradigan gazlar almashinuvi
Qon orqali upka va tuqimalarda gazlar almashinuvi
Barcha javoblar to`g`ri
Antropometiriya nima
Ko`krak qafasi aylanasini ulchash
Upkaning tiriklik sig`imini aniqlash
jismoniy rivojlanishni aniqlash
Pedikulyozga qarshi chora tadbirlar o`tkazish
Spirometriya bilan nima o’lchanadi?
Upkaning tiriklik sig`imini aniqlanadi
Tana og`irligini aniqlash
Ko`rish o`tkirligini aniqlash
Ko`rish maydonini aniqlash
Bolalar va o`smirlarda jismoniy rivojlanish qanday omillarga bog`liq
Tashqi muhit omillariga, irsiyatga, ovqatlanishga, iqtisodiy omillarga
Oiladagi muhitga, sport bilan shug`ullanishiga
Chiniqishga turli organ va sestemalar kasalliklariga
Barcha javoblar to`g`ri
Ko`rish maydoni nimada o’lchanadi
serkulda
Galovin jadvalida
fosterpirimetrida
Maxsus asboblar yordamida
Sog`lom odamda arterial bosim ko`rsatgichlari normada
120-80 mm rutut st
130-90mm rutut st
80-60 mm rutut st
140-90 mm rutut st
Qo`l mushklarining kuchi nimada o’lchanadi
spirometrda
dinomometrda
termometrda
fanindaskopda
Jismoniy rivojlanishda nimaga qarab baho beriladi
antropometrik ulchavlar o`tkazish orqali
Tibbiy ko`rik orqali
Ko`rish o`tkirligini aniqlash orqali
Barcha javoblar to`g`ri
Ovqat ratsioni nimaga qarab tuziladi
Ovqat moddalarining kimyoviy tarkibi va kalloriyasiga qarab
Bir sutkada istemol qilinadigan menirall tuzlarning fiziologik miyyoriga qarab
Iqlim sharoitiga, bir sutkada beriladigan oqsil, yog` va uglivodlarning fiziologik miyyoriga qarab
Barcha javoblar to`g`ri
II- variant Yosh fiziologiyasi va gigienasi
Neyronning kalta o’simtalari nima deb ataladi
Akson
dendrid
meyelin
nefron
2 – signal sistemasiga quyidagilardan qaysi biri ta’luqli
Ko’rish organi ko’z
nutq
Ta’m bilish organi til
Eshitish organi quloq
Markaziy nerv sistemasi tarkibini aniqlang
Bosh miya va perefirik nerv sistemasi
Bosh miya uzunchoq miya va varolev ko’prigi
bosh miya va orqa miya
Oraliq miya va orta miya
Nerv to’qimasining asosiy funksiyalari
qo’zg’aluvchanlik va o’tkazuvchanlik
qisqaruvchanlik
avtomatizm
kengayuvchanlik
4 yoshli bolaning so’z boyligi nechta
500 ta
1000 ta
1500 ta
2000 ta
Ko’zning tayoqchali hujayralari bilan qachon ko’rish mumkin?
Kechasi ko’rish va rang sezish
Kunduzi ko’rish va rang sezish
Kechasi ko’rish
kunduzi ko’rish
Quyidagi ta’surotlardan qaysi biri ko’z uchun adekvat ta’surot hisoblanadi
termik
mexanik
yorug’lik
Qorong’ulik
15 – 16 yoshli bolalarda tabiiy fiziologik uyquga ehtiyoj necha soatni tashkil etadi
8 – 9 soat
7 – 8 soat
10 – 12 soat
7-8 soat
Refleks nima
Tashqi muhit ta’sirida nerv tolasi orqali berilgan javob reaksiyasi
Adekvat ta’surotlarga narv tolasining qo’zg’alishi
ichki va tashqi muhit ta’siriga organizmning nerv sistemasi orqali yuzaga keladigan javob reaksiyasi
Ichki muhit ta’siriga nerv tolasi orqali berilgan javob reaksiyasi
Ko’zning kolbachali hujayralari bilan qachon ko’rish mumkin
Kechasi ko’rish va ranglarni sezish
Kunduzi ko’rish
anglarni ajratish
kunduzi ko’rish va ranglarni sezish
Har xil ranglarni bir – biridan ajratish bolalarning necha oyligida yoki necha yoshligida kuzatiladi
1 yoshligida
3 - 9 oyligida
6 oyligida
5 oyligida
Qaysi nerv tolalari orqali impuls ikki yo’nalishda o’tqaziladi
aralash nerv tolasi
Somatik nerv sistemasi
Harakatlanti ruvchi nerv tolasi
Sezuvchi nerv tolasi
Shirin ta’mga sezuvchi retseptorlar tilning qaysi qismida joylashgan?
Tilning asosida
Tilning ikki yon qismida
tilning uchida
Tilning asosi va ikki yon qismida
Gigiyena fani nimani o’rganadi
o’sib kelayotgan organizmning muhit bilan ozaro ta’sirini, atrof muhitni va organizmni sog’lomlashti rish yo’llarini
Tashqi muhitni so’g’lomlashtirish yo’llarini
Gigiyenik vositalardan foydalanishni
Turmush sharoitlarini sog’lomlashtirish yo’llarini
O’ta charchashning qanday belgilari kuzatiladi
O’ta ta’sirchanlik bezovtalik Lanjlik bosh og’rig’ uyquchanlik
Uyqusizlik tush ko’rish jahldorlik
Injiqlik xarakterning o’zgarishi
Barcha javoblar to’g’ri
Quyidagi reflekslarning qaysi biri shartli refleks hisoblaniladi
Yutish
so’lak ajralishi
Qon aylanishi
Nafas olish
Ishchanlik qobilyatining bosqichlarini aniqlang
Ishga kirishish bosqichi
ishga kirishish, to’liq kompensatsiya, optimal ishchanlik mehnat ning progressiv pasayishi beqaror kompensiyatsiya davri
Optimal ishchanlik bosqichi
Pasayish bosqichi
O’smirlik davri qiz va o’g’il bolalarda necha yoshda kuzatiladi
12 – 15 yoshda va 13 – 16 yoshda
9 – 11 yoshda va 10 – 12 yoshda
11 – 12 yoshda 12-14 yoshda
15 – 16 yoshda 13- 15 yoshda
Uyquning qanday turlari ma’lum
Fiziologik yoki tabiiy
Gipnotik
Narkotik
barcha javoblar to’g’ri
Ko’zning to’r qavotida ko’ruv hujayralari bolaning necha oyligi yoki yoshida shakillanadi
4 – 5 oyligida
6 – 7 oyligida
5 – 6 oyligida
4 – 6 oyligida
Tovush to’lqinlarini nerv impulslariga aylantiruvchi retseptorlar quloqning qaysi qismida joylashgan
ichki quloqda
Tashqi quloq
O’rta quloqda
Yevstaxiy nayida
Rivojlanish nima
Tana massasining ortishi
Tana hujayralarining ko’payishi
tana hujayralari ning murakkabla shib takomillashuvi to’qima va organlarning morfologik differensiyalashuvi
Tana hujayralarinig ko’payishi to’qimalarning o’sishi
Ilk bolalik davri necha yoshda boshlanadi
1 - 3 yoshda
1 - 4 yoshda
2 - 5 yoshda
2 - 3 yoshda
Odam jinsiy hujayralardagi xromasomalar soni nechta
45 ta
46 ta
23 ta
47 ta
Nerv hujayralari qanday ataladi
akson
dendrit
nefron
neyron
Quyidagi nerv tolalaridan qaysi biri ta’surotni markazga yetkazadi?
sezuvchi (afferent) nerv tolasi
Harakatlantiruvchi (efferent) nerv tolasi
Somatik nerv tolasi
Simpatik nerv tolasi
Oliy nerv faoliyatining necha tipi farqlanadi
4 ta tipi
2ta tipi
3 ta tipi
5 ta tipi
Qo’yidagi retseptorlardan qaysi birlari butun teri bo’ylab tarqaladi
Issiqni sezuvchi
Sovuqni sezuvchi
Bosimni sezuvchi
Og’riqni sezuvchi
2oylik bola necha xil ta’mni bir- biridan ajrata oladi
1xil
2 xil
3 xil
4xil
O’sish qanday jarayon
tana hujayralarining ko’payishi tana hajmining kattalashuvi tana massasining ortishi
Tana hujayralari ning ko’payishi va murakkabla shuvi
To’qima va organlar funksiyasi ning ortishi
Tana massasi ning ortishi va takomilla shuvi
Ta’surotni markazdan ichki organga otkazuvchi nerv tolasini aniqlang
Somatik nerv tolasi
Simpatik nerv tolasi
Sezuvchi nerv tolasi
harakat lantiruv chi nerv tolasi
Bolalarda ishchanlik qobilyatining yuqori darajasi qaysi kunlarda kuzatiladi
Dushnba seshanba
Payshanba juma
Seshanba chorshanba
Chorshanba payshanba
Irsiyat tashqi muhit bilan bog’liqmi
tashqi muhit ta’sirida yo’q bo’lib ketadi
Tashqi muhit ta’sirida o’zgaradi
Tashqi muhit ta’sir ko’rsatmaydi
Tashqi muhit ta’sirida o’zgarmaydi
Akson nima
Neyronning uzun o’simtasi
Neyronning uzun o’simtasi
Neyronning kalta o’simtasi
Neyron ning tanasi
Kozning nur sindiruvchi qisimlariga
Shox parda shishasimon tana ko’z gavhari kiradi
Shox parda va to’r parda
Rangdor parda sklera
Shishasi mon tana va oqsil parda
1 – signal sistemasida
Ko’rish va eshitish organlari
Nutq va ta’m bilish organlari
ko’rish,eshitish, hid bilish ta’m bilish organlari
Nafas olish qon aylanish organlari
III- variant
Yosh fiziologiyasi va gigienasi
Nerv hujayralarida nechta akson mavjud
2 ta
1 ta
3 ta
4 ta
Necha oylikdan boshlab bolalar har xil tovushlarni bir – biridan ajratishi mumkin
3 – 4 oylikdan
3-5 oylikdan
2- 3oylikdan
4-5 oylikdan
Bolalar necha oylik bo’lganda yoqimsiz hidlarni ajrata oladilar
2 oylikda
3 oylikda
4oylikda
5 oylikda
Organizm faoliyatini organadigan fan
Anatomiya
Fiziologiya
Biologiya
Gistologiya
Kattalarda boshning gavdaga nisbati qancha
1 : 4
1 : 8
1: 7
1 : 6
Mutatsiya nima
Genlarning konservativligi
Gen apparatiga tashqi muhitning ta’siri
Gen apparatida ro’y beradiga va nasldan – naslga o’tib boradigan o’zgarishlar
Gen yig’indisining buzilishi
Akseleratsiya sabablari haqida qanday nazariyalarni bilasiz
Geliogen vitamin nazariyalari
Konstitutsional radioto’lqin nazariyalari
Urbanizatsiya nazariyalari Nutritiv alementar nazariyasi
Barcha javoblar to’g’ri
Qiz bolalarda eng tez o’sish necha yoshda kuzatiladi
12yoshda
10 yoshda
9 yoshda
11 yoshda
Uyqu va uyqu vaqtida harakatlarning tormozlanishi nerv sistemasining qaysi qismga bog’liq
Orqa miyaning sigmentlariga
Uzunchoq miyaga
Bosh miya yarim sharlari po’stloqlariga
Oraliq va orta miyaga
2 yoshli bolaning so’z boyligi nechta
300 ta
500 ta
700 ta
900 ta
Ko’ruv organining rivojlanib borishi necha yoshgacha davom etadi
11 – 12 yoshgacha
10 – 12 yoshgacha
9 – 10 yoshgacha
9 – 11 yoshgacha
Sho’r ta’mga sezuvchi retseptorlar tilning qaysi qismida joylashgan
Tilning uchi va asosida
Tilning ikki yon qismida
Til ostida
Tilning oxirida
6 yoshli bolalarda boshning gavdaga nisbatini aniqlang
1 : 4
1: 6
1 : 7
1 : 3
Irsiy belgilar hujayraning qaysi organoidida joylashgan
Ribasomalarda
Golji apparatida
Lizasomalarda
Hujayra yadrosida
O’g’il bolalarda jinsiy yetilishning dinamik jarayoni qaysi yoshda kuzatiladi
10 – 11 yoshda
9 – 10 yoshda
11 – 12 yoshda
12 – 13 yoshda
Orqa miya faoliyati qanday funksiyalarni boshqaradi?
Harakat, Himoya
O’tkazuvchanlik
Qo’zg’aluvchanlik
Barcha javoblar to’g’ri
Bosh miya yarim sharlarida shartli tormozlanishning qanday turlari kuzatilad
So’nuvchi
Kechiktiruvchi
Farqlovchi
Barcha javoblar to’g’ri
Odam oliy nerv faoliyatining turlari
Xolerik
Flegmatik
Melaxonik, Sangvinnik
Barcha javoblar to’g’ri
Ko’z yoshi bolaning necha oyligidan boshlab kuzatiladi
1 oyligidan
2 oyligidan
3 oyligida
4 oyligidan
Gipofiz bezi bosh miyanig qaysi sohasida joylashgan
Bosh miyaningostki sohasida kalla suyagining turk egarchasida
Bosh miyaning oldingi qismida
Bosh miyaning orqa qisining orqa bo’lagida
Bosh miyaning oraliq va orqa qismida
Qalqonsimon bez qanday garmon ishlab chiqaradi
Itermidin
Melatonini
Tirioksin
Insulin
Aqliy mexnat qobilyati necha bosqichdan iborat
2 bosqich
3 bosqich
5 bosqich
6 bosqich
Irsiyat birligi nimadan iborat
Gendan
Sitoplazmadan
Hujayradan
Hujayra yadrosidan
Qaysi endokrin bezlar o’sish va rivojlanish jarayonoga ta’sir ko’rsatadi
Oshqozon osti bezi ayrisimon bezlar
Gipofiz qalqonsimon be buyrak usti bezi jinsiy bezlar
Epifiz
Qalqon oldi bezi qalqon orqa bezi
Gavdaning muvozanatini saqlab turuvchi eshitish analizatorini aytining
Chig’anoq
Vestibulyar apparat (labirint)
Nog’ora parda
Eshitish suyakchalari
Qon organizmda qanday vazifalarni bajaradi
Qonning tashuvchilik vazifasi Qonning tana haroratini nisbiy doimiyligini saqlash vazifasi
Qonning gumoral vazifasi
Qonning himoya (immunitet) vazifasi
Barcha javoblar to’g’ri
Puls nima
Qon tomir devorining ritmik ravishda to’lqinlanib turishi
Yurak qorinchlarining diastolasi
Yurak qorinchlari ning qisqarishi
Aortadan qonning otilib chiqishi
Nafas olish organlariga qaysi organlar kiradi
Burun bo’shlig’i hiqildoq
Traxeya kekirdak O’pkalar o’pka alveollalari
Bronxlar plevra perdalari
Barcha javoblar to’g’ri
Me’da ichaklarning yuqumli kasalliklariga qaysi kasalliklar kiradi
Salmonelloz botulizm
Ovqatdan zaharlanish
Ichburug’ qorin tifi
Barcha javoblar to’g’ri
Terining funksiyalari
Himoya funksiyasi sezish funksiyasi
Ayirish funksiyasi
Nafas olish funksiyasi
Barcha javoblar to’g’ri
Refleks yoyi necha qismdan iborat
Retseptor qismi,
Harakatlantiruvchi qismi
Sezuvchi qismi
Nerv markaziy qismi
Golovin jadvali nima uchun ishlatiladi
Ko’rish maydonini aniqlash uchun
Daltonizm kasalliginianiqlash uchun
Ko’rish otkirligini aniqlash uchun
Ko’zning funksiyasini aniqlash uchun
Jismoniy mashiqni qon aylanishiga ta’sirini qanday aniqlash mumkin
Pulsni o`lchash orqali
Qon bosimini o`lchash orqali
Nafas soni va upkaning tiriklik sig`imini aniqlash orqali
Barcha javoblar to’g’ri
O`quvchilar uchun tanaffuz vaqtlari nima uchun beriladi
Bir darsdan ikkinchi darsga kirish uchun
Sinf xonalarni shamollatish uchun
To`liq aqliy ishdan ozod bo`lib, ayrim muammolarni yechish uchun
Barcha javoblar to’g’ri
Umirtqa pag`onasining qiyshiqliklari nima deb ataladi
Kifoz, lardoz,skalyoz
Nevrit, mielit
Akromegoliya,gigantizm
Umirtqa pog`onasi churrasi
Immunitet nima
Ichki sekritsiya bezlari funksiyasining bo`zilishi
Organizimda moddalar almashinuvining bo`zulishi
Organizimning yuqumli va yuqumsiz kasalliklarga chidamliligi
Organizim ichki muhitining patalogiyasi
7
Umumiy savollar
1. Yosh fiziologiya fani nimani o’rganadi?
2. Yosh fiziologiyasi va gigiyena fanini rivojiga xissa qo’shgan olimlardan kimlarni bilasiz?
3. O`sish deganda nimani tushunasiz?
4. Rivojlanish nima?
5. O’sish va rivollanishga nimalar ta`sir qiladi?
6. Aksilirasiya haqida tushuncha bering.
7. Bolalarning yoshlik davrlarini sanab bering.
8. Irsiyat nima?
9. Irsiyat terminining fanga kim kiritgan?
10. Menbelning nechta qonuni bor?
11. Xujayra nimalardantashkil topgan?
12. .Irsiy belgilar xujayraning qaysi organoidida joylashgan?
13. Qanday irsiy kasalliklarni bilasiz?
14. Birinchi signallar sistemasiga nima kiradi?
15. Ikkichi signallar sistemasiga nima kiradi?
16. Oliy nerv faoliyati necha tipga bo’linadi?
17. Dinamik steriativ nima?
18. Charchash qanday jarayon?
19. Charchashni oldini olish choralari nimalardan iborat?
20. Nevroz nima?
21. Uyqu qanday jarayon?
22. Ta’lim gigienasi qanday masalalarni o’z ichiga oladi?
23. Bolalarning maktabga tayyorligini aniqlash uchun amalda qanday usullardan foydalanish mumkin?
24. O’quv yilligi qo’yilgan gigienik talablar nimalardan iborat?
25. Dars o’z oldiga qanday gigienik talablarni qo’yadi?
26. Tanaffuslarni qanday tashkil qilish kerak?
27. O’quvchilar kun tartibida nimalarga alohida e’tibor berishlari kerak?
28. Tayanch – harakat sistеmasi qanday organlardan iborat?
29. Tayanch – harakat sistеmasi qanday vazifalarni bajaradi?
30. Tayanch – harakat sistеmasi qanday yosh xususiyatlarga ega?
31. Muskullarning vazifasi va uning yosh xususiyatlari nimalardan iborat?
32. Sinf jixozlariga qanday gigiеnik talablar qo`yiladi?
-
Ovqat hazm qilish tizimiga qanday organlar kiradi?
-
Ovqat hazm qilish tizimini tashqil etuvchi organlar qanday vazifalarni bajaradi?
-
Modda almashinuvi deb nimaga aytiladi?
-
Ovqat qanday oziq moddalardan iborat?
-
Oqsil, yog, uglevodlar organizm uchun qanday ahamiyatga ega?
-
Bola organizmi uchun suv, mineral tuzlar, vitaminlarning ahamiyati nimadan iborat?
39. Ovqatlanish gigiyenasi deganda siz nimani to’shinisiz?
40. Qonning vazifalari.
41. Qonning fizik va kimyoviy xususiyatlari.
42. Qonning bolalar va kattalar organizmida miqdori.
43. Qon plazmasining xususiyatlari.
44. Qonning shaklli elementlari.
45. Leykositlarning organizmdagi vazifalari.
immunitet nima?
46. Yurakning tuzilishi.
47. Katta va kichik qon aylanish doiralari.
48. Nafas olish organlarining organizmdagi vazifasi nimadan iborat.
49. Yuqori nafs yo`llariga nimalar kiradi.
50. Upkaning tuzilishi haqida gapirib bering.
51. Bolalrda nafas olish organlarining hususiyatlari nimalardan iborat.
52. Odam salomatligiga chiniqishning ta`siri.
53. Ayiruv organlariga nimalar kiradi.
54. Buyraklarning funksiyasi nimalardan iborat.
55. Birlamchi siydik hosil bo`lish mexanizmini tushuntirib bering.
56. Birlamchi va ikkilamchi siydikning tarkibi nimalardan iborat.
57. Terini funksiyasi haqida gapirib bering.
58. Teri kasalliklariga qaysi kasalliklar kiradi.
59. Soglom organizm dеb kanday organizmga aytiladi?
60. Kasal organizm dеb organizmning kanday xolatiga aytiladi?
61. Yukumsiz kasalliklar va kеlib chikish sabablari?
62. Yukumli kasalliklarni kuzgatuvchi va tarkatuvchilari.
63. Yukumli kasalliklarning tarkalish usullari?
64. Utkir kasalliklar haqida tushuncha bering
65. Surunkali kasalliklar va ularning kеlib chikish sabablari?
66. Kasalliklarni yoshga karab tarkalishi.
67. Immunitеt nima?
68. Ayrim yukumli kasalliklar kuzgatuvchilari, kasallik bеlgilari, kеltirgan zararlar xakida tushuncha bеring?
8
Tarqatma materiallar
9
Yoshlar fiziologiyasi va gigiyenasi fanidan glossariy so’zlari
Termin
|
Termin izohi
|
Xromosoma
|
Xujayra yadrosining ipsimon, o’z-o’zidan paydo bo’ladigan murakkab mujassamlashgan, irsiyat faktorlarini chiziq tartibida tutgan elementlar
|
Avitaminoz
|
Organizmda vitaminlarning bo’lmasligi
|
Agglyunitatsiya
|
Bakteriyalar, eritrositlar, leykositlar, trombositlarning kimiyoviy aktiv zarrachalarning bir-biriga yopishib qolib, chokmaga tushishi.
|
Adaptatsiya
|
Tirik organizmning tashqi muhitga moslashishi
|
Adinamiya
|
Uzoq kasallikdan so’ng ro’y beradigan holat
|
Akkomodatsiya
|
Qo’zg’aluvchan to’qimaning qo’zg’atuvchining tobora oshayotgan kuchiga moslashish
|
Ko’z akkomodatsiyasi
|
Ko’zning turli masofadagi narsalarni ko’rishga moslashish jarayoni
|
Akromegaliya
|
Gipofiz va gipotalamus bezining shikastlanishi natijasida, qo’l- oyoq panjasi, yuz skeliti, ichki organlarning kattalashivu, modalar almashinuvini buzilishi.
|
Akseliratsiya
|
Bolalar va o’smirlarning o’sishi va rivojlanishining tezlashuvi
|
Anemiya
|
hajm birligida qonda eritrositlar va gemoglabinlar kamayishi bilan ta’riflanadigan holat, kanqonlik.
|
Aseptika
|
xirurgik aperatsiyalar, yaralarni bog’lash, endoskopiya va davolash hamda diagnostika maqsadlarida qilinadigan boshqa ishlarda bemorning yarasi, to’qimasi, organlari, bo’shliqlariga mikroorganizmlarga tushurmaslikka qaratilgan tadbirlar sistemasi.
|
Auskul’tatsiya
|
ishlab turgan ichki a’zolardan chiqadigan tovushlarni eshitish, organlarning qanday ishlayotganini bilish uchuch qollaniladigan tekshirish usuli.
|
Antigen
|
Organizmga yot moddaning tushishi va antitelilar hosil bo’lishi
|
Antitelo
|
Organizmga antigenlar tushganda qon va to’qimalarda paydo bo’ladigan oqsil immun moddalar
|
Antropologiya
|
Odamning kelib chiqishi va evolyutsiyon rivojlanishni o’rganadigan fan
|
Apatiya
|
Xislarning falaj bo’lib qolishi
|
Arteriya
|
Yurakdan tananing barcha qismlariga qon yetkazib beruvchi tomirlar
|
Aritmiya
|
Yurak urishini notekisligi
|
Vena
|
Organizmni qismlaridan yurakga qonni olib keluvchi qon tomirlar
|
Autosoma
|
Jinsiy xromasomadan boshqa xromasomalardan umumiy nomi.
|
Bazedov kasalligi
|
Kattalashgan qalqonsimon bez funksiyasi kuchayganda kelib chiqadigan kasallik
|
Bradikardiya
|
Yurak urishini sekinlashuvi
|
Refleks
|
Tashqi va ichki muhit ta’siriga organizmning javob reaksiyasi
|
Shartsiz refleks
|
Organizmning doimiy va tug’ma javob reaksiyalari
|
Shartli refleks
|
Organizmda hayot davomida paydo bo’ladigan reflekslar
|
Bronx
|
Kekirdakdan o’pka to’qimalariga va aksincha havo o’tkazib beradigan hamda uni doimiy zararlardan tozalab turadigan organ
|
Bronxiola
|
Eng kichik bronxlar
|
Rinit
|
Burun shilliq qavatini yallig’lanishi
|
Bronxit
|
Bronxlarning shilliq pardasining yallig’lanishi
|
Vitaminlar
|
Organizmning hayot faoliyati uchun zarur, kumyoviy tabiati har xil organik birikmalar guruhi
|
Gipovitaminoz
|
Organizmga vitaminlarning kamayishi
|
Stress
|
Tashqi va ichki muhitning turli noqulay omillari na’siriga javoban paydo bo’ladigan ruhan zo’riqish holati
|
Taxikardiya
|
Yurak urishining tezlashishi
|
Taxipnoe
|
Halloslash, tez-tez nafas olish
|
Tonzillit
|
Tanglay murtagining yallig’lanishi
|
Etiologiya
|
Kasalliklarning sabablari va kelib chiqish sharoitlari to’g’risidagi ma’lumot
|
Kifotik qomat
|
Bolalarda ko’kraklar qanotga o’xshash ko’tarilib turishi
|
Lardotik qomat
|
Kishilarda gavdaning orqa qismi tekis, ko’krak qafasi yassi, qorin oldinga chiqqan bo’ladi
|
Skoliyoz
|
Kishilar tik turganda yelkalarning biri past, biri baland bo’ladi
|
Gastrit
|
Me’da shilliq qavatini yallig’lanishi
|
Kolit
|
Ichaklar shilliq qavatini yallig’lanishi
|
Gepatit
|
Jigar hujayralarini kasallanishi
|
Vaksina
|
mikroblar va ularning hayot faoliyatida paydo bo’ladigan maxsulotlardan olinadigan priporatlar. Odam va hayvonlar kasalligining oldini olish yoki davolash maqsadida aktiv imunizatsiya uchun ishlatiladi.
|
Gipotrofiya
|
Organizm hujayralarini oziqlanishini buzilishi
|
Eritrosit
|
Qizil qon tanachalari
|
Leykosit
|
Oq qon tanachalari
|
Trombositlar
|
Qon plastinkalari
|
Puls
|
Yurakdan chiqgan qonning tomir devorlari bo’ylab qiladigan harakati yoki tebranishi
|
Poliuriya
|
Siydikning ko’p ajralishi
|
Anuriya
|
Siydik ajralishini yo’qolishi
|
Proteinuriya
|
Siydikda oqsilning paydo bo’lishi
|
Glyukozuriya
|
Siydikda glyukozaning paydo bo’lishi
|
Eniurez
|
Siydikni tutaolmaslik
|
Ishuriya
|
Siydikni tutilib qolishi
|
Asinoz
|
Terining ayrim qismlarini ko’karishi
|
Afoniya
|
Ovozning yo’qolishi
|
Antropometriya
|
Insonlarning jismoniy rivojlanishiga baho berish
|
Gigiyena
|
Odamning turmushi va mehnat sharoitlarini sog’lomlashtirishga qaratilgan tadbirlar ishlab chiqadigan fan
|
Genetika
|
Irsiyat va organizm o’zgaruvchanligi haqidagi fan
|
Giperemiya
|
Periferik qon tomirlarini qonga to’lishi natijasida terining qizarishi
|
Gipertoniya
|
Qon bosimini ko’tarilib ketishi
|
Gipotoniya
|
Qon bosimini pasayib ketishi
|
Otit
|
Quloqni shilliq qavatini yallig’lanishi
|
Glaukoma
|
Asosan ko’z ichki bosimining ortib ketishi bilan kechadigan ko’z kasalligi
|
10
Referat mavzulari.
-
Yoshlar fiziologiyasi va gigiyenasi fani va vazifasi.
-
O’sish va rivojlanishning umumiy qonuniyatlari.
-
Irsiyat va muhit
-
Nerv sistemasining umumiy fiziologiyasi.
-
O’quv tarbiya ishlari gigiyenasi.
-
Analizatorlarining yosh xususiyatlari va gigiyenasi.
-
Tayanch harakat apparatini yosh xususiyatlari va gigiyenasi.
-
Ovqat hazm qilish tizimining yosh xususiyatlari va ovqatlanish gigiyenasi.
-
Qon va qon aylanish tizimining yosh xususiyatlari.
-
Nafas olish tizimining yosh xususiyatlari va gigiyenasi.
-
Ayiruv tizimini yoshga xos xususiyatlari va gigiyenasi.
-
Salomatlik haqida tushuncha.
-
Bolalar salomatligi va uni nazorat etish.
-
O’quv xonalarini yoritilishi, isitish va shamollatishni gigiyenik baholash.
-
Kun tartibini gigiyenik baholash.
-
Shaxsiy gigiyena qoidalari.
-
Dars jadvali va darsni gigiyenik baholash.
-
Faol diqqat va ixtiyoriy diqqat tezligini aniqlash.
11
Adabiyotlar.
-
Sodiqov K.S. S.X. Aripova “Yosh fiziologiyasi va gigiena” “Yangi asr avlodi” Toshkent 2009 yil
-
Ya. M. Fayziyev, “E.X. Eshboyev. Umumiy va tibbiy psixologiya” Toshkent 2003y.
-
Sodiqov K.S. “O`quvchilar fiziologiyasi va gigiyenasi” T. O`qituvchi 1992 yil.
-
Galperin S.N. “Bolalarning fiziologik xususiyatlari” M. Prosveshenie
-
Sharipova D.J., Vohidova R.G. “O`quvchular toliqishini oldini olish” T. Medisina 1986 yil.
-
Qodirov U.Z. “Odam fiziologiyasi” Abu Ali Ibn Sino nomidagi Tibbiyot nashriyoti T. 1996 yil.
-
Aminov B., Tilavov T. “Odam va uning salomatligi” T. O`qituvchi 1993 yil.
-
Sharipova D.J., Semyonova L. “O`quvchilarga gigiyenik ta`lim va tarbiya berish” T. O`qituvchi 1983 yil.
-
Majidov V.M. “Yuqumli kasalliklar” T. Ibn Sino nashriyoti 1993 yil.
-
Mahmudov I., Alimov B., Qurbonov Sh. “O`smirlar fiziologiyasi va gigiyenasi” T. O`qituvchi 1984 yil.
-
M.N. Ismoilov. “Bolalar va o’smirlar gigiyenasi” Toshkent 1994y.
12
Tayanch konispekt
1-maruza
Mavzu: Yoshlar fiziologiyasi va gigiyenasi fanining mazmuni, ahamiyati va vazifalari.
Yosh fiziologiyasi va gigienasifani talabalarga- bo’lajak muallimlarga
1) rivojlanayotgan organizmning usuli
2)rivojlanayotgan bolalarning yosh xususiyatlari.
3) ularning tashqi muhit bilan o’zaro bog’liqligi.
4)bolalarda uchraydigan turli kasalliklar va ularni oldini olish yo’llarini o’rgatishda katta ahamiyatga ega.
Fiziologiya -biologiyaning 1tarmog’i bo’lib, organlar,organlar sistemasi
va funktsiyalarini xamda hayot jarayonlarini o’rganadi. Gigiena-odamni
o’rab turgan tashqi muhidni sog’lomlashtirish yo’llarini o’rganadi.
2-Maruza
Mavzu: Bolalar o’sishi va rivojlanishining umumiy qonunlari. Irsiyat va muhid.
Mavzuda o’sish, rivojlanish va ko’payish haqida ma’lumot berilgan. O’sib kelayotgan organizmni to’g’ri tarbiyalash uchun bola organizmning o’sish va rivojlanish kabi asosiy xususiyatlarni bilish zarur. O’sish va rivojlanish barcha tirik organizmlar kabi odam organizmiga xos xususiyatdir. Mavzuda akseliratsiya haqida ham ma’lumot kiritilgan.
3-ma’ruza.
Mavzu: Nerv sistemasining umumiy fiziologiyasi. Markaziy nerv sistemasining yosh xususiyatlari. Oliy nerv faoliyatining yosh xususiyatlari va nerv sistemasining gigiyenasi.
Bu mavzuda nerv sistemasini rivojlanishi, vazifalari, yoshxa xos xususiyatlari va gigiyenasi haqida ma’lumot berilgan. Nerv sistemasining funksiyasi 2 qismga bo’lininib o’rganiladi. Nerv tizimi 2- qismdan iborat: 1. markaziy. 2. pereferik.
4– Ma’ruza
Mavzu: O’quv tarbiyaviy ishlari gigienasi.
Ta’lim gigyenasi, dars gigiyenasi va o’quvchilarni kun tartibi me’yorlari mavzuda to’liq yoritilgan. Ta’lim va dars gigiyenasi bo’yicha darslarni jadvalini tuzish va tanaffuslarni tashkillashtirish haqida tushunchalar berilgan. Bolalarni maktabga tayyorlash bo’yicha ma’lumotlar berilgan.
5 – ma`ruza.
Mavzu: Analizatorlarning yosh xususiyatlari va gigiyenasi. Ichki sekretsiya bezlarining yosh xususiyatlari.
Analizatorlarga: 1. Tеri analizatori. 2. Hid bilish analizatorlari. 3. Eshitish analizatori. 4. Ko`rish analizatori. 5. Maza bilish analizatori kiradi. Mavzuda analizatorlarning vazifasi haqida to’liq ma’lumot berilgan. Har bir organ ma'lum ta'surotni qabul qiladi va shular haqida mavzuda tushuncha berilgan.
6 – ma'ruza
Mavzu: Tayanch - harakat tizimining yosh xususiyatlari va gigiеnasi.
Ovqat hazm qilish tizimininig yosh xususiyatlari va ovqatlanish gigienasi.
Mavzuga tayanch apparatni va ovqat hazm qilish a’zolarini tuzilishi, vazifasi kasalliklari haqida tushuncha berilgan. Skelet tuzilishi, suyaklarning tuzilishi va vazifasi haqida tushuncha berilgan. Tayanch apparatini gigiyenasi haqida ham tushuncha berilgan. Ovqat hazm qilish a’zolarining gigiyenasi to’liq yoritilgan.
7-ma’ruza.
Mavzu: Qon va qon aylanish tizimining yosh xususiyatlari. Nafas a’zolarining yosh xususiyatlari va gigiyenasi.
Ushbu mavzuda yurak va nafas olish sistemasini tuzilishi vazifasi va joylashishi haqida tushuncha berilgan. Organizmda qon miqdori, vazifasi va tarkibi to’liq yoritilgan. Qonning shaklli elementlari haqida tushuncha berilgan. Nafas a’zolari haqida ma’lumotlar berilgan.
8 – Ma’ruza
Mavzu: Ayiruv organlarining yosh xususiyatlari va gigiyenasi. Salomatlik haqida tushuncha.
Mavzuda buyraklar haqida tushuncha berilgan, buyraklar tuzilishi, joylashuvi va bajaradigan vazifasi haqida tushuncha berilgan. Inson organizmi uchun buyraklarning ahamiyati haqida mavzuda tushuntirilgan. Salomatlik haqida ya’ni organizmga ta’sir etuvchi salbiy va ijobiy omillar haqida ma’lumot berilgan.
9- Ma`ruza
Mavzu: Bolalar salomatligi va uni nazorat etish.
Bolalar salomatligini saqlash va nazorat qilish mavzuda to’liq yoritilgan. Salomatlik va kasalliklar haqida tushuncha berilgan. Bolalar salomatligini nazorat qilish va asrash haqida mavzuda yoritilgan. Organizmga ta’sir ko’rsatadigan infeksiyalar va viruslar haqida tushuncha berilgan.
1-Amaliy mashg’ulot
O’quv xonalarini yoritilishi, isitilishi va shamollatilishini gigiyenik baholash.
Mavzuda o’quv xonalarini tuzilishi, yoritilishi va isitilishi haqida ma’lumot berilgan. O’quv xonalarini yorug’ligi, havo issiqligi va shamollatishlar haqida tushuncha berilgan.
2-Amaliy mashg’ulot
Sinf jixozlarini gigiyenik baholash.
Sinf jixozlari parta, stul, doska va boshqa jixozlarni joylashtirish, to’g’ri foydalanish haqida ma’lumotlar berilgan. O’quv xonalarini, kabinetlarni,va tahlilxonalarni jixozlarini rangi va nimadan yasalishi haqida tushunchalar berilgan.
3-Amaliy mashg’ulot
Dars jadvalini va darsni gigiyenik baholash.
Dars jadvalini standart bo’yicha to’g’ri tuzish va o’quvchilarni toliqishini oldini olish, qobiliyatlariga yarasha topshiriqlar berish mavzuga yoritilgan. Dars jadvalini tuzishda o’quvchilarni toliqishini oldini olish va darsning muhimlik darajasiga qarash muhim ahamiyatga egaligi ta’kidlab o’tilgan.
4-Amaliy mashg’ulot
Kun tartibini gigiyenik baholash.
Mavzuda o’smirlarning kun tartibiga e’tibor qaratish katta ahamiyatga ega ekanligi haqida tushuncha berilgan. Kun tartibini tuzishda o’smirlarning yoshi, jinsi ga e’tibor berish kerak. Darsga borishi va uyga dars qilishini nazorat qilish va bola charchamasligini oldini olishga harakat qilish lozim.
5-Amaliy mashg’ulot
Shaxsiy gigiyena qoidalari.
Insonning shaxsiy gigiyenasi va gigiyena qoidalariga rioya qilishi bola salomatligi uchun muhim o’rin egallaydi. Shaxsiy gigiyenani saqlash salomatlikni saqlashdagi ahamiyati mavzuda to’liq yoritilgan. Inson a’zolarini har bir a’zosining alohida alohida gigiyenasi haqida ma’lumot berilgan.
6-Laboratoriya mashg’ulot
O’quvchilar jismoniy rivojlanishini gigiyenik baholash.
Mavzuda o’quvchilarning jismoniy rivojlanishi va salomatligini nazorat qilish haqida ma’lumotlar berilgan. Antropometriya yani bolani vaznini o’lchash, bo’yini o’lchashlar tushuntirilgan. O’quvchilarni nafas olishini sanash, pulsini sanash va qon bosimini o’lchashlar to’liq yoritilgan.
7-Laboratoriya mashg’ulot
Orqa miya reflekslarini o’rganish.
Mavzuda shartsiz reflekslar va shartli reflekslar haqida tushuncha berilgan. Reflekslarni tekshirish usullari to’liq yoritilgan. Tibbiyot bolg’achasi yordamida ko’z qovoqlarini yumib ochish refleksi, tizza refleksi, axilli refleksi, ikki boshli muskul reflekslarini hosil qilish, refleks yoyini analiz qilish.
8-Laboratoriya mashg’ulot
Ko’rish o’tkirligi va ko’rish maydonini aniqlash.
Mavzuda ko’rish o’tkirligi va ko’rish maydonini aniqlash haqida ma’lumotlar berilgan. Ko’zning joylashishi va bajaradigan vazifasi haqida tushuncha berilgan. Galovin jadvalidan foydalanish va nimani aniqlash haqida tushuncha berilgan.
9-Laboratoriya mashg’ulot
Faol diqqat tezligini aniqlash.
Mavzuda faol diqqat tezligi haqida ma’lumot berilgan. Insonlarni faol diqqat tezligini aniqlash uchun mashqlar kiritilgan. Diqqatni oshirish uchun mashqlar ham bor.
10- Laboratoriya mashg’ulot
Ixtiyoriy diqqat tezligini aniqlash.
Mavzuda ixtiyoriy diqqat haqida tushuncha berilgan Ixtiyoriy diqqat tezligi va uni qanday aniqlash maqsadida ma’lumotlar kiritilgan. Ixtiyoriy diqqatni aniqlash uchun mashqlar bajarish va ixtiyoriy diqqatni aniqlash uchun qanday qo’llash mumkinligi tushuntirilgan.
13
“YOSHLAR FIZIOLOGIYASI VA GIGIYENASI”
fanidan ma’ruzalar matni
Dostları ilə paylaş: |