‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi b. M. U m a r o V psixologiya
Yüklə 6,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
| senzitiv davrlar
deb ataladi. (L.S. Vigotskiy, A .N . Leontev). Bunday senzitivlik davrining mavjudligiga m iyaning organik jihatdan etilish qonuniyati ham , ayrim psixik jarayonlar va xususiyatlar ham, hayotiy tajriba ham sabab b o ‘ladi. 2 . 9 . „Tarbiyasi qiyîn“ bolalar psixologiyasi „Tarbiyasi qiyin“ bolalar pedagogik qarovsizlik natijasidir. L.S. V igotskiy fikricha, „qiy in “ o ‘sm ir h a y o ti m un o sab atlar xarakterining natijasidir. Bular a w a lo qaysar, injiq bolalar, ulam i qiziqarli faoliyat turiga tortish ulam i tarbiyalashning asosiy usullaridan biridir. Ularning m a’lum bir qism i intizomsiz, qo‘poi bolalardir. U lam ing aktivligini m aqsadga muvofiq o ‘zgartirish, ularga b a ’zi huquqlam i berish y o ‘li bilan ularga t a ’sir o ‘tkazish m u m k in . Psixologiyada „Tarbiyasi qiyin“ bolalam ing bir qancha klassifikatsiyalari mavjud. Birinchi guruh — ijtimoiy salbiy mustahkam qarashlari ega bolalar. Ikkinchi guruh — qonunbuzarlarga taqlid qiluvchilar. U chinchi guruh — ijobiy va salbiy xulq-atvor stereotiplari o ‘rtasida ikkilanuvchi, o ‘z xatolarini tushunuvchi bolalardir. T o ‘rtinchi guruh — irodali bolalarga bo ‘ysunuvchilar. Beshinchi guruh — qonunbuzarlik yo‘liga tasodifan kirib qolganlar. www.ziyouz.com kutubxonasi S huni aytish lozim ki, tarbiyasi og‘ir bolalar uchun ular yasha- yotgan m u h it, oila, ular o ‘qiyotgan jam oa, sinfning roli ju d a kattadir. Tarbiyalanganlik ijtimoiylashuvni o ‘rganish jarayoni sifatida qara- ladigan yosh psixologiyasida olingan natijalarga asoslanadi: bola o ‘zini egosentrik em as, balki tarbiyali tutishi uchun tarbiyalanganlik qanday rag‘batlantirilishi kerak? Tarbiya o ‘z mohiyatiga ko‘ra, ijtimoiy jihatdan ijobiy ehtiyo jlam i hosil qilishdir. A gar ta'lim shaxsning ongini shakl- lantirish b o ‘lsa, tarbiya uning ongsizlik sferasiga ta’sir etishdir. Bolalarga ularni tarbiyalaydiganlarga hissiy yaqinlik xos. Odatda 6 oylik bolalar unga g‘am xo‘rlik qiladigan ota-onasiga bog‘lanib qoladilar. O ta-onaning oldida b o ‘lish, u lar bilan m uloqotda bo‘lish bolalarga ju d a yoqadi, u la rn in g y o ‘qligi b olaga y o q m ay d i. O ta-o n an in g g ‘am x o ‘rligini bildiradigan so ‘zlar, xatti-harakatlar bola uchun juda katta aham iyatga ega, uni erkalam aslik, suymaslik salbiy ahamiyatga ega b o ‘Iadi. Xulq- atvom ing dastlabki ijtimoiylashuvi xuddi shu o ‘rganish jarayoni orqali sodir b o ‘lishi m um kin: xulq-atvom ing istalgan shakllari g‘am xo‘rlik va e ’tib o r b ila n ta q d irla n a d i, ku tilm ag an shakllari esa q o kllab- q u w atlan m ay d i. Lekin, yaxshi xulq-atvom i rag‘batlantirish va yom on x u lq -a tv o r u c h u n ja z o la sh axloq iy ijtim oiylashuvning kichik bir qismidir. B olalam i tarbiyalash sam aradorligini oshirishda a n ’ana va urf- o d atlam in g roli kattadir. X alq u rf-o d a tla ri, a n ’an alari va m arosim lari katta tarbiyaviy aham iyatga egadir. U lar od am lam i bir-biriga yaqinlashtiradi, d o ‘stlik, birodarlik h is-tu y g ‘ularini rivojlantiradi. Bular o ‘z navbatida yoshlar u c h u n ibrat nam unasin i o ‘taydi. M ustaqil jam iy atning baxt-saodati yo'lida halol m ehnat qilish, jam iy at boyligini saqlash va ko ‘paytirish yo‘lida har bir kishining tinm ay g la m x o lrlik qilishi, ijtim oiy burchni yaxshi anglash, jam iyat hayotida va shaxsiy h ayotda halollik va rostgo‘ylik, axloqiy sofdillik, odam iylik va kam tarlik, milliy va irqiy adovatlarga aslo yo‘l q o ‘ymaslik va shu kabilar tarbiya jarayonining m uhim xislatlaridir. T arbiya jaray o n id a g‘am xo‘rlikning funksiyasi kattadir. Bolalar b efarq o ta -o n a la rg a nisbatan g ‘a m x o ‘r ota-onaga k o 'p ro q taqlid qiladilar. G ‘a m x o ‘r o ta -o n a la r bolaning salbiy xulq-atvorini q o ‘llab- q u w a tla m a g a n d a b o la o ‘z x atti-harakatlarining oqibatini ertaro q anglaydi. Tarbiyaviy jarayonni amalga oshirishda g‘amxo‘rlik bilan bir qatorda yaxshi k o ‘rishga asoslangan intizom ga rioya qilish zarurdir. Bu bola www.ziyouz.com kutubxonasi bilan doim iy m uloqotni — tu sh u n tirish n i, m uhokam a qilishni, agar bolaning xulq-atvori shuni talab qilsa, og‘zaki tanbeh b erishn i, yaxshi xulq-atvor uchun taqdirlashni n azard a tutadi. Tarbiyajarayonining Yüklə 6,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|