Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тошкент давлат аграр университети
Yüklə 1,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Masalaning bayoni.
AMi r TeMu r - buyo'q shaxs, ku ragi e rga tegMagan sa гка rda, yi riK davlat a rbobi, Konunshunos, talantli Me'Mo r, notiK, ruxshunos, shu bilan bi rga э!^ rtini, xalqini sevgan va uni Mashxu ri jaxon Kilgan inson. AMi r TeMu rning ta rixi Kup jildliк Kitobla r yozishga a rziydi. MustaKilliKKa э rishguniMizga Kada r buni aMalga oshi rish iMKoniga эga эмas эdiк. CHunKi KoMMunistiK goya bunga yul be rMadi. AMi r TeMu rning o'zi taxKi rlanib tuxMatu MaloMatla rga Koldi. SH UK rla r bulsinKi, MustaKilliK tufayli Kup Ming yilliK boy ta rixiMizni, shu juMladan ulug boboMiz AMi r TeMu rni u rganish iMKoniga эga buldiK. AMi r TeMu r 1336 yilning 9 ap relida SHax risabzning Xuja Ilgo r Kishlogida tavallud topdi. TeMu rning yoshligi va yigitliK yilla ri MaMlaKat ogi r ijtiMoiy-siyosiy bux ron isKanjasiga tushib Kolgan bi r dav rda Kechdi. O' ZOK va MashaKKatli KU rashla rdan sung AMi r TeMu r o'z raKibla rini engib, xoKiMiyatni Kulga Ki ritdi. Mayda, ta гкок feodalla rni bi rlashti rib, ма rKazlashgan davlat bunyod эtdi, MaMlaKatda iKtisodiy va Madaniy o'zga rishla r Kildi. AMi r TeMu rning ta rix oldidagi xizMati benixoyat Katta. Bi rinchidan u MaMlaKatda yo'qo rida aytganiMizdeK Kuchayib Ketgan feodal ta гкокПкка ba гхам be rib, эl-yu rtni o'z tugi ostiga bi rlashti ra oldi, ма rKazlashgan yi riK feodal davlatini ya ratdi. Bu bilan xuna rMandchiliK, savdo- sotiK va Madaniyat rivojiga MustaxKaM zaMin ya ratib be rdi. Bugun «TeMu r va TeMu riyla r Madaniyati», «TeMu riyla r davlati», «TeMu riyla r Madaniyati», «UlugbeK va SaMa rKand ast ranoMiya MaKtabi», «Navoiy» va «Bobu r» Kabi Kutlug so'zla rni nafaKat o'zbeKning, balKi jaxon xalqla ri asa rla ri saxifala rida uch rata r экanмiz, bu gapla rning zaMinida albatta AMi r TeMu rning ulKan xizMatla ri yotadi. IKKinchidan, AMi r TeMu r, o'zi bilibMi-bilMasdanMi, leKin bi r Kato r xalqla r va yu rtla rni MustaMlaKachila r zulMidan ozod bulishiga yo rdaM be rdi. Masalan, usha dav rning эng Kud ratli xuKMdo rla ridan xisoblangan Boyazid Yildi riMni to r-мо r Kelti rib, BolKon ya riM о roli va Ev ropa xalqla riga ozodliK bagishladi; Oltin U rda xoni TuxtaMishni iKKi ма rta to r-мо r Э ^Ь, Rossiyani Mugulla r XUKM ronligidan Kutulishini ка riyb 300 yilga tezlashti rdi. AMi r TeMu r zaMonida yozilgan asa rla rni Kunt bilan uKisaK, u rgansaK, uning Kup yaxshi xislatla ri: tug riliK, MU ruvvatliliK, э!-yu rtga Mex r-Muxabbat va boshKala rni bilib olishiMiz MuMKin. AMi r TeMu rning «TeMu r to'zuKla ri», NizoMiddin SHoMiy, SHa rofiddin Ali YAzdiyla rning «Zafa rnoMa»!a ri, Ibn A rabshoxning «TeMu r xaKidagi xaba rla rda taKdi r ajoyibotla ri» va boshKa asa rla rda Kelti rilgan soxibKi ronning ib ratli ishla ri, pand-nasixatla ri va ugitla ridan хам uning KiMligini bilib olsa buladi. Bula r э!^ rt va fuKa rola rning tashvishi, raiyatpa rva rliK, Mex Г - MU ruvvat, KushnichiliKKa rioya Kilish va nixoyat, ма rdliK va ках raMonliK xaKidagi ugitla rdi r. SoxibKi ronning bunyodKo rliK soxasidagi ta rixiy xizMatla ri beKiyos. AMi r TeMu r va uning avlodla ri sa'yi-xa raKatla ri bilan KU rilgan Mad rasala r, Masjidla r, xanoKoxla r, sa royla r, bozo rla r, Kal'ala r, Kanalla r va boshKa inshootla rning son-sanogi yo'q. AMi r TeMu rning bevosita raxnaMoligida bunyod эtilgan BibixoniM joMe Masjidi, Gu ri AMi r, AxMad YAssaviy, Zangi Ota MaKba rala ri, OKsa roy va SHoxi Zinda Me'Mo riy Mujizala ri, Bogi CHino r, Bogi DilKusho, Bogi Bexisht, Bogi Baland singa ri unlab go'za! sa roy-bogla r va shu Kabi boshKa inshootla r shula r juMlasiga Ki radi. Ta rixchi SHa rofiddin Ali YAzdiyning guvoxliK be rishicha, AMi r TeMu r «ObodonliKKa ya raydigan bi ro r ка rich e rning хам zoe bulishini ravo KU rMasdi». Ta rix bu Kuxna dunyoda juda Kup jaxongi rla rni KU rgan. AMi r TeMu rning ula rdan fa rKi shundaKi, u UM r buyi bunyodKo rliK bilan Mashgul bulgan. Uning «Kay bi r joydan bi r gisht olsaM, u rniga un gisht Kuydi rdiM, bi r da raxt Kesti rsaM, u rniga unta Kuchat эк^ rdiM», degan so'zla ri bunyodKo rliK, ya ratuvchanliK faoliyatining tasdigidi r. «Aga r bizning Kud ratiMizni bilMoKchi bulsangiz, KU rgan binola riMizga boKing» deganda AMi r TeMu r, avvalo, o'z xalqiga, KelajaK avlodla riga MU rojaat Kilgan, desaK yanglishMayMiz. Xa r Kanday jaMiyat ta raKKiyotini Мм-ма' rifatsiz tasavvu r Kilib bulMaydi. Buni te ran anglagan soxibKi ron xoKiMiyatga Kelishi bilan chiKa rgan dastlabKi fa rMonla rini Mad rasala r ba rpo эtishga, ilM tolibla riga nafaKala r tayinlash bilan boshlagan. Kaysi bi r shaxa rga tash rif buyu rMasin AMi r TeMu r avvalo usha e rliK oliMu fozilla r bilan uch rasha r, ula r bilan suxbat KU ra r, tu rli Mavzula rda baxslasha r эdi. Ta rix, tibbiyot, MateMatiKa, ast ronoMiya, Me'Mo rchiliK soxala rida yo'qsaK saloxiyatga эga AMi r TeMu r uchun bu tabiiy xo! эdi. MazKu r fazilat soxibKi ronning nabi rasi Mi rzo UlugbeKKa utgani shubxasiz. Mi rzo UlugbeKning davlat a rbobi bulish bilan bi rga buyo'q oliM da rajasiga etishishida bobosi AMi r TeMu rning xizMati benixoya Katta bulgan. U UlugbeKdagi noyob Kobiliyatni boshdanoK payKab, safa rla rda хам yonida olib yu rib, dunyoning Mashxu r oliMla ri ta rbiyasidan bax raMand эtgan. AMi r TeMu r Ma'naviyatini belgilovchi bosh Mezon uning butun UM r buyi ама! Kilgan «Kuch - adolatda!» degan shio ridi r. Bu shio rda AMi r TeMu r xayoti va faoliyatining butun MazMuni MujassaMlashgan, desaK yanglishMayMiz. AMi r TeMu rning Ma'naviy va ма' rifiy ка rashla ri uning o'z fa rzandla ri, nabi rala ri, taxt vo risla riga Koldi rgan ugitla ri «TeMu r to'zuKla ri»da MujassaMlashgan. Bu bebaxo ta rixiy asa rda, xoKiMla r va vazi rla rning vazifala ri, o'z ishiga Munosabati, axoli tu rli KatlaMi - raiyatning xaK-xuKuKini xiMoya Kilish, sipoxla rga Munosabat Kabi xayotiy Ma'naviy-axloKiy Konun-Koidala r o'z ifodasini topgan. SoxibKi ronning «TeMu r to'zuKla ri»dan Kuyidagi sat rla rni MaMnuniyat bilan uKish MuMKin: «YO'z Ming otliK asKa r Kila olMagan ishni bi r tug ri tadbi r bilan aMalga oshi rish MuMKin». «ZoliMla rdan MazluMla r xaKKini oldiM. ZoliMla r etKazgan ashyoviy va jisMoniy za ra rla rni isbotlaganiMdan Keyin, ula rni sha riatga MuvofiK odaMla r u rtasida MuxoKaMa KildiM va bi r gunoxKo rning u rniga boshKasiga jab r-zulM utKazMadiM». «KiMKi bi rovning Molini zu rliK bilan to rtib olgan bulsa, MazluMning Molini zoliMdan Kayta rib olib, эgasiga topshi rsinla r. Aga r KiMda-KiM tish sindi rsa, Ko'zini KU r Kilsa, KU I OK va bu run Kessa, sha rob ichsa, zino Kilsa, devondagi sha riat Kozisi yoKi axdos Kozisiga olib bo rib topshi rsinla r». Kuyidagi to'zuKla rda AMi r TeMu rning Kechi riMli xislatla ri naMoyon bulgan. Buni u boshKala rdan хам talab Kilgan. Kechi riMli bulish inson uchun эng yaxshi fazilat sanaladi: «Menga yoMonliK Kilib, boshiM o'z ra shaMshi r Kuta rib, ishiMga Kup ziyon etKazganla rni хам, iltijo bilan tavba-taza r ru Kilib Kelgach, xu rMatlab yoMon KilMishla rini xoti raMdan uchi rdiM. Ma rtabala rini oshi rdiM. Ula r bilan MuoMalada shunday yul tutdiMKi, aga r xoti rala rida Menga nisbatan shubxayu KU rKuv bulsa, unut bula rdi». «Menga xasad Kilib, uldi rishga Kasd Kilgan Kishila rga shunchaliK sovga-in'oMla r be rib, MU ruvvatu эxson KU rsatdiMKi, bu yaxshiliKla rni KU rib, xijolat te riga ga гк buldila r. XaMisha Mening roziligiMni olib ish tutgan dustla riM oldiMga panox tilab Kelganla rida, ula rni o'ziMning taxtu davlatiMga she riK Kilib, xech Kachon ula rdan MO I- MU I K va ti riKchiliK ashyola rini a ya Ma diM». «Xech KiMdan uch olish payida bulMadiM. To'ziMni totib, Menga yoMonliK Kilganla rni pa rva rdigo ri olaMga topshi rdiM...» «Aga r dushManing bosh u rib panoxingga Kelsa, гахм Kilib yaxshiliK va MU ruvvat KU rsat». AMi r TeMu rning dustliK xaKidagi pandu-nasixatla ri хам xali-xano'z biz uchun ib ratdi r. «SodiK va vafodo r dust ulKiM, o'z dustidan ranjiMaydi, dustining dushManini o'z dushMani deb biladi. Aga r Ke гак bulsa, dusti uchun jonini хам ayaMaydi». AMi r TeMu rning UM r buyi obodonchiliK, KU rilish ishla riga Katta axaMiyat be rganligi, KaMbagalpa rva rligini uning Kuyidagi ugitla ridan хам bilish MuMKin: «KiMKi bi ron sax roni obod Kilsa, yoKi ко riz KU rsa yo bi ro r bog KuKa rti rsa, yoxud bi ro r xa rob bulib yotgan e rni obod Kilsa, bi rinchi yili undan xech na rsa olMasinla r, uchinchi yili Konun- Koidaga MuvofiK xi roj yigsinla r». «Katta-KichiK xa r bi r shaxa r, xa r bi r KishloKda Masjid, Mad rasa va xonaKoxla r bino Kilsinla r, faKi ru MisKinla rga langa rxona solsinla r, Kasalla r uchun shifoxona KU rdi rsinla r va ula rda ishlash uchun tabibla r tayinlasinla r...». AMi r TeMu rning Kuyidagi so'zla ri as rla r osha xalqiMizning asl fa rzandla rini э!^ rt, Vatan xaKida Kaygu rishga cho rlab Keldi: «Millatning da rdla riga da ГМОП bulMoK vazifangizdi r. Zaifla rni KU ring, yo'qsilla rni boyla r zulMiga tashlaMang. Adolat va ozodliK dastu ringiz, raxba ringiz bulsin». Bu juMlala rda AMi r TeMu r Ma'naviyati jaMul-jaM bulgan bulsa ne ajab*4 TeMu r va TeMu riyla r dav ri, uMuMan SHa гк, xususan U rta Osiyo ilM-fani, Madaniyati, Ma'naviyati, adabiyot va san'ati rivojida MuxiM bosKich, yangi ta rixiy dav r, tub bu rilishdi r. Bu dav rdagi Ma'naviy-Ma' rifiy xayotdagi Kuta rilish va yo'qsalishining Manbai, boshlanishi IX-XII as rla rga bo rib taKaladi. XIV as rning iKKinchi ya rMi va XV as rdagi U rta Osiyoning Madaniy, Ma'naviy va ма' rifiy KaMoloti IX-XII as r Madaniyati, Ma'naviyati va ма' rifatining davoMidi r. U rta Osiyo xalqla ri о rasida etishib chiKKan buyo'q tafaKKu r эgala rining butun bi r avlodi xuddi shu dav rda shaKlIandi va ijod эtdi. Butun dunyoga noMla ri Mashxu r ta rixchila r SHa rofiddin Ali YAzdiy, Mi rxond, XondaMi r, Davlatshox SaMa rKandiy; oliMla r - UlugbeK, Ali Kushchi, Kozizoda RuMiy; faylasuf shoi rla r - Abdu raxMon JoMiy, Alishe r Navoiy, Lutfiy, SaKKoKiy, Atoiy; Musavvi rla r - KaMoliddin Bexzod, KosiM Ali, Mi гак NaKKosh; xattotla r - Sulton Ali Mashxadiy, Sulton MuxaMMad Xandon, MuxaMMad bin Nu r va boshKala r shula r juMlasidandi r. Ula rning xaMMasi usha dav r va o'zla rigacha bulgan insoniyat Ma'naviyati, ма' rifati va Madaniyati yutugining ba rcha soxala rini MuKaMMal bilib va o'zlashti rib olgan, o'zla ri tanlagan soxala rning xali xech KiM toMonidan zabt эtilмagan chuKKila rini эgallagan ulug siyMola r, KoMusiy ilM, ак! эgala ri bulganla r. SHuning uchun хам ula rning boy, se rKi r ra ijodla ri, tengi yo'q va taK ro rlanMas ilMiy- falsafiy, badiiy, ta rixiy asa rla ri as rla rdan as rla rga, dav rla rdan dav rla rga эson-oмon utib, ba rcha algov- dalgovla rga ba rdosh be rib bizla rgacha etib Keldi. KaMoliddin Bexzod va uning shogi rdla ri ijodida yo'qsaK bosKichga Kuta rilgan Musavvi rliK san'ati SHa гк uygonish dav rining yutuKla ridan bi ridi r. Bexzod o'zining taK ro rlanMas ijodi, go'za! Miniatyu ra san'ati va ajoyib махо rati bilan nafaKat SHa rKda, ba I Ki butun dunyoda хам uchMas iz Koldi rgandi r. «IKKinchi Moniy», «SHa гк Rafaэli» deb yo'qsaK da rajada э'zozIangan Bexzod Mashxu r so'z san'atKo rla ri - JoMiy, Xusayn BoyKa ro, SHayboniyxon va boshKala rning siyMola rini ya ratgan yo'qsaK Ma'naviyat эgasidi r. TeMu riyla r dav ri ilM-fan, Madaniyat, ма' rifat rivoji Mi rzo UlugbeK (1394-1449) ning noMi bilan chaMba rchas boglanib Ketgan. U davlat a rbobi, fan, ма' rifat xoMiysi, buyo'q oliM va MunajjiM. U o'zi bunyod эШ rgan rasadxona va Пм-ма' rifat ма rKaziga tu rli soxala rda ish olib bo ruvchi 100 dan о rtiK ilM axlla rini tuplab, Keng jabxada ilMiy Ko'zatish ishla rini olib bo rgan. Bula r Kozizoda RuMiy, Giyosiddin JaMshid, Ali Kushchi, Mavlono AxMad, MuxaMMad Xavofiy, Abu! Ali Bi rjondiy, Mi riM CHalabiy, Muiniddin Koshiy Kabi zaMonaning zaba rdast oliMla ri bulgan. Mi rzo UlugbeK shu asosda SaMa rKandda «SaMa rKand aKadeMiyasi» -«UlugbeK aKadeMiyasi»ga asos solgan эdi. «Ziji jadidi Ku ragoniy» («Ku ragoniyning yangi ast ronoMiK jadvali») va «Tu rt ulus ta rixi» noMli asa rla rning Muallifidi r. Ta rixchi oliM Davlatshox SaMa rKandiyning yozishicha «UlugbeK geoMet riya bo rasida Эvкlidga, ast ronoMiya soxasida PtoloMeyga uxsha rdi». Mi rzo UlugbeK fan xoMiysi bulishi bilan bi rga, MaMlaKatda ма' rifat rivojiga хам Katta axaMiyat be rgan alloMadi r. U Mova rounnax rda bi r эмas uch Mad rasa KU rdi rdi. Bula rdan bi ri SaMa rKandda (1417-1420); iKKinchisi Buxo roda (1417) va uchinchisi Gijduvonda (1433) di r. Xatto, Buxo rodagi Mad rasa peshtoKiga xadisdan: «II M olish xa r bi r MuMin va MusliMa uchun fa rzdi r», - deb yozdi rib Kuydi. UlugbeK Kup гок buyo'q oliM, ilM-fan, ма' rifat xoMiysi bulgani uchun хам yanada Kad rlidi r. U geoMet riya, MateMatiKa, ast ronoMiya, ta rix, adabiyot, MantiK, MusiKa ilMla rini bilgan. Ku r'on, xadis va fiKx ilMla ridan хам yaxshi xaba rdo r bulgan alloMadi r. XV as rda aniK fanla rning, xususan ast ronoMiyaning rivojida UlugbeKning xizMatla ri beKiyosdi r. Uning daxosi bugun хам insoniyatga xizMat KilMoKda. TeMu riyla r dav ri Ma'naviyati va ма' rifati rivoji o'zla rining ongli xayoti va faoliyatini insonning baxt-saodati, xalqla r osoyishtaligi, obodonliK ishla ri, ilM-fan, adabiyot va san'at rivojiga bagishlagan iKKi buyo'q MutafaKKi r Abdu raxMon JoMiy (1414-1492) va Mi r Alishe r Navoiy (1441-1501) la rning noMi bilan chaMba rchas bogliKdi r. Abdu raxMon JoMiy U rta Osiyo xalqla ri Ma'naviy olaMida, badiiy tafaKKu r osMonida yo rKin nu r sochib, uchMas iz Koldi rgan MutafaKKi rla rdan bi ridi r. Abdu raxMon JoMiy teMu riyla r dav ri dunyoKa rashi, MafKu rasi bulMish naKshbandiychiliKKa ixlos Kuygan, uni Kabul Kilgan, o'zi shu yuldan bo rgan va uning goyala rini ta rgib эtgan. NaKshbandiychiliK adolatni, o'z Mexnati asosida bunyod эtilgan xalol luKMani Ma'Kullagan, dabdabali xayotni rad эtgan, gi r гом yulla r bilan MO I- MU I K tuplashni ко ralagan. Bu ta'liMot insonpa rva rliK, rostguyliK, xalolliK, Mexnatseva rliK, Ma'naviy poKliK, KaMta rliK, saMiMiyliK Kabi chin insoniy fazilatla rni uluglagan. Uning «Dil ba yo ru, dast ba ко r» - «Kungil Olloxdayu, KU I Mexnatda» shio ri JoMiy va Navoiy Kabi MutafaKKi rla rni o'ziga jalb эtgan. SHu sababli bu iKKi ulug siyMo, so'z san'atKo rla ri naKshbandiychiliK yulini Kabul Kilganla r va o'z ijodla rida uning goyala rini ta rannuM эtganla r. Abdu raxMon JoMiy «Xi radnoMai IsKanda r» («IsKanda r aKlnoMasi») asa rida э!^^ da rdi bilan yashovchi, uning a rzu-dodiga KU I OK tutuvchi xuKMdo r siyMosini ya ratadi. XuKMdo r adolatli va odil bulishi loziM deb, odilliK va adolatni nu rga uxshatadi. Aga r chiKsa adolatning Kuyoshi, Ta ralgay xa r toMon nu ri ziyosi. Aga r ZU I M эtsa zoliM, bu sitaMdan Jaxon bulgay ка ro, yo'q intixosi - deb xitob Kiladi. JoMiy эl-ulusga, insonga yaxshiliK Kilish, ula rga nisbatan MU ruvvat KU rsatish inson noMini uluglaydi, deb shoxla rni, xuKMdo rla rni shunga chaKi radi: Эу toju MUX rga Kungil boglagan, Kachongacha toju MUX r Koladi? M U I KU boyliK ba ri Ketadi bi r Kun Na zaMon, na zaMin, na nax r Koladi. Kulingdan Kelgancha yaxshiliK Kilgil Jaxonda senga shul Mex r Koladi... - deb yozgan JoMiy nechogliK хак Э ^ П ^ Ш anglab etMogiMiz da гко r. O'zbeK xalqining buyo'q fa rzandi, MutafaKKi r, davlat a rbobi, o'zbeK adabiyoti va tilining asoschisi Alishe r Navoiy U rta Osiyoning Ma'naviy va ма' rifiy fiK r ta raKKiyotida aloxida u rin tutadi. U adabiyot, san'atning tu rli soxala riga oid Ki rKdan о rtiK asa r ya ratdi. «CHo r devon», «XaMsa», «Maxbubul-Kulub», «MuxoKaMatul-Iugatayn», «Majolisun-nafis», «Lisonut-tay r» va boshKala r shula r juMlasidandi r. Navoiy o'z asa rla rida zoliM, Mustabid, nodon, Maishatpa rast shox va xuKMdo rla rni ко ralab, ula rga ка rshi insonpa rva r, xalqpa rva r, odil, adolatli xuKMdo r ob razini Kuyadi. OdaMi э rsang deMagil odaMi, OniKi yo'q xalq gaMidin gaMi, - bayti Navoiy Ma'naviyati va insonpa rva rligining ма rKaziy nuKtasi desaK, xech yanglishMayMiz. Navoiy butun UM ri buyicha insonpa rva rliKni, odaMiyliKni Kuylab, uni uluglab utgan. Kishila r gaMida bulish, yaxshiliK Kilish, MU ruvvat KU rsatish bu buyo'q zot xayotining MazMuni bulgan. Uning Kab rida Mana bu so'zla r bitib Kuyilgan: «SHoxi ga ribon», ya'ni ga ribla r, yolgizla r, faKi rla r shoxi. Navoiy saxovat va MU ruvvatda benazi r inson bulgan. O'zining joyla rdagi e r-suvla ri, MO I- MulKla ridan Kelgan da roMadla rini tulaligicha xay riya ishla riga sa rflagan. Bi rgina Xi rot shax rida o'zining jaMga rMasi xisobidan Kanchadan-Kancha binola r, inshootla r ba rpo эtgan. Injil Kanalining janub toMonida Katta tibbiyot UKUV yu rti va shifoxona ba rpo эШ rgan, ula rga taniKli tabib va do rishunosla rni ja lb эtgan. Ixlosiya Mad rasasi yonida Katta sa roy KU rdi rib, undagi MexMonxonada KaMbagal beva-becho rala rni teKin ovKat bilan ta'Minlagan. Muxtoj Kishila rga xa r yili iKKi Ming pustin va KiyiM-KechaK ta rKatgan. Bundan tashKa ri Kanal Kazdi rib, Mashxad shax riga suv Kelti rgan. Navoiyning bundan ка riyb 550 yil avval ilga ri su rgan goyala ri as rla r osha axaMiyatini, xayotiyligini yo'qotgani yo'q, P rezidentiMiz IsloM Ka riMovning insonpa rva rliK, xalqla r tinchligi uchun olib bo rayotgan KU rashi bilan xaMoxang bulib yang raMoKda. Xulosa Kilib aytganda, TeMu riyla r dav ri ilM-fan, ма' rifat, Ma'naviyat va Madaniyati jaxon ^viliza^yasi rivojiga ulKan xissa bulib Kushildi. Bunda ulug boboMiz, davlat a rbobi, sa гка rda soxibKi ron AMi r TeMu rning xizMatla ri beKiyos va benazi rdi r. Buni xaMMaMiz, ayniKsa Siz talaba yoshla r tug ri anglaMogingiz loziM, ul ulug zot ila fax rlanishiMiz ba rchaMizning bu rchiMiz. 4- MasaIaning bayoni. Milliy MustaKilliK tufayli jaxon Ma'naviyati va ма' rifati saxnida o'z u rinla riga эga bulgan pi ru-комМ ajdodla riMizni va ula r Koldi rgan boy Ma'naviy-Ma' rifiy Me rosni te ran anglash, u rganish va uluglash iMKoniyati yo'zaga Keldi. Inchunun, ota-bobola riMiz, xususan buyo'q davlat a rbobi, ма' rifat xoMiysi, yo'qsaK Ma'naviyat эgasi AMi r TeMu r va uning avlodla ri Koldi rgan, abadiyliKKa daxldo r Me rosi bugungi Kunda xalqiMiz, Siz Kabi talaba yoshla rning ruxiy-Ma'naviy poKlanishi va Milliy o'zligini anglashning bitMas-tuganMas chashMasidi r. Biz bugun yashatayotgan MustaKil O'zbekiston davlatidagi ta rixiy shaxa rla r, go'zal MaKonla rning Kupchiligi AMi r TeMu r va teMu riyla r dav rida vujudga Keldi. TeMu riyla r dav ri xa r soxada chinaKaM uygonish dav ri buldi. 150 yilliK MustaMlaKachiliK, 70 yilliK ка raMliK va tobeliK yilla rida shunday buyo'q zot, dunyoga Mashxu r davlat a rbobi, ulug bunyodKo r AMi r TeMu r shaxsiyatining asl Moxiyatiga xolis va xaKKoniy baxo be rish iMKonidan мах ruM bulib yashadiK. SHu ro to'zuMi soxibKi ron xaKidagi xaKiKatni xalqdan yashi rib Keldi. BoboKaloniMiz tug risida iKKi ogiz iliK so'z aytilgan ba rcha Manbala r Ko'zdan yashi rildi, taKiKlandi yoKi soxtalashti rildi. P rezidentiMiz IsloM Ka riMov aytganideK: «AMi r TeMu r noMi ta rixiMiz saxifala ridan ко ra buyoK bilan uchi rildi, unutishga MaxKuM эtildi. MaKsad xalqiMizning yu ragidan Milliy ong, Milliy gu ru r tuygusini yo'qotish, uni ка гамПкка, tobe'liKKa Kundi rish эdi». YOKi P rezidentiMizning yana Kuyidagi so'zla rini эslayliк: «SHu ro dav rida bizga AMi r TeMu rni bosKinchi, zoliM, Konxu r jallod, bo rib tu rgan joxil, deb uKti rib Kelishdi ............ AMi r TeMu r xaKidagi bu uydi гма - sof siyosiy MaKsadla rni Ko'zlagan tuxMatdan ibo rat. BilasizMi, bu ishla rning tagidagi MaKsad bitta bulgan: ya'ni, bizning o'zligiMizni, ta rixiMizni unutti rish, bizni ManKu rtga aylanti rish. SHuning uchun хам biz AMi r TeMu rning xu rMatini joyiga Kuya r экanмiz, bi rinchi galda shu savobli ish о rKali xalqiMizning, MillatiMizning izzat-xu rMatini joyiga Kuygan bulaMiz. Buni xech Kachon unutMasliK za ru r. O'zligiMizni anglashiMiz, Milliy Kad riyatla riMizni tiKlashiMiz хам ка rz, хам fa rz». O'zbekiston MustaKilliKKa э rishishi bilanoK P rezidentiMiz IsloM Ka riMov boy Ma'naviy Me rosiMiz, dinu-iyMoniMiz, Kad riyatla riMiz, shu juMladan ulug boboMiz soxibKi ron AMi r TeMu r noMini, u xaKdagi ta rixiy xaKiKatni tiKlashga shaxsan raxnaMoliK Kilib KelMoKda. O'zbekiston MustaKilligi bizga buyo'q soxibKi ronni хам Kayta rib be rgani bilan aloxida Kad rlidi r. Xo rijda siyMosi yilla r davoMida teat r saxnala ridan tushMay Kelgan, Ev ropa tilla rida 500 dan ziyod, SHa гк tilla rida эsa 900 ga yaKin Kitobla r yozilgan, Kupdan-Kup suv ratla ri ishlangan, KisKasi, dunyoga Mashxu r bulgan ulug zot AMi r TeMu r yana xalqiMiz Kalbidan Munosib u rin oldi. IstiqloliMiz эndi KU rtaK otayotgan dav rda ToshKentning кок ма rKazidagi xiyobonda soxibKi ronga u rnatilgan MuxtashaM xayKal MustaKilliK poydevo riga Kuyilgan oltin gisht buldi. O radan sa! utib, 1994 yilda Mi rzo UlugbeK tavalludining 600 yilligi, 1996 yilda эsa soxibKi ron tavalludining 660 yilligi Munosabati bilan dunyo MiKyosida ulKan tadbi rla r utKazildi. Pa rijdagi YUNESKO ка ro rgoxida utKazilgan yubiley tantanala ri jaxon MiKyosida, ayniKsa MuxiM axaMiyat Kasb эtdi. O'zbekiston RespubliKasi Vazi rla r MaxKaMasining ка ro riga KU ra «AMi r TeMu r» xay riya jaMga rMasi tashKil эtildi. Dunyoning taniKli siyosat a rbobla ri, oliMla ri, yozuvchila ri, ta rixchila ri ishti roKida ilMiy-aMaliy anjuManla r utKazildi. P rezident fa rMoni bilan yo'qsaK MuKofot - «AMi r TeMu r» о rdeni ta'sis эtildi. TeMu riyla r ta rixi davlat Mo'zeyinig ba rpo э^^Ы respubliKaMiz, xalqiMiz xayotida MuxiM voKea buldi. YUbiley Munosabati bilan Kuplab ta rixiy-ilMiy asa rla r, risolala r, albboMla r va boshKala r nash r эtildi. SHu u rinda AMi r TeMu rning o'zi ya ratgan «TeMu r to'zuKla ri» risolasini, aKadeMiK Bu riboy AxMedovning «AMi r TeMu r» ta rixiy roManini, Э rKin AziMovning «AMi r TeMu r saltanati» risolasini, Abdulla O ripovning «SoxibKi ron» she' riy d raMasini SHa rafiddin Ali YAzdiy va NizoMiddin SHoMiyla rning «Zafa rnoMa» asa rla rini, F. Ash rafiyning «TeMu riyla r dav ri Miniatyu rasi» Kabi nash rla rni aloxida Kayd эtish MuMKin. Bula rning xaMMasiga MustaKilliK tufayli э rishdiк. Yo'qo rida aytganiMizdeK, O ' ZOK yilla r davoMida MustaMlaKa va ка raMliK isKanjasi ostida Kun Kechi rgan xalqiMiz AMi r TeMu r Kabi o'z vatandoshini Kad rlash, uning ta rixiy MavKeini Munosib u ringa Kuyish iMKonidan мах ruM эdi. Bunga intilgan va bu yulda ti rnoK Konatgan oliM, faylasuf, tadKiKotchiga Millatchi, utMishni ideallashti ruvchi degan taMga bosila r эdi. Olloxga shuKu rla r bulsinKiM, MustaKilliK tufayli bula rning xaMMasiga ba гхам be rildi. MustaKilliKning Mana shu nu rafshon Kunla rida yu rtiMiz o'z ra AMi r TeMu rning ruxi bizdan rozi bulib Kezib yu rgan bulsa ne ajab! Bula rning xaMMasi P rezidentiMiz IsloM Ka riMov raxnaMoligida MustaKilliK tufayli o'zbeK xalqining Ma'naviy tiKlanishi bo rasida olib bo rilayotgan Keng jabxadagi xay rli ishla rdan bi r nishona xolos. JadidchiliK aslida ма' rifatpa rva rliK xa raKatining KU rinishidi r. SHuning uchun biz bu u rinda Masala bayonini ма' rifat va ма' rifatpa rva rliK tushunchala ri va uning axaMiyatini izoxlashdan boshlashni loziM topdiK. Ma' rifatning lugaviy Ma'nosi bilish, tanish, biliM deMaKdi r. BoshKacha aytganda ма' rifat bilMoK, Kishila rning ong-biliMini, Madaniyatini oshi rishga ка ratilgan ta'liM-ta rbiya ja rayonidi r. Ma' rifat so'zining KupchiliKdagi Ma'nosi мао rifdi r. Ma' rifat ataMa sifatida - tabiat, jaMiyat va inson Moxiyati xaKidagi tu rli-tuMan biliMla r, Ma'luMotla r MajMuasini bildi radi. Ma' rifatli degani - biliMli, Muayyan soxada Ma'luMoti bo r, deMaKdi r. Fanla r chuKu r va Keng rivojlanib bo rayotgan xozi rgi dav rda biliM va ilMga intilgan xa r bi r Kishi, talaba, fan naMoyondasi ilMning, ya'ni ма' rifatning Ma'luM soxasinigina эgallashga э risha oladi. Masalan, KiMyoning Ma'luM soxasini, xuddi shuningdeK MateMatiKa, fiziKa, biologiya, мediцina va boshKala rning хам Ma'luM yunalishla rini эgallaydila r. Ma' rifatni xayotga singdi rish мао rif tiziMi о rKali aMalga oshi riladi. DeMaK ма' rifat - biliM va Madaniyatning KushMa MazMuni bulib, мао rif эsa ana shu MazMunni yoyish KU roli, vositasidi r. Ma' rifat asosan uMuMiy va u rta Maxsus biliM be ruvchi MaKtab va UKUV yu rtla rida ta rKatiladi. Ma' rifat tushunchasi мао rif tushunchasidan Keng bulib, biliM va Madaniyatni yoyish va yo'qsalti rishning хамма tu rla ri, shaKlla ri va soxala rini o'z ichiga oladi. JaMiyatda ма' rifat, ya'ni biliM ма' rifatpa rva rla r о rKali yoyiladi. Ma' rifatpa rva r - ма' rifat uchun KU rashuvchi; ilM, biliM chi rogini yoKuvchi; ма' rifat xoMiysi va ta rafdo ri deMaKdi r. Insoniyatning bi r jaMiyatdan iKKinchi jaMiyatga bi r ta rixiy dav rdan iKKinchi bi r ta rixiy dav rga utishi ма' rifatpa rva rliKdan boshlanadi. ZaMonaning эng etuK, ongli, ок-ко rani tanigan, fidoyi, эПм, yu rtiM deb yashovchi, o'zoKni Ko'zlovchi Ma'naviyatli Kishila ri ма' rifatpa rva rliK bilan shugullanadila r. Ma' rifatpa rva rla r odatda dav r uchun, jaMiyatninng, MaMlaKatning, xalqning buguni va Kelajagi uchun MuxiM goyala rni ilga ri su radila r, shu goyala rni aMalga oshi rish uchun KU rash olib bo radila r. Ma' rifat Ma'naviy ка raMliK, KU rKuv va xadiKni ba rta raf эtadi, insonga beKiyos iloxiy Kud rat, Mislsiz saloxiyat baxsh эtadi. SHuning uchun ozodliK uchun KU rashchila r MaMlaKat, Millat ozodligini xalqning ма' rifiy uygoKligida deb biladila r va ма' rifat uchun KU rashadila r. Bizning xalqiMiz azal- azaldan ма' rifatga intilib yashagan. Bu ulKadan dunyo ilMi rivojiga ulKan xissa Kushgan alloMala r etishib chiKKan. Ula r хам dunyoviy, хам diniy ilMla r soxasida dunyo ilMi axlini xay ratga solganla r. Bunga 1998 yilda AxMad al Fa rgoniy tavalludining 1200 yilligi va xadis ilMi sultoni I MOM al Buxo riy tavalludining 1225 yilligi Keng nishonlanganligini Misol Kilib KU rsatishiMiz MuMKin. UtMishda ijod эtgan alloMala riMiz al Fa robiy, al Xo razMiy, Be runiy, Ibn Sino, Mi rzo UlugbeK va boshKala r nafaKat ilM chuKKila rini эgallab ко!мау, uni - ya'ni ма' rifatni Keng ta rgib эtganla r, shogi rdla rni ta rbiyalaganla r. Tu rKiston ма' rifatchiliK MaKtabi boy utMish va ulKan Me rosga эga. MaxMudxuja Bexbudiy, Munavva r ко ri Abdu rashidxon ugli, AbdulKodi r SHaKu riy, Ashu rali Zoxi riy, Said rasul Saidaziziy, IsxoKxon Ib rat va AxMad Donishla r XIX as r oxi rla rida faoliyat boshlab, MaMlaKatni, xalqni Milliy ZU I M va KoloKliKdan xalos эtishning yagona yuli ма' rifatda deb bildila r. Bu fidoyi zotla r Mustabid to'zuM va jaxolatga, Ma'naviy KulliK va zulM-zu ravonliKKa ка rshi bo r Kuchla ri bilan KU rash olib bo rdila r. Bu ма' rifatpa rva r bobola riMiz dunyo Kezib, dunyo xalqla rining ilMu u rfoni, Madaniyati bilan tanishib, MustaMlaKa ulKani, uning Kishanla rini ilM chi rogi bilangina ozodliK sa ri boshlaMoK, pa rchalaMoK MuMKin экатт chuKu r xis эtdila r. SHu sababli хам эng avvalo yu rtiMizda MaKtab-Mao rif ishla rini rivojla nti rishda хам aMaliy, хам naza riy jixatdan azMu shijoat naMunasini KU rsatdila r. Ku rinadiKi, jadidchiliK, ма' rifatchiliK хам Millatni ма' rifatli Kilish, Ma'naviyatini yo'qsalti rish MaKsadla rida yo'zaga Kelgan buyo'q ta rixiy xa raKatdi r. JadidchiliK - yangilanish, yangi usu! Ma'nosini anglatadi. U yangi zaMonaviy MaKtab, Matbaa, Milliy ta raKKiyot usulla ri, yulla ri ta rafdo rla rining uMuMiy noMi. JadidchiliKning asosiy goya va MaKsadla ri: Tu rKistonni u rta as rchiliк, feoda! KoloKliK, xu rofotla rdan ozod Kilish, «Usuli KadiM»ni inKo r эtgan xolda ulKani, xalqni, Millatni zaMonaviy ta raKKiyot yuliga olib chiKish, Milliy davlat bunyod э^^ кonstituцion, pa rlaMent va p rezident ido ra usulidagi ozod va fa rovon jaMiyat KU rish, tu rKiy tilla rga davlat tili MaKoMini be rish, Milliy Kushin to'zish va boshKala rdan ibo rat. Tu rKistonda jadidchiliк Milliy-ozodliK KU rashi ja rayonida yo'zaga Kelgan, o'zbeK xalqi ta rixida yangi saxifani ocha boshlagan ijtiMoiy xa raKat bulga nligi bilan aj ra lib tu radi. Ula rning dunyoKa rashida vatanpa rva rliK, Millatpa rva rliK, ма' rifatpa rva rliK, ta raKKiypa rva rliK Kabi goyala r etaKchiliK Kilgan. UlKani MustaMlaKa zulMidan ozod Kilishni jadidla r хамма na rsadan ustun Kuydila r. Jadid ziyolila ri э гк, istiqlolga э rishish uchun Milliy ongni usti rish za ru rligini payKadila r. SHu о rKali Milliy uygonish yasaMoKchi buldila r. Buni эsa ta'liM va ta rbiyada - ма' rifatda deb bildila r. Mana shuning uchun хам jadidla r yangicha ta'liM va ta rbiya tiziMini ка ro r topti rish yulida xo rMay-tolMay ishladila r. XIX as r oxi ri va XX as r boshla rida bu xa raKatning ta rixiy axaMiyati nixoyatda Katta bulgan. Bu dav rla rda jaMiyatning Ma'naviy inKi rozi chuKu rlashgan bulib, Milliy Madaniyatni Kuta rMay, uMuMinsoniy Kad riyatla rdan bax raMand bulMay ма' rifat, ta rbiyaviy ishla rni Keng yulga Kuygan ijtiMoiy-siyosiy, iKtisodiy ta raKKiyotga iMKoniyat ya ratib bulMas эdi. Jadidla r, ya'ni ма' rifatchila r Millatning Ma'naviy KaMoloti yulida o'zining butun Kuchi va iste'dodini safa rba r эtishga tayyo r bulgan fidoyila r эdi. Jadidla r Millatni KoloKliK, xu rofot botKogidan olib chiKish uchun xa raKat Kila r экаЫа r, bunda sha riatga Kat'iy rioya Kilish о rKali MaKtab va Mad rasala rda ta'liM be rish tiziMini dunyoviy ilMla rni be rish asosida islox Kilish goyasini ilga ri su rganla r va bu bo rada o'zla ri aMaliy xa raKat naMunasini KU rsatganla r. Xullas, jadidchiliK XIX as r oxi ri va XX as r boshla rida Milliy uygonish va Milliy ong yo'qsalishida Katta го!ь uynagan. JadidchiliK goyala rini uning yo rKin vaKilla ridan Bexbudiy, Fit rat, CHulpon, Abdulla Kodi riy, Abdulla Avloniy, Munavva гко ri, Fayzullo Xujaev, Sufizoda, Tavallo, IsxoKjon Ib rat Kabila r goyat ogi r sha roitla rda ta rgib эtishga xa raKat Kilganla r. Ula r Millatning KaMolotini yo'qsalti rish, uning Kad r- KiMMatini e rga u rishga yu! KuyMasliK bo rasida Katta ishla r Kilganla r. Ma' rifatchi jadidchila r ogi r Moddiy KiyinchiliKla r, goyaviy-siyosiy tazyiKla rga ка raMay, Millatning Ma'naviy yo'qsalishi uchun iMKoniyatla r ya ratishga xa raKat Kildila r. Ta rixning MU raKKab, Mas'uliyatli bu rilish dav rla rida Millatning Milliy ongini yo'qsalti rish, Milliy iftixo r tuygusini Kuchayti rish bi rinchi da rajali vazifala rdan Э ^ П ^ Ш anglab etganliKla ri uchun хам bu bo radagi ba rcha ishla rni o'z ziMMala riga oldila r. Bexbudiy, Fit rat, Munavva гко ri va boshKa Millat uchun jonKuya r jadidla r MaKtabla r ocha r, ula rda o'zla ri da rs be ra r, UKUV KullanMala ri yoza r, nash r эta r va bu yulda jonbozliK KU rsata r эdila r. Bu yulda xatto o'z Mablagla rini ayaMaganla r. Bunday saxovatpeshaliK, savobtalabliK Kabi эzgu ishla r bizning xozi rgi MustaKil rivojlanishiMiz uchun хам nixoyatda za ru r. Biz э rKin fuKa roliK jaMiyatini KU rishni, ba rpo эtishni о rzu KilMoKdaMiz va shunga intilMoKdaMiz. Bu ulugvo r vazifala rni xa! эШ^ P rezidentiMiz IsloM Ka riMov «Tu rKiston» gazetasi Muxbi rining savolla riga javobla ri, ya'ni «O'z KelajagiMizni o'z qo'limiz bilan KU rMoKdaMiz»da: «Bugun jaMiyatiMiz oldida tu rgan bu ulugvo r va MU raKKab vazifala rni xal Kilish, эng avvvalo, ta'liM ta rbiya, ма' rifat Masalasiga bo rib taKaladi. Bu Masalaga Keng jaMoatchiliK diKKatini ja lb эtish Ke гак. Matbuot о rKali, televidenie о rKali odaMla rda ма' rifatpa rva rliK goyala rini ta rbiyalash, MaKtab-Mao rif ta гмок!а riga xoMiyliK, saxovatpeshaliK, savobtalabliK Kabi эzgu xususiyatla rni Kuchayti rish za ru r»* 1 *, -deb ta'Kidlaganla rida yo'qo rida biz KalaMga olgan fidoyi, saxiy, Millatpa rva r insonla r Kabi bulishga bizni cho rlayotgan bulsala r, ne ajab! Jadidla r xa raKatining Tu rKistondagi naMoyandasi, uning naza riy asoschila ridan bi ri MaxMudxuja Bexbudiydi r (1879-1919). Bexbudiy SaMa rKand shax rida ruxoniy oilasida tugilgan. YOshligidan ilM-fanga KiziKadi, xisob, XUKUK , din, a rab va fo rs tilla ridan chuKu r saboK oladi. U xaj ziyo ratini ado Э ^Ь, MaKKa va Madinaga bo radi. Mis r va Tu rKiya shaxa rla rida buladi. Pete rbu rg, MinsK, Kozon, Ufa va O renbu rg Kabi Rossiya shaxa rla rida bulib yangi dav r Madaniyati bilan yaKindan tanishadi. MaxMudxuja Bexbudiy, bolala rga diniy va dunyoviy ilM be rish bilan bi rga, Millat fa rzandla rini zaMonaviy ilM olish uchun ta raKKiy topgan MaMlaKatla rdagi UKUV yu rtla riga yubo rish Ke гак, degan Masalani u rtaga tashladi. U Kuyidagi uch Koidani olga su rdi: 1) zaMon talabla ridan Kelib chiKib ish KU rish; 2) Millat taKdi ri va istiKbolini belgilovchi Milliy Kad rla rni etishti rish; 3) Milliy biKiKliKdan chiKib, dunyo MiKyosida fiK rlay oladigan, chet э!1а r bilan siyosiy, iKtisodiy, Madaniy- Ma'naviy Munosabatla rda jaxon andozala ri da rajasida ish yu ritadigan Millatga aylanish. As riMiz boshla rida ilga ri su rilgan bu ка rashla r xozi rgi dav riMiz uchun Mosligi bilan хам axaMiyatlidi r. Uning bunday ilgo r fiK rla ri MustaKil RespubliKaMiz P rezidenti IsloM Ka riMovning zaMonaviy Kad rla r tayyo rlash bo rasida olib bo rayotgan siyosati bilan xaMoxangdi r. Bunga Bexbudiy о rzu-uMidla rining ruyobga chiKishi, deb ка гамок loziM. Bexbudiy ма' rifatning ozodliKKa olib bo rishdagi rolini yaxshi tushundi. U shunday yozadi: «Mao rif buliMida ishlaytu rgon MusulMonla rning boshini silangiz... u rtadan niKobni Kuta ringiz, Tu rKiston bolala rini ilMsiz KuyMangizla r. XaMMaga ozodliK yulini KU rsatingizla r...»* 2 MaxMudxuja Bexbudiy э rKseva rliK, Millatpa rva rliK, ма' rifatpa rva rliK goyala ri uchun ta'Kib ostiga olindi va uldi rildi. JadidchiliK xa raKatining Ko'zga KU ringan vaKilla ridan yana bi ri Munavva гко ri Abdu rashid ugli (1878-1931). U ToshKentda tugilgan. Munavva гко ri хам boshKa jadidchila r Kabi Vatan ravnaKi va Millat ta raKKiyotining asosiy oMili deb xalqni savodli va ма' rifatli Kilishni tushunadi. U ana shu fiK rdan Kelib chiKib, ToshKentda 1901 yilda yangi uslubdagi MaKtabni ochadi, unga raxba rliK Kilib, MusulMon bolala rni uKitadi. O'z zaMonasi uchun MaKbul bulgan «Adibi avval», «Adibi Soniy», «Е r yo'zi» Kabi da rsliKla r yozadi. U Kup гок etiMla rni, beva-becho rala rning bolala rini uKitishga axaMiyat be radi. Munavva гко ri ta'liM-ta rbiya ishla rini islox KilMay, xalqning ongini oshi гмау, Madaniy saviyasini Kuta гмау jaMiyatda Katta o'zga rishla r Kilish aslo MuMKin эмasligini tushunib etadi. Munavva гко rining Millat ta raKKiyoti uchun olib bo rgan goyala ri tufayli sobiK zu ravon SHu rola r xuKuMati uni ta'Kib ostiga oldi. 1931 yil 25 ap relda эsa otib tashlandi. Milliy uygonishga cho rlovchi goyala rni ilga ri su rgan jadid xa raKatining yana bi r yi riK vaKili Abdulla Avloniydi r. U Millatning Ma'naviy inKi rozda bulishini tanKid Kildi, ba rchani savodli bulish, zaMonaviy fan, Madaniy yutuKla rni эgallashga chaKi rdi. Abdulla Avloniyning «II M insonla rning Mado ri, xayoti, raxba ri, najotidi r» degan goyasi ма' rifatpa rva rliK, jadidchiliK xa raKatining dastu rini tashKil эtadi. U ма' rifatpa rva r safdoshla ri singa ri MazluM Tu rKiston axlini Пм-ма' rifat ziyosidan bax raMand Kilishda unitilMas xizMatla r KU rsatdi. «Tu rKiy Guliston yoxud ах!ок» Kitobida ма' rifat, ilM-fanning jaMiyat ta raKKyotida tutgan u rni xaKida KiMMatli fiK rla rni bayon Kilgan. AIIoManing ка rashla rini u rganish - bugun o'zligiMizga Kaytish ja rayoni Kechayotgan bi r paytda aloxida axaMiyat Kasb эtadi. Biz shu u rinda alloManing asa ridan Kuyidagila rni Kayd эtishni loziM topdiK. «II M inson uchun goyat oliy va MuKaddas bi r fazilatdi r. Ze roKi ilM bizga o'z axvoliMizni, xa raKatla riMizni oyna Kabi KU rsatu r. ZexniMizni, fiK riMizni Kilich Kabi utKi r Kilu r, savobni gunoxdan, xalolni xa roMdan, tozani MU rdo rdan ayu rub be ru r. Tug ri yulga raxnaMoliK Kilib, dunyo va oxi ratda Mas'ul bulishiMizga sabab bulu r. Bizla rni ilM jaxolat ко ronguligidan KutKa ru r. Madaniyat, insoniyat, ма' rifat dunyosiga chiKa ru r. Allox taologa Muxabbat va э'tiкodiмizni о rtti ru r... Alxosil, butun xayotiMiz, saloMatiMiz, xiMMatiMiz, gay ratiMiz, dunyo va oxi ratiMiz ilMga bogliKdu r»^. Jadidchila rning KisMati cho r xuKuMati, VaKtli xoKiMiyat va ayniKsa, sobiK SHu rola r to'zuMi dav rida nixoyatda fojiali buldi. Ula rning Kupchiligiga yo'qo rida bayon Kilingan talabla ri uchun Millatchi, «pantu rKist» degan taMga bosilib, Katagon Kilindi, jadidla r goyala ri va xa raKatiga ко ra chiziK to rtildi. JadidchiliKning to r-мо r Kilinishi tu rKiy Millatla rning jaxon MiKyosida tanilishini yana bi r as rga о rKaga su rdi. JadidchiliK bi r as r davoMida avva! KoMMunistiK goyaning tazyiKida, KeyinchaliK эsa isKanjasida bulib, tula ravishda naMoyon bula olMadi. Uning zaMinla ri shaKlIanishi ta rzini u rganishga intilganla r хам tazyiK ostiga olindi. Uni u rganishga intilganla r хам ta'Kib Kilindi. MustaKilliK sha rofati bilan Tu rKiston xalqla rining э rKi, MustaKilligi, Milliy davlatchiliK goyala ri, ма' rifati uchun KU rashgan vatanpa rva rla rning Mubo гак noMla ri tiKlandi, asa rla ri chop эtildi. Jadidla rning goyala ri ulMas goyala r bulgani uchun хам MustaKilliK bilan bi rga xayotiMizga Kayta Ki rib Keldi. Mavzu ма' rifatga, ya'ni ilM-biliMga хам tegishli bulgani uchun ма' ro'za Matni nixoyasida bi r Kato r xadis va xiKMatla rni Kelti rib utishni loziM topdiK, ze ro u foydadan xoli bulMas, degan uMiddaMiz. xxx -BeshiKdan to Kab rgacha ilM izlang! xxx -II M - fansiz davlat KU rib bulMaydi. xxx -Di! va aKlning ta rbiyasi ilM bilan rivojlanib, камо! topadi. xxx -II M tufayli odaMla r nodonliK, jaxolat botKogidan chiKib, o'z iMKonla rini KaMolga etKazadila r. xxx -Ga rchi Xitoyda bulsa хам ilM talab Kilingla r. xxx -IlMning tiKanli va zaxMatli yulla riga ba rdosh be rib uta olgan odaMgina iyMoni KoMil inson bula oladi, Ollloxning rizoligiga э rishib, ulugliK tulpo riga Minadi. xxx -II M u rganish xa r bi r MuMin fa rzidi r. xxx -Bi r soatgina ilM u rganish bi r KechaliK ibodatdan yaxshi, bi r KunliK da rs эsa uch oy tutilgan nafl ro'zasidan afzal. xxx -II M aKlning chi rogi va jilovidi r. xxx -SadaKaning afzali MuMin Kishi avval ilM u rganib, Keyin boshKala rga хам u rgatishidi r. xxx -Ku rinadiKi, odaMzod naslining ulugligi biliMdan. U aKl-id гок tufayli ne-ne tugunla rni echishga Kodi r. xxx -BilingKi, biliM, uylab KU rilsa, Misoli bi r jilov. U ba rcha yoMon, ya raMas ishla rdan insonni tiyib tu radi. BiliM эgasi o'z tilaKla riga etadi, о rzu - MaKsadiga э rishadi. II M эgala rining foydasi xa r doiM KupchiliKKa tegib tu radi. Ula r эИа aziz bulib, xu rMatga sazovo r buladila r. SHu tufayli ota-bobola riMiz doiMo biliMga intilib yashaganla r. Ula r ма' rifat chi гок!а rini Mash'ala singa ri yoKKanla r. Yo'qsaK Ma'naviyat va ilM-Ma' rifat tufayli Tu ronzaMin e r yo'zida shux rat Kozongan. Yüklə 1,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|