Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тошкент давлат аграр университети



Yüklə 1,39 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə8/32
tarix24.12.2022
ölçüsü1,39 Mb.
#97854
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   32
manaviyat asoslari va dinshunoslik

2-
 
Masalaning bayoni. 
Ma rKaziy Osiyoda Kuldo rliK jaMiyati э raMizning II-III as rla riga 
Kelib in Ki rozga yo'z tutdi va o'z u rnini feodal Munosabatla riga bushatib be ra boshladi. Bu xolat za 
rdushtiyliK ichida yangi oKiM MoniyliK ta'liMotining yo'zaga Kelishi va Kuchayishiga olib Keladi. Ushbu 
oKiMning asoschisi Moniy (216-276 y) bulib, u ta rixiy shaxsdi r. Uning ta'liMoti 
XUKM
ron tabaKala r 
Manfaatiga zid bulgani uchun 276 yilda vaxshiyla rcha uldi rildi. Moniy boy adabiy Me ros ya ratgan bulsa 
хам, leKin uning ba'zi asa rla ridan pa rchala rgina bizgacha etib Kelgan, xolos. Uning Ma'naviy-axloKiy ка 
rashla ri «Si r ul as ro r» (Si ru as ro r Kitobi), «Kitob-ul-xudo- vost-tadbi r» ( Raxba rliK va boshKa ruv 
Kitobi), «SHabu rKan» va boshKala rda bayon эtilgan. 
Moniy ta'liMoti za rdushtiyliKning yaxshiliK va yoMonliK ta'liMotiga asoslangan bulib, Keng xalq 
oMMasining Manfaatiga 
MOS
Kela r эdi. MoniyliK ta'liMotida dunyo - ziyo (yo rugliK) va zulMat (ко rnguliK) 
ning abadiy 
KU
rash Maydonidan ibo rat, Mana shu 
KU
rash Maydonida insonning asosiy vazifasi yovo'zliKni 
yo'q Kilish uchun yaxshiliK, эzguliккa KuMaKlashishdan ibo rat degan Ma'naviy-axloKiy ta'liMot ilga ri su 
riladi. 
Moniy ta'liMotiga 
KU
ra, inson sof MusaffoliKKa, o'z gunox-la ridan xoliliKKa faKat ta rKidunyo Kilib 
xayot Kechi rishi о rKaligina э rishishi MuMKin, deb ка raladi. MoniyliK axloKi dindo rla rdan iMKoni bo 
richa кам ovKat eyishni, ro'za tutishni (deMaK ro'za tutish odati isloMdan avvval хам bulgan), o'z tu 
rMushi, xayoti uchun Ke raKligidan о rtiKcha мо1-мШкка, boyliKKa yul KuyMasliKni, Mutadil, u rtacha, 
dabdabasiz xayot Kechi rishni ta rgib эtadi. Moniy o'z 
MU
ridla ri, izdoshla rini dunyoviy ishla rda «su rbet» 
bulMasliKKa va dunyoda Kup na rsala rga intilMasliKKa da'vat Kiladi. «Ze ro uliMdan Keyin xech KiMsada 
ro'zgo r asbobla ri bilan xovli хам, uy хам KolMaydi». BoshKacha aytganda, inson xayoti davoMida о rtti 
rgan boyliKla rini o'zi bilan olib Keta olMaydi, ula rning xaMMasi undan Keyin Kolib Ketadi. Moniy aytadi: 
«Men o'z 
UM
riMda Kup xoKiMla rni 
KU
rdiM, ula r dunyoda axloKsizliK Kilib, ManManliKKa be rilib yu rdila 
r, аммо oxi rida gaM-alaMla rga, tubanliKKa ducho r buldila r». DeMaK, Moniyning bu so'zla ridan biz хам 
ib rat olishiMiz foydadan xoli эмas. 
Э raMizning V as r oxi ri VI as r boshla rida Э ronda «MazdaKizM» deb atalgan boshKa diniy- falsafiy 
ta'liMot yo'zaga Kelib, u Ma rKaziy Osiyoda хам Keng yoyildi. MazdaKizM feodal Munosabatla rning rivoji 
va u bilan bogliK xolda xalq axvolining ogi rlashuvi va iKKi u rtada ziddiyatla r va 
KU
rashning Kuchayishi 
oKibatida yo'zaga Kelgan. 
MazdaKizMning MoniyliK ta'liMoti bilan Kup uxshash toMonla ri bo r. U MoniyliK ta'liMotini tuldi 
rib, uning zoxidliK - nouMidliK goyala rini dunyoga uMid bilan ка rash goyala riga alMashti radi. 


MazdaK Э ronning Nishopu r shax rida tugilgan. DexKonla r Ko'zgoloniga yu Iboshch iliK Kilganligi 
uchun 529 yilda Anushu rvon toMonidan Katl эtilgan. MazdaK feodal Mol-MulKini uMuMiylashti rishni, 
feodalla r 
XUKM
ronligini yo'qotishni talab эtadi. 
MoniyliKdagi Kabi MazdaKizMda хам dunyoni tushunish negizida bi r-bi riga ка гама-ка rshi iKKi 
Kuch: yaxshiliK va yoMonliK, yo rugliK va zulMat 
KU
rashi yotadi deb ка raladi. Bu 
KU
rashda yaxshiliK 
yoMonliK ustidan, yo rugliK zulMat ustidan galaba Kiladi, deb ishonch bildi riladi. 
MazdaKning aytishicha, yoMonliK va zulMat Kuchla ri 
XUKM
ronliK Kila r эка^ Kishila r ula rga nisbatan befa 
гк bulishla ri Ke гак эмas, balKi yaxshiliK Kuchla riga yo rdaM be rishla ri Ke гак. 
MazdaKning fiK riga 
KU
ra, ijtiMoiy tengsizliK Kishila r u rtasida ziKnaliK, ug riliK, yoMonliK, макко 
rliK, shafKatsizliK, u rushla r, tu rli-tuMan faloKat va baxtsizliKla r Kabi illatla rni Kelti rib chiKa radi. SHu 
boisdan bunday yovo'zliKla rni Kelti rib chiKa ruvchi asosning o'zini tugatish Ke гак, deb xisoblaydi. Ollox 
xaMMaga мо! MulKni teng bulgan, аммо boyla r xudbinliK yulla riga utib (o'ziM bulay), ba rcha boyliKni 
o'ziniKi Kilib olish yuliga utgan. KaMbagalla r хам мо!-мЫкка эga!iк Kilish xuKuKiga эga, shuning uchun 
boy-badavlat Kishila r Mol-MulKining bi r KisMini ula r u rtasida taKsiMlab be rish odilona ish buladi degan 
goya ilga ri su riladi. Albatta MazdaKning bunday ка rashla ri 
XUKM
ron tabaKa Manfaatla riga zid эdi. Mana 
shuning uchun хам MazdaK va uning ta rafdo rla ri ta'Kib ostiga olindi va ula r shafKatsizla rcha jazolandila 
r. 
MazdaKizM Ma'naviy-axloKiy ta'liMotida хам xuddi Za rdushtiyliK ta'liMotidagi Kabi xayvonla rga 
nisbatan shafKatsizliK Kilish, u rish Man эtiladi. 
Xulosa shuKi, MoniyliK va MazdaKizM Ma rKaziy Osiyo xalqla ri Ma'naviy yo'qsalishida, ayniKsa ula 
rning adolatsizliK, zulM, zu rliK, shafKatsizliKKa ка rshi 
KU
rashiga o'z ta'si rini utKazgan. 
MazKu r Mavzu bi r jixatdan ка raganda хамма uchun, shu juMladan talabala rga хам tushuna rlideK 
KU
rinadi, bunga sabab KundaliK tu rMushda, tu rli yiginla rda, ма' raKala rda diniy suxbatla rning 
tinglanishidi r. IKKinchidan, MustaKilliK tufayli din va diniy u rf-odatla r, an'anala r, ма rosiMla rga oid 
bulgan Kitobla rni э rKin chop эtila boshlaganligi, sotuvda bulishidan Keng Kitobxonla r oMMasining bax 
raMand bulishidi r. Uchinchidan, radio, televidenie эshitti rishla rida MuntazaM su ratda diniy-axloKiy 
Mavzula rda tu rli suxbatla rning be rib bo rilishi. MazKu r Mavzuni bayon эtishda yo'qo ridagi xolatni 
xisobga olish loziM buladi. Ga rchi talabala r KeyinchaliK dinshunosliK 
KU
rsini tinglasala r хам, Mavzuni 
IsloMni yo'zaga Kelishi, 
KU
r'oni Ka riM va xadisla r xaKida KisKa Ma'luMot be rishdan boshlash MaKsadga 
MuvofiK deb xisoblayMiz. 
IsloM dini Kup xalqla r о rasida Keng ta rKalgan dinla rdan bi ridi r. Bu dinga э'tiкod э^^Па r - 
MusulMonla r jaxonda ка riyib 1 Millia rd 400 Million Kishini tashKil эtadi. 
«IsloM» so'zi a rabcha bulib «xudoga o'zini topshi rish», «Itoat», «Buysunish» Ma'nosini be radi. 
SHundan bu dinga ishonuvchila r -«MusliM» deb ataladi. Uning KupchiliK shaKli «MusliMun» bulib, 
o'zbeKla rda «MusulMon», Ki rgiz va KozoKla rda «Musu 
ГМОП
» deb ataladi. 
IsloM dini A rabiston ya riM о ro lid a VI as rning oxi ri va VII as rning boshla rida Kelib chiKKan. 
Uning asoschisi paygaMba r MuxaMMad (570-632) MaKKada 
KU
raysh Kabilasiga Mansub bulgan 
XoshiMiyla r xonadonida tugilgan. U 609-610 yilla rda MaKKada yaKKa xudoga э'tiкod Kilish tug risida ta 
rgibot boshlagan. Аммо zodagonla rning ка rshiligiga uch ragach, 622 yilda o'z ta rafdo rla ri bilan Madina 
(YAs rib) ga Kuchadi (a rabcha xij rat Kiladi). SHu yildan MusulMonla rning xij riy yi! xisobi boshlanadi. 
630 yilga Kelib, MaKKa хам MusulMonla r Kuliga utadi va MusulMon davlati shaKllanadi. 
MuxaMMad vafotidan Keyin bu davlatni uning u rinbosa rla ri, ya'ni noibla ri (xalifala r) boshKa radila r. 
SHu Munosabat bilan MusulMonla r davlati ta rixda «А rab xalifaligi» deb noM olgan. Dastlab a rab 


xalifaligi Katta te r rito riyani эgallagan эdi. U rta Osiyo e rla ri - Mova rounnax r (da ryo о rtidagi e rla r) VIII 
as r boshla ridan VIII as r u rtala rigacha a rabla r toMonidan istilo Kilinib, ula r bilan bi rga IsloM dini Ki rib 
Keldi. Ana shu dav rdan boshlab Ma rKaziy Osiyoda IsloM 
MintaKa Madaniyati, Ma'naviyati va ма' rifati o'ziga xos ravishda shaKlIandi va ta raKKiyot bosKichini 
boshdan Kechi rdi. 
IsloM diniy ta'liMotining asosla ri - Ku r'on va xadis tuplaMla rida, shuningdeK, VIII-XII as rla r 
davoMida vujudga Kelgan iloxiyot adabiyotla rida o'z ifodasini topgan. 
Ku r'oni Ka riM iloxiy Kitob bulib, u fa rishta Jab roil alayxissaloM toMonidan MuxaMMadga nozil 
эtilgan. Bu MuKaddas Kitob E r yo'zi MusulMonla rining dastu rulaMali, diniy ахком1а r Manbaidi r. Ku 
r'oni Ka riM saxifala rini bi r Kitobga jaMlash xalifa Abu BaK r dav rida boshlanib xalifa xaz rati UsMon dav 
rida yaKunlangan va tu rt nusxada Kuchi rilgan. Ana shu Kuchi rilgan dastlabKi nusxala rdan bi ri Mova 
rounnax r MusulMonla ri diniy ido rasida saKlab Kelingan, xozi rda эsa buyo'q boboKaloniMiz noMi bilan 
bogliK ToshKentdagi TeMu riyla r dav ri Mo'zeyida saKlanMoKda. Bunday MuKaddas Kitobning yu rtiMizda 
bulishi Olloxning bizning yu rtiMizga bulgan inoyati deb bilMoK loziM. Ku r'oni Ka riMda 114 su ra, 6236 ta 
oyat bo r. MustaKilliK sha rofati bilan tu rli ма rosiMla riMiz Ku r'oni Ka riM Ki roatla ridan boshlanMoKda. 
Bu utMishda bi r о rzu эdi, xolos. 
Iloxiyotda IsloM dini uch эleмentdan - iyMon, IsloM, эxsondan ibo rat deb э'^ rof эtilgan. IyMon 
talabla ri 7ta aKidani - olloxga, fa rishtala rga, MuKaddas Kitobla rga, paygaMba rla rga, oxi rat Kuniga, 
taKdi rning iloxiyligiga va ulgandan Keyin ti rilishga ishonish talabla rini o'z ichiga oladi. IsloM talabla riga, 
ya'ni din asosla ri - а 
ГКОП
ad-din deb noM olgan 5 ta aMaliy ма rosiMchiliK talabla ri Ki radi. Bula r - KaliMa 
Kelti rish, naMoz uKish, ro'za tutish, zaKot be rish va iMKoniyati topilsa Xaj Kilish talabla ri. Эxson aKidala 
rga sidKidildan ishonish va ма rosiMla rni ado эtishdi r. 
IsloMning Kishila r ongi va tu rMush ta rziga ta'si r э^Ы, ula r xayotidan MustaxKaM u rin olishini 
ta'Minlovchi diniy ма rosiMchiliK -xatna, ro'za xayiti, 
KU
rbonliK va 
KU
rbon xayiti, Movlid, ashu ro va 
boshKala r хам shaKllangan. Bundan tashKa ri, Maxalliy xalqla rda isloMgacha Mavjud bulgan u rf-odatla r, 
juMladan Kinna soldi rish, fol ochi rish, daM soldi rish, MuKaddas joyla rga, avliyola rga siginish Kabi odatla 
r хам isloM ма rosiMla riga Moslashib Ketgan. 
Xadisla r IsloM dinida Ku r'ondan Keyingi MuKaddas Manba. Xadisla r tuplaMi sunnat deb ataladi. 
Xadisi sha rifla rda MuxaMMad alayxissaloMning so'zla ri, Kilgan ish faoliyatla ri va saxobala r toMonidan 
aMalga oshi rilgan ishla rga Munosabatla ri bayon э^ rilgan. 
Xadisi sha rifla rni yigib Kitob shaKliga Kelti rish, asosan paygaMba riMiz alayxissaloMning vafotla 
ridan Keyin aMalga oshi rilgan. 
Bu sha rafli ish xij ratning uchinchi as riga Kelib Keng Kuloch yozdi va u xadisshunosliKning oltin dav 
ri deb ataladi. IsloM olaMining usha dav rdagi Madaniy ма rKazla ridan sanalgan Bogdod, Kufa, Bas ra, 
DaMashK, Buxo ro, SaMa rKand, U rgench, Te rMiz Kabi shaxa rla rda xadis ilMi bilan shugullanuvchi 
Muxaddisla r Kup bulgan. Ula r ichida эng ishonchli Manba sanalganla ri oltita bulib, bula rni iMoM Buxo 
riy, iMoM MusliM, iMoM Abu Davud, iMoM At-Te rMiziy, iMoM An-Nasoiy va iMoM ibn Mojja to'zishgan. 
Bu buyo'q Muxaddisla rning tu rt nafa ri tu ronzaMinliK bulgani bizning fax riMizdi r. 1998 yilda I
MOM
Al-
Buxo riy tavalludining 1225 yilligi butun MusulMon dunyosi, shu juMladan yu rtiMizda Keng nishonlandi. 
MustaKil O'zbekistonda bu Munosabat bilan xalqa ro anjuMan utKazildi. MuxaddisliK shu Kada r sha rafli 
va se rMashaKKat ish bulganKi u Muxaddisdan aKl-zaKovatni, Kuch-Kuvvat, fidoyiliK, yo'qsaK iKtido r va 
xofizani talab Kiladi. Masalan, iMoM Buxo riy jaMi 600 Ming xadis tuplab, shula rdan 100 Ming «Saxix» va 
200 Ming «gay ri saxix» xadisla rini yod bilganliKla ri aytiladi. 


IsloMda axloKiy-xuKuKiy Konun-Koidala r MajMui sha riat XI-XII as rla rda tuga! shaKllangan. SHa riat 
Konun-Koidala ri Ku r'on va sunnat asosida ishlab chiKilgan. Unda MusulMonla rning ijtiMoiy-iKtisodiy, 
diniy, xuKuKiy va axloKiy xayotini ta rtibga soluvchi Konun-Koidala r belgilab be rilgan. Bunday ta rtib-
Koidala r «Xidoyat», «ViKoya», «Muxtasa ri xidoya», «Muxtasa ri viKoya» noMli Kitobla rda jaMlangan. 
SHa riatda Konunla r MuKaddas xisoblanib, unga xa r bi r MuMin-MusulMon ijtiMoiy xolatidan Kat'iy 
naza r Olloxning bandasi sifatida bi rday ама! Kilishi talab эti!gan. 
Yo'qo rida IsloM, uning MuKaddas iloxiy Kitobi 
KU
r'oni Ka riM, xadisla r va sha riat xaKida ba'zi 
Ma'luMotla rni Kelti rdiK. Эndi uMuMan isloM dinida, xususan 
KU
r'oni Ka riM, xadisla r va sha riatda axloK-
odob, ма' rifat xaKidagi ка rashla rning ba'zi jixatla ri tug risida fiK r yu ritaMiz. 
Ku r'oni ка riM, xadisla r va sha riat 
KU
rsatMala ri inson Ma'naviy-Ma' rifiy KaMolotining asosi bulgan 
axloK-odob ta rbiyasining ba rcha Ki r rala rini o'z ichiga olgan. Si rasini aytganda, xadisla r Ma'naviy-axloKiy 
ta rbiyaga oid bulgan fiK rla rning MuKaMMMal tuplaMidi r. Ku r'oni ка riM, xadisla rni, sha riat 
KU
rsatMala rini u rgana r экanмiz, ula rda axloKiy KaMolot, xalolliK va poKliK, iyMon va vijdon bilan bogliK 
bulgan bi ro rta хам MuxiM Masala 
Э
'^Ь
О
rdan chetda KolMaganini 
KU
raMiz. AyniKsa isloM xa гом va xalol 
Masalasiga MusulMonla r 
Э
'^Ь
О
rini ка ratadi. SHa riatda Ollox toMonidan Kilinishiga ruxsat эtilgan ама!!а 
r, ishla r xalol deyiladi. Xa гом эsa aKsincha, Kilinishiga ruxsat эtilмagan ishla r va ама!!а rdi r. Odatda, 
xalqiMiz xalol va xa roMni eyiladigan va ichiladigan na rsala rga ishlatib Kelgan. SHa riatda ijozat эtilgan 
хамма na rsala r, eyiladigan oziK-ovKatla r, Kilinadigan ishla r xalol deb xisoblangan. Ijozat эtilмagan na 
rsala r, ishla r va ама!!а r эsa xa roMdi r. Ollox xa гом эtilgan ishla rni Kiluvchila rga bu dunyoda yoKi 
KiyoMat Kunida jazosini albatta be rishi aytilgan. 
Xalol Kilingan na rsala r va ishla r KupchiliKKa Ma'luM, u xaKda Kup эshitganмiz. Xa гом Kilingan ishla 
rni эslatib utish va эslatib tu rish joizdi r. Bula rdan ay riMla rga Kuyidagila r: sog bula tu rib ishsiz yu rish, 
zinoKo rliK, ota-onaga ок bulish, savdo-sotiKda gi r roMliK Kilish, bi rovning xaKKiga, oMonatiga xiyonat 
Kilish, KasaMxu rliK, sudxu rliK, ugi rliK, ка roKchiliK, Mayxu rliK, giybat, tuxMat, buxton, josusliK, KotilliK, 
po raxu rliK va boshKala r Ki radi. Xullas, xa гом inson va jaMiyatga za ra r Kelti radigan ish va ама!!а rdan 
ibo rat. 
IsloMda ota-onaga Mex r-Muxabbat, gaMxu rliK, fa rzand ta rbiyasi va oilaga sadoKat Masalala riga 
aloxida 
Э
'^Ь
О
r be rilgan. Kishila rni yaxshiliK Kilish, savob ishla rga 
KU
! u rish, insofli-diyonatli, vijdonli 
bulish, Mex r-shafKatliliK, tug riliK, rostguyliK, sofdi! bulish, bi roda rga yo rdaM be rish, KaMta rliKKa chaKi 
rish goyala ri ilga ri su rilgan. 
Yo'qo ridagi inson Ma'naviyati xususiyatla ri Kabi Masalala rni MazKu r 
KU
rsning uchinchi bobida 
aloxida Mavzula rda 
KU
rib chiKish naza rda tutilgani sababli ula r xaKida ushbu ма' ro'za davoMida batafsi! 
tuxtab utishni loziM topMadiK. Xadisla rda axloKiy KaMolot Masalala rida aytilgan ba'zi fiK rla rdan 
naMuna Kelti rish bilangina cheKlandiK xolos. 
MunofiKliK belgisi uchtadi r: YOlgon so'zlash, va'dasining ustidan chiKMasliK va oMonatga xiyonat 
Kilishdi r; 
OMonat Kuygan Kishining oMonatini o'z vaKtida ado эting; 
XaKKingizga xiyonat Kilgan Kishiga siz xiyonat KilMang; 
KachonKi bi r gunox Kilib Kuysangiz, uni yuvish uchun о rKasidan bi r savobli ish Kiling. 
O'ziMdan Keyin Koladigan uMMatla riM uchun uch na rsadan 
KU
rKaMan: 
1.
Nafsu xavoga be rilib, yuldan ozishdan; 
2.
Nafsoniy va shaxvoniy xissiyotga be rilib Ketishidan; 
3.
II
MU
ма' rifatga эga bula tu rib gofilla rning ishini tutishidan


Beshta na rsadan oldin beshta na rsani ganiMat biling: 
UliMdan avval ti riKliKni, betobliKdan avval saloMatliKni, bandliKdan avval bush vaKtni, KeKsaliKdan 
avval yoshliKni, faKi rliKdan oldin boyliKni. 
Avvalo onangga, yana onangga va yana onangga, sung эsa otangga yaxshiliK Kil. 
Ota-onala rning KeKsaliK vaKtida xa r iKKisini, yoKi bi ri bulMaganda boshKasini rozi Kilib jannatiy 
bulib olMagan fa rzand xo r bulsin, xo r bulsin va yana xo r bulsin. 
Po ra be ruvchi хам, uni oluvchi хам do'zaxga MaxKuMdi r. Xadisi Mubo raKdan Kelti rilgan ushbu 
Mis rala rning Ma'naviy jixatla riga izox be rishning xech bi r xojati yo'q. 
IsloMda ilM-fanni эgallash, ма' rifatli bulish juda Katta savobli ish экат Kayta-Kayta ta'Kidlanadi. 
BeshiKdan to Kab rgacha ilM izlash loziMligini Kayd Kilinishining o'zi Katta ta rbiyaviy axaMiyatga эga. 
Xadisla rdagi «SadaKaning afzali MuMin Kishi ilM u rganib, sung boshKa MuMinla rga хам u rgatishdi r», 
«II
M
ibodatdan afzaldi r» Kabi fiK rla r хам taxlilga Muxtoj эмas. 
Ku r'oni ка riMda «II
M
» so'zi asosida «AliMa» - bilMoK fe'l negiziga tayangan KaliMala r 750 ма 
rotaba uch rashi ilMiy tadKiKotla rda Kayd эtilgan. PaygaMba riMiz MuxaMMad alayxissaloMga ilк nozil 
bulgan oyat хам «I
K
ra...» «UKi» so'zidan boshlanadi. Ushbu oyat shunday: «UKi! Sening uta ка raMli Pa rva 
rdigo ring ка1ам vositasi bilan ta'liM be rdi. Insonga u bilMagan na rsala rni u rgatadi» deb nozil Kilingan. 
Ku rinadiKi, isloM э'tiкodi avval boshdanoK insonni uKib-u rganishga, ilM vositasi bilan dunyoni anglab 
etishiga ta rgib эtadi. 
IsloM Ma'naviyatida insonning e r yo'zida xalifa Kilib belgilanishi uning yana bi r MuxiM jixati 
xisoblanadi. Ku r'oni ка riMning juda Kup oyatla rida insonning aziz va MuKa r гам Kilib ya ratilgani, unga e 
r va osMondagi ba rcha na rsala r buysundi rib Kuyilganligi aloxida uKti rib utiladi. 
Inson Olloxning xalifasi sifatida biliM эgasi, yo rug dunyoning ba rcha biliMla riga uning id roKi etadi. 
FaKat Kib rga be rilib KetMasa, o'zini xaMMadan о rtiK Kuya boshlaMasa bas. Pa rva rdigo r bizni inson Kilib 
ya ratgan эка^ aKl-xush, ilMu-aMal be rgan эка^ deMaK, biz inson sifatida tafaKKu r Kilib, dunyoviy ilMla 
rni - dunyoni u rganib, dunyo о rKali Olloxning zotini, ilMla rini Kashf 
Э
^Ь yashashiMiz Ke гак. Din - 
ruxiyatiMiz ta rbiyachisi, ilM-dunyoni va oxi ratni bilish 
KU
roli, inson unisini хам, bunisini хам эgaIIaмogi 
Ke гак. Bizning bobola riMizning yuli ana shunday bulgan. Bi r Misol Kelti raMiz. Rivoyat Kilishla richa, Abu 
Ali Ibn Sino bilan Mashxu r shayx Abusaid Abulxay r uch rashibdila r. Ula r bi r Kecha bi r-bi rla riga xech na 
rsa deMay «suxbatlashib» chiKibdila r. Э rtalab SHayxning shogi rdla ri undan Ibn Sino xaKida niMa deysiz, 
deb su raganla rida, Abusaid Abulxay r: «Men niMaiKi vajd (intui^ya) bilan bilgan bulsaM, u ак1 bilan bilib 
olgan», debdi. Ibn Sino эsa o'z shogi rdla riga: «Men niMaiKi ак1 bilan bilgan bulsaM, u Kungnil bilan id гок 
эtadi», deb aytgan экат Ku rinadiKi, Ibn Sino dunyoviy ilMla r oliMi, Abusaid Abulxay r эsa - tasavvuf shayxi, 
iloxiyot oliMi. Аммо ula r bi r-bi rini tushungan va xa r iKKi ilM хам Ke raKligini anglaganla r. 
YOKi olayliK, Mi rzo UlugbeK bilan Xuja Ax ro r Valiyni. Ula r zaMondosh, bi r shaxa rda yashaganla r. 
UlugbeK - MunajjiM va shox, uning shogi rdla ri aniK fanla r vaKilla ri. Xuja Ax ro r эsa Mu'taba r din a rbobi, 
ruxoniy zot. Аммо ula r bi r-bi rla riga xalaKit be rgan эмasla r, aKsincha, bi ri ilMiy ма' rifatni, iKKinchisi 
bulsa ruxoniy ма' rifatni rivojla nti rib, bi r-bi riga KuMaK be rganla r. 
Al-Xo razMiy, A!-Fa rgoniy, A!-Be runiy, Al-Buxo riy, Gazzoliy, XaMadoniy, Gijduvoniy va boshKa ulug 
zotla rning xayot ta rzi, ilM uchun fidoyiligi, э'tiкod-iyмonining poKligi bilan bizla rga ib ratdi r. Bula rning 
xaMMasi 
KU
rsatadiKi, dindo rliK хам ма' rifatni, yo'qsaK Ma'naviyatni talab Kiladi. Kishi Kancha chuKu r ilM 
эgasi bulsa, о!ам va odaM Moxiyatini anglasa, uning Olloxni anglashi, iyMoni хам shuncha MustaxKaM 
buladi. 
Gap xox diniy, xox dunyoviy ма' rifatni tug ri va chuKu r anglashda, xa r iKKovini хам эgallaмay 


nodon, joxil bulib KolMasliKdadi r. 
Xa r iKKi ilMni эgallagan Kishi iKKi dunyosini obod Kiladi. 
IsloM bu faKat aKida эмas, avvalo, ма' rifat, ilMdi r. IsloM ta rixiga naza r tashlasaK, MuxaMMad 
paygaMba riMizgacha bulgan dav r a rabla rda «joxiliya» dav ri deb ataladi. «Joxiliya» nodonliK dav ri 
degani. IsloM ana shu nodonliK dav ri u rniga Keng Ma'noda ма' rifat, Madaniyat vujudga Kelti rdi, ilM-fan, 
falsafa, adabiyot va san'atni rivojlanti rdi, o'ziga xos Ma'naviyat va ма' rifatni ya ratdi. Bizning ulug bobola 
riMiz isloM Ma'naviyati va ма' rifati ta raKKiyotiga ulKan xissa Kushib, ка!ом ilMi, fiKx, tasavvuf ta'liMotini 
rivojlanti rdila r. 
YAKin utMishning yoMon aso ratla ridan bi ri shuKi, sobiK shu ro to'zuMida dunyoviy ilM va diniy-
falsafiy ta'liMot bi r-bi riga ка гама-ка rshi Kuyildi. Ula r bi r-bi rini inKo r эtadigan xodisala r ta rzida ta!Kin 
эtildi. Diniy tafaKKu r dunyoviy ilM rivojiga MoneliK 
KU
rsatadigan chi rKin bid'at sifatida ко ralandi. 
Biz bugun bunday ка rashla rning tubdan za ra rli va ta rixan asossiz 
ЭОДП
^
Ш
ochiK aytishiMiz 
MuMKin. Dunyoviy va diniy ilM yo'qo rida 
KU
rsatganiMizdeK, utMish as rla rda doiMo хамко r va 
xaMnafas bulib Kelganligini ta rixning o'zi tasdi Klaydi. 
MustaKilliK tufayli fa rzandla riMizni dunyoviy biliMla r bilan bi r Kato rda I
MOM
Buxo riy tuplagan 
xadisla r, NaKshbandiy ta'liMoti, Te rMiziy ugitla ri, YAssaviy xiKMatla ri asosida ta rbiya Kilish iMKoniga эga 
buldiK. 
Ku r'oni Ka riM va paygaMba riMiz xadisla rining эng MuxiM va salMoKli KisMi Kishila rda yo'qsaK 
insoniy fazilatla rni shaKllanti rishga ка ratilganligidi r. Ula rdagi ota-onaga, ilMga Munosabat, sab r-ba 
rdosh, shuK ronaliKKa da'vat, o'za ro Mex r, MexMondustliK, etiMpa rva rliK, vafo va sadoKat, xalol 
luKMani sha raflash, KaMta rliK, KaMsuKuMliliK, saMiMiyat, rostguyliK va boshKa chin insoniyliK xislatla 
rining bi rinchi u ringa Kuyilishi ba rcha insoniyat uchun bebaxo uMuMinsoniy Ma'naviy boyliK tiziMini 
tashKil эtadi. 
JisMoniy va Ma'naviy poKliKKa intilish isloM axloKining, Rasulullox xadisla rining yana bi r MuxiM 
Mavzu yunalishidi r. Taxo rat, gus! Masalala ri tashKi ozodaliK talabla ri bulsa, xa roMdan, yolgon so'z, 
giybat, tuxMat, zinoKo rliK, o'zga xaKiga xiyonat, noxaKliK va zulMga yu! KuyMasliK, ula rdan Kat'iy 
saKlanish ichKi, Ma'naviy poKliKKa oid talabla rdi r. Bula rning xaMMasi 
KU
r'oni Ka riM xaMda Rasulullox 
xadisla rida va ula rga asoslangan sha riatda juda Kat'iy Kilib Kuyilgan. 
Xullas, isloM ba rcha MuMinla rni tug ri yulga cho rlovchi, insonpa rva r din 
Э
^
П
^
Ш 
anglab etishiMiz 
za ru r. SHundagina dindan Ma'naviy va ма' rifiy ta rbiyada foydalanish za ru ratiga tug ri yondoshaMiz. 
SHa гк xalqla ri tafaKKu rini as rla r davoMida nu rafshon 
Э
^Ь, Ma'naviyatiMiz va ма' rifatiMizga 
chuKu r ta'si r utKazgan tasavvuf (sufizM) ta'liMoti VIII as r u rtala rida paydo bulgan. Dastlab u zoxidliK (ta 
rKidunyochiliK - bu dunyo xoyu-xavasidan voz Kechish) xa raKati 
KU 
rinishida bulib Bagdod, Bas ra, Kufa, 
DaMashK shaxa rla rida Keng yoyilgan. 
Asli tasavvuf so'zi «Sufiy» so'zidan, «Sufiy» so'zi эsa a rabcha «Suf» so'zidan yasalgan. Suf deb a rabla 
r jundan bulgan Matoni aytadila r. DastlabKi dav rla rda sufiyliK yulini tutgan Kishila r, boshKa oddiy Kishila 
rdan aj ralib tu rish uchun jundan tiKilgan chaKMon (u xi гка deb хам aytilgan) yoKi pustin Kiyib yu rishni 
odat Kilganla r. SHuning uchun ula rni jun chaKMon Kiyib yu ruvchila r, ya'ni sufiyla r deb ataganla r. Sufiy 
boshKa odaMla rdan o'zini poK va ga ribona tu rMush Kechi rishi, doiMiy toat-ibodatda bulishi va faKat 
iloxiy ruxga Kushilishni MaKsad Kilib Kuyishi bilan tubdan fa гк Kiladi. Sufiy uchun na dunyodan, na oxi 
ratdan ta'Ma bulMasligi Ke гак. YAgona istaK bu Olloxning diydo riga etishishdan ibo rat. FaKi rliK tuygusiga 
эga inson na bi rovga banda-yu, na bi rovga xoja, u yolgiz Olloxga banda, u yolgiz Olloxga эxtiyoj sezadi. 
XaMMa na rsadan voz Kechish, oxi r oKibatda o'zliKdan Kechish - sufiyliK ta'liMotining Ma'nisi Mana shu. 


Buyo'q sufiy Boyazid BistoMiy aytadila rKi: o'zingdan utding, Olloxga etding. Xaz rat xoja Baxouddin 
aytadila rKi: Bizning xech na rsaMiz yo'q, leKin xech na rsadan KaMiMiz yo'q. Usha «xech»... na rsa Ketidan 
yugu rib gaM tashvishda хам эмasмiz. Эgniмizda janda, о rKaMizda gu riston, aga r ulsaK xech bi r MotaM 
Ke гак эмas. 
Tasavvuf - sufiyliK insonni u rgana r эка^ avvalo, Kishining Kungliga, diliga tayanadi, Kungilni, Kalbni 
ta rbiyalashga, Kungil Kishisini voyaga etKazishga intiladi, chunKi Ollox faKat Kishining poKiza Kalbidagina 
jilva Kiladi. 
Tasavvufda insondagi jaMiKi xudbinlKla r, illatla r, razolat dunyosiga xi rs Kuyish jisM эxtiyoji va nafs 
ta'Masidan Kelib chiKadi, deb u rgatiladi. KoMil inson bulish uchun avvalo, jisM va nafs эxtiyoji va ta'Masini 
engish Ke гак. Dunyoga, boyliKKa Mex r Kuyish Kishini nafsiga 
KU
I Kilib Kuyadi. Da rvesh, sufiy nafsni rad 
эtadi. Nafs ba rcha faloKatla r sababchisi, insonni tubanlashti ruvchi na rsa. Insonni faloKat botKogidan, 
tubanliK ja ridan KutKa rib, uni poKlashning bi rdan-bi r yuli nafsning эxtiyojini engishdi r. Buning uchun 
dunyo Muxabbatidan voz Kechish va Ollox Muxabbatiga Kungil boglash da гко r. SufiyliKda buni dunyo 
Moxiyatini va o'zligini, insoniyliKni anglash yuli deb ка ralgan. O'zligini anglagan Kishi эsa dunyo va uning 
boyliKla ri utKinchi 
Э
^
П
^
Ш
anglaydi. Xoja Baxouddin aytadila r: «o'z nafsining yoMonligini tanish o'zligini 
tanishdi r». 
DeMaK, tasavvuf ilMi - inson xaKidagi ilMdi r. U inson Kalbiga sayKal be rish ilMi. Biz bu ilMdan 70 yil 
davoMida bexaba r эdiк. Inchunun, biz necha zaMonla r insondan bexaba r KoldiK va ne zaMonla r 
KalbiMizdan fayz Ketdi. UtMishdagi Xoja AxMad YAssaviy, Xoja Baxouddin NaKshbandiyla r yu rtiMiz va 
xalqiMizning fayzi KaMoli эdila r. Istiqlol tufayli shu nu r, shu fayz bizga Kaytdi. 
SHuni iftixo r bilan Kayd эtishiмiz loziMKi, tasavvuf ta'liMoti ta raKKiyotida Tu rKiston fa rzandla 
rining xizMati beKiyos bulgan. Xoja xaKiM at-Te rMiziy, SHayx Abu Mansu r al-Matu ridiy as-SaMa rKandiy, 
Xoja AbduxoliK Gijduvoniy, Xoja AxMad YAssaviy, SulayMon BoKi rgoniy, SHayx NajMiddin Kub ro, Xoja Ali 
RoMitaniy, Abu Ali al-Fa rMadiy, YUsuf XaMadoniy, Baxouddin NaKshband Kabi siyMola r iloxiy ма' rifat 
yulining raxnaMola ri buldila r. Ula r ya ratgan ta'liMot va ilga ri su rgan Ma'naviy-axloKiy goyala r xozi rgi 
Kunda хам o'z axaMiyatini yo'qotgan эмas. CHunonchi, AxMad YAssaviy xiKMatla rida ilga ri su rilgan 
axloKiy pand-nasixatla rdan Molpa rastliKni fosh э^^ Kishila rni insofli, diyonatli, iyMonli bulishga chaKi 
rishda foydalanish u rinli. YAssaviy inson xayotidagi Katta 
KU
rash - nafsni tasliM эtishga xizMat Kiladigan 
KU
rash deb xisoblagan. Nafsga Maglub shox - 
KU
I, nafsdan ustunliKKa э rishgan ga rib - shoxdi r, deb aytadi. 
Nafs inson uchun Katta yovdi r. SHu yovning boshini yanchgan, uni enggan, nafsga tasliM bulMagan 
Kishining gu ru ri va insoniy Kad r-KiMMatini xech KiM poyMo! Kila olMaydi, deb bilgan. O'z xiKMatla ridan 
bi rida shunday deydi: 
Nafs yuliga Ki rgan Kishi rasvo bulu r, 
Yuldan ozib, toyib, to'zib guM rox bulu r. 
YOtsa - tu rsa shayton bilan хам rox bulu r.... 
U nafs bandala riga ка rata «Nafsni tebgil, nafsni tebgi! 
ЭУ
badKi rdo r» deb 
MU
rojaat эtadi, va 
«NafsiM Meni yuldan u rib xo r ayladi, 
Te rMulti rib xaloyiKKa zo r ayladi», - deb nafs bandala rini tanKid эtadi. Nafs insondagi butunliKni, 
iyMonni sindi radi, Ma'naviy jixatdan ja rliKKa Kulatadi. SHu bois «Nafsni tanib Mexnat etsa roxat», - deb 
xitob Kiladi. Bu goyala r bizning xozi rgi KuniMiz, ta rbiyaMiz uchun goyat MuxiM. 
Mova rounnax r tasavvuf ta'liMotida Xoja Baxouddin NaKshband-ning u rni aloxida axaMiyatga эga 
экan!igini хам Kayd эtishiмiz loziM. NaKshbandiya ta'liMoti xay ratlana rli da rajada ijtiMoiy-iKtisodiy, 
Ma'naviy-Ma' rifiy Ma'no va Moxiyatga, xayotiy MazMunga эga. 


NaKshbandiya Ma'naviy-axloKiy ta'liMotida xu r fiK rliKKa Keng u rin be rilgan. Bu suluKdagila r 
Mexnat Kilish, ilM olish, o'z Mexnati эvaziga xalol yashash, noz-ne'Matla rni KupchiliK bilan baxaM 
KU
rish, 
faKi rona xayot Kechi rish, xaMMaga yaxshiliKni ravo 
KU
rishni afza! bilganla r. 
Baxouddin NaKshband - aybsiz odaM yo'q, shuning uchun aga r aybsiz dust axta rsaK dustsiz 
KolaMiz, - de r эdila r. 
OdaMla rga yaxshiliK Kilish эng yo'qsaK insoniy bu rch 
Э
^
П
^
Ш
ta'Kidlab, shaM Kabi bulgin va odaMla 
rga yo rugliK be r, o'zing эsa ко ronguda bul, degan экаЫа r. 
Xoja Baxouddinning «Kungil Olloxda bulsinu, Kuling эsa ishda» xiKMatla rining inson Ma'naviy 
dunyosi taKoMilidagi axaMiyati beKiyosdi r. 
Tasavvuf ta riKatla ri xaKida so'zlaganda NajMiddin Kub ro asos solgan Kub roviya xaKida хам tuxtab 
utishni Maslaxat be raMiz. Biz NajMiddin Kub ro siyMosida faKat ta riKat boshchisini эмas, balKi o'z 
vatanini, xalqini dildan sevgan ingsonni хам 
KU
raMiz. 1221 yilda bosKinchi Mugul galala ri KadaMi Xo 
razMga etib bo radi. MuxaMMad Xo razMshox MaMlaKatni, fuKa roni o'z xoliga tashlab Kochadi. SHu ка!tis 
daMla rda U rganchni xiMoya Kilishga 76 yoshliK NajMiddin Kub ro boshchiliк Kiladi va jangda ках raMonla 
rcha shaxid buladi. Uning siyMosi xalq ках raMoni sifatida as rla r osha yashab KelMoKda. 
NajMiddin Kub ro asos solgan Kub roviya ta riKatining Koidala ri unta bulib, ula rda bu ta riKat yulini 
tutgan sufiyning ichKi Ma'naviy dunyosi Kanday bulishi 
KU
rsatilgan. Insonning sab r- toKatli bulishi, boyliK 
va мо!-мШкка MuKKasidan KetMasliK, xa r Kanday pastKashliK, riyo, мак r va xiyla-nay rangga bo rMasliK, 
xayvoniy xususiyat - shaxvoniy xi rsla rga be rilMasliK goyala ri ilga ri su riladi. 
Xulosa Kilib aytganda, tasavvuf ilMi - inson xaKidagi ilMdi r. Inson Kalbiga sayKa! be rish ilMi. U inson 
odobini - ya'ni Ma'naviyatini yanada Kuchayti rgan butun isloM axloKining эng MuxiM Kad riyatla rini bi r 
nuKtaga jaMladi. SHu ta riKa tasavvuf KoMil inson naza riyasi va aMaliyotini ishlab chiKdi. 
SHunday Kilib, O'zbekiston RespubliKasi P rezidentining ToshKent IsloM Unive rsitetini tashKil эtish 
tug risidagi fa rMoni va shu fa rMonga sha rxda ta'KidlanganideK: «IsloM oMMalashuvi va rivoji sifatida 
vujudga Kelgan tasavvuf хам U rta Osiyo sha roitida YAssaviya, Kub roviya, NaKshbandiya ta riKatla rini 
vujudga Kelti rdiKi, ula r butun u rta SHa гк va Janubiy Osiyo MaMlaKatla rining as rla r davoMida Ma'naviy, 
Madaniy rivojlanishida MuxiM rolb uynadi»*^. 
Ushbu Masalaning bayonini, yaKin utMishda, SHu rola r zaMonida dinga va diniy Kad riyatla rga, 
diniy Kitobla rga, ulaMola rga bulgan salbiy Munosabatla rdan boshlashni Maslaxat be raMiz. SHunda 
talabala r MustaKilliKning bizga be rgan oliy ne'Mati Ma'naviy va ма' rifiy Me rosiMizni Kayta rib be rganligi 
экатт tushunib etadila r. YAKin utMishda naMoz uKish, diniy ма rosiMla rni utash taKiKlangan эdi. Masjidla 
r, aziz-avliyola rning ziyo ratgoxla riga Kulf u rilgan эdi. OdaMla rning uyla ridagi Ku r'on, Xadis, tu rli diniy 
adabiyotla r, xatto a rab yozuvidagi boshKa Kitobla r te rib olinib, yoKib yubo rilgan эdi. Mana buni 
«joxiliya», nodonliK desa buladi. Kanchadan- Kancha odaMla riMiz xozi rgi эмт-э rKin Kunla rni KuMsab, 
аммо 
KU
rolMay, а 
ГМОП
bilan utib Ketdila r. SHu bois biz MustaKilliK Kelti rgan ne'Matla rga xa r Kancha 
shuK ronaliK aytsaK a rziydi. MustaKilliK dav rida isloMiy Kad riyatla r tiKlandi, iyMon^'tiKodiMiz o'ziMizga 
Kaytdi. Bu savobli, эzgu ishla rga ка rvonboshi xu rMatli P rezidentiMiz IsloM Ka riMov экатт xa r daKiKada 
эslab tu rishiMiz loziM. P rezidentiMiz Ma'naviyat va ма' rifatga oid nutK, ма' ro'za va asa rla rida 
isloMning Ma'naviy-axloKiy, ма' rifiy ta rbiyadagi yo'qsaK roli, u rni, axaMiyatini MuntazaM uKti rib 
KelMoKdala r. 
Xususan, bu Masalala rga P rezidentiMiz IsloM Ka riMovning «Istiqlol va Ma'naviyat» tuplaMi, 
«O'zbekistonning siyosiy-ijtiMoiy va iKtisodiy istiKbolining asosiy taMoyilla ri», «O'zbekiston iKtisodiy 
isloxatla rni chuKu rlashti rish yulida», «O'zbekiston XXI as r busagasida: xavfsizliKKa taxdid, ba гка ro rliK 


sha rtla ri va ta raKKiyot Kafolatla ri», «Ollox KalbiMizda, yu ragiMizda», «Ozod va obod Vatan, э rKin va fa 
rovon xayot - pi rova rd MaKsadiMiz» Kabi asa r va risolala rda javob topishiMiz MuMKin. 
«IsloM dini, - deb ta'Kidlaydi IsloM Ka riMov «FidoKo r» gazetasi Muxbi ri savolla riga javobida, 
-
xayotiMizning tub zaMi riga chuKu r singib Ketgan. Bu - inKo r эtib bulMaydigan xaKiKat. Milliy Kad 
riyatla riMizning zaMonla r osha bezavol yashab Kelishiga sabab - avvalo MuKaddas diniMiz xisobidan»^. 
Bu xolat xalqiMizga, xususan yoshla riMizga Milliy goyani singdi rishda IslolM oMilidan oKilona 
foydalanishni taKozo эtadi. 
Ana shula rni xisobga olgan xolda MustaKil MaMlaKatiMizda isloM dini oMilidan, uning boy Ma'naviy 
va Madaniy Kad riyat sifatidagi Katta iMKoniyatla ridan foydalanish MaKsadida ulKan ishla r aMalga oshi 
rilMoKda. Avvalo, Masjidla rga, aziz-avliyola r yotgan MaKba rala rga solingan Kulfla r olib tashlandi. Ka 
rovsiz Kolgan Masjidla r ta'Mi rlandi, yangila ri ba rpo эtildi. Aziz-avliyola r yotgan, utMishda ка rovsiz xolga 
Kelgan joyla r obodonlashti rildi, ziyo ratchila r uchun Kulay sha roitla r yo'zaga Kelti rildi. RaMazon va 
KU
rbon xayitla ri daM olish Kuni deb 
Э
'1
ОП
Kilindi. Xa r yili Minglab fuKa rola riMizning xaj va 
UM
raga bo rib 
Kelishla ri uchun iMKoniyat va sha roit ya ratib be rildi. Bu utMishda faKat xayoliy о rzu va а 
ГМОП
эdi. Ulug 
alloMala r - Iso Te rMiziy, xaKiM Te rMiziy, Baxouddin NaKshband, AxMad YAssaviy, ZaMaxsha riy, 
AbduxoliK Gijduvoniy, NajMiddin Kub ro, Abu Mansu r Mat rudiy, al-Ma rginoniy va boshKa ulug zotla rning 
yubileyla ri bulib utdi, 1998 yilda эsa I
MOM
al-Buxo riyning 1225 yilligi nishonlandi. Ku r'oni Ka riM, Xadisla r 
va boshKa diniy Kitobla r nash r Kilindi, KilinMoKda. UtMishda bi ro rta хам diniy ulaMoning yubileyi 
utKazilMas эdi, diniy Kitobla rni nash r эtish taKiKlangan эdi, yo'qo rida aytganiMizdeK, bo rla ri хам yo'q 
Kilingan эdi. 1999 yilda ToshKent IsloM Unive rsiteti tashKil эtildi. MustaKilliK yilla ri isloM dini va isloMiy 
Kad riyatla rni tiKlash bo rasida as rla rga teng aMaliy ishla r baja rildi. IsloM va isloMiy Kad riyatla r 
Ma'naviy va ма' rifiy xayotiMizning ta rKibiy KisMiga aylanib Koldi. P rezidentiMiz IsloM Ka riMov so'zla ri 
bilan aytganda: «Biz isloM dini ota-bobola riMiz dini экат, u biz uchun хам iyMon, хам ах!ок, хам diyonat, 
хам ма' rifat экатт doiMo yo'qsaK Kad rlayMiz...Dinga xu rMat va э'tiкod - biz uchun ulMas Kad riyatdi r»^. 
Sunggi yilla rda bizning diyo riMizda хам ta raKKiyotiMiz, osoyishtaligiMizni 
KU
rolMaydigan 
«vaxobiyliK» va «xizbut-tax ri r» Kabi oKiMla rning gu rux va tudala ri paydo bulib Koldi. Bunday tudala r 
o'zla richa Masjidla rda gavgo Kuta rib, utish dav rining KiyinchiliKla ridan foydalanib, ay riM yoshla rning 
ongini zaxa rlaMoKdala r. MustaKilliKning be rgan э rKinligini suiiste'Mol KilMoKdala r. Bu Mutaassib dindo 
rla r o'zla rini «vaxobiy» yoKi «dinni tozalovchila r», «fundaMentalistla r» deb yu ritib, aslida эsa bi rinchi 
navbatda isloMning o'ziga za rba be rMoKdala r. Vaxobiyla r bi r ya riM Ming yilliK ilM-fan, Madaniyat ta 
rixidan voz Kechish, I
MOM 
Buxo riy, I
MOM
Gazzoliy, I
MOM
Abu Xanifa, Bu rxoniddin Ma rginoniy, AxMad al-
Fa rgoniy, Navoiy, JoMiy, UlugbeK, Baxouddin NaKshband va boshKa unlab MutafaKKi rla r, sufiyla r, oliMla 
r Me rosidan voz Kechish, ula rning asa rla rini yoKib yubo rishni, MaKba rala rini bo'zib tashlashni tavsiya 
KilMoKdala r. Ula r, uMuMan, inson aKli, inson каIbi bilan ya ratilgan jaMiKi Ma'naviy boyliKla rni uloKti rib 
tashlashga da'vat эtмoкdaIa r. Axi r bu vaxshiyliK, nodonliK, joxilliKning o'ziKu. Ma'naviyatli va ма' rifatli 
Kishi, buni MutlaKo Kabul KilMaydi. 
VaxobiyliK bizni о rKaga, jaxolatga to rtadigan, isloMni, isloM axlini bo'zadigan xavfli oKiM. «Dinni 
tozalash», «sof dinga Kaytish» niKobi ostida tashviKotla r olib bo rib, odaMla rni taxliKaga solish, Konli 
jinoyatla r Kilish, otani bolaga, aKani uKaga dushMan Kilib, jaMiyatiMizni xavf ostiga Kuyayotganla rdan 
Milliy Kad riyatla riMizni avaylab - as rashiMiz loziM. 
Diyo riMizda din niKobi ostida ish 
KU
rayotgan э^ reMistla r, aKidapa rastla r Mavjud кonstituцiyaviy 
to'zuMga ка rshi bo rib, xoKiMiyatni эga!!ash va O'zbekistonda IsloM davlati 
KU 
rish, xalqni 
KU
rKuvga solib, 
xuKuMatga ishonchsizliK uygotish uchun tu rli jinoyatla r va te r ro ristiK xa raKatla r sodi r эtish yuli bilan э! 


tinchligini bo'zishga u rinMoKdala r. Ula rning as! MaKsadi xuKuMatpa rastliK, ya'ni davlatni Kulga olishdan 
ibo rat. MustaKil yu rtiMizda ula rga o'z vaKtida za rba be rildi va ula rning payi Ki rKildi. 
XalqiMiz эndi - э rKinligini Kulga Ki ritgan, o'zligini angalb etgan bi r zaMonda allaKanday KiMsala rga 
э rgashib yana jaxolat va KulliK to'zogiga KaytadiMi? Albatta yo'q.Аммо хамма gap xa r Kanday taxdid yoKi 
taxliKa oldida vaxiMaga tushMasdan, ana shu 
KU
rash va sinovla rga doiMo tayyo r tu rishda, ogox va se 
rgaK bulishda. AyniKsa yoshla riMizni ula rning za ra rli ta'si ridan as rab Kolish xozi rgi ta rbiya ishiMizning 
asosiy yunalishi bulib Kolishi loziM. YOshla riMiz doiMo va xa r on ogox va yana ogox, se rgaK bulishla ri 
zaMon talabi. Buning yoshla riMiz ongiga MustaKilliK goyasini chuKu r singdi rishiMiz loziM. ToKi ula r 
Milliy ildizla ri baKuvvat, dunyoni chuKu r anglaydigan, zaMon ta raKKiyoti bilan ba roba r KadaM 
tashlaydigan insonla r bulib etishsin. Ana shunda joxil aKidapa rastning «da'vati» хам, axloKni rad эtadigan, 
biz uchun MutlaKo begona goyala r хам ula rga o'z ta'si rini utKaza olMaydi. 
Muxta гам P rezidentiMizning «Tu rKiston-p ress» axbo rot agentligi Muxbi rining savolla riga javobla 
rida ta'Kidlaganla rideK: «Biz o'z diniMiz va э'tiкodiмizdan xech Kachon voz KechMayMiz. SHu bilan bi rga 
MuKaddas diniMiz sha'niga dog tushi rMoKchi bulgan KiMsala r bilan xech Kachon 
MU
rosa KilolMayMiz. 
Men O'zbekiston raxba ri sifatida Kandaydi r yovo'z Kuchla r 
isloM diniMizni, ota-bobola riMiz э'tiкodini, 
MusulMon fuKa rola riMizni taxKi rlashiga, jaMiyatiMizga xavf tugdi rishiga xech Kachon yul 
KuyMayMan»*
4
*.
P rezidentiMiz aytganideK, xa r bi riMiz xaMisha, xa r soniyada ogox bulishiMiz loziM. Bu 
MustaKil yu rt xa r bi r fuKa rosining MuKaddas bu rchi bulMogi loziM. «.. MuKaddas diniMiz sha'niga 
dog tushi rMoKchi bulgan, undan ga razli siyosiy MaKsadla rda foydalanishni istaydigan KiMsala r va 
Kuchla r bilan xech Kachon 
MU
rosa KilolMayMiz»*
5
*.
YU rtiMizda Keyingi vaKtla rda ruy be rayotgan ay riM salbiy xodisala r, nojuya xatti-xa raKatla r, 
yozuv ishla r, avvalo, MafKu raviy bushliK tufayli sodi r bulMoKda*
6
*.
Xa r bi r fuKa ro shuni anglab etishi Ke raKKi, O'zbekistonning iKtisodiy-ijtiMoiy ta raKKiyotida 
o'ziga xos va 
MOS
yuli bulgani Kabi Madaniy-Ma'naviy rivojlanishida хам o'z yuli bo r. Bu o'ziga xosliKni 
dinga, diniy Kad riyatla rga MunosabatiMizda, ula rdan Ma'naviy ta rbiyada foydalanishiMizda хам 
KU
rishiMiz MuMKin. Bu yul P rezidentiMiz asa rla rida bayon Kilib be rilgan. Uning Moxiyati, Mu'tadil 
dindo rliK, isloM ма' rifatini rivojla nti rish, ichKi-botiniy olaMni poKlab, Olloxni dilda saKlab, aKlu 
tafaKKu r, ilMu i rfon bilan KaMolot sa ri bo rish, o'z Me rosiy Kad riyatla riMiz va dunyo ilMini эgallab, 
zaMon bilan xaMKadaM olga bo rish.
Xulosa shuKi, MustaKilliK be rgan xidoyat yulini tu rli unsu rla rdan as rash, ula rga be rilMasliK 
loziM.
3-

Yüklə 1,39 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   32




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə