2-
Masalaning bayoni.
Ma rKaziy Osiyoda Kuldo rliK jaMiyati э raMizning II-III as rla riga
Kelib in Ki rozga yo'z tutdi va o'z u rnini feodal Munosabatla riga bushatib be ra boshladi. Bu xolat za
rdushtiyliK ichida yangi oKiM MoniyliK ta'liMotining yo'zaga Kelishi va Kuchayishiga olib Keladi. Ushbu
oKiMning asoschisi Moniy (216-276 y) bulib, u ta rixiy shaxsdi r. Uning ta'liMoti
XUKM
ron tabaKala r
Manfaatiga zid bulgani uchun 276 yilda vaxshiyla rcha uldi rildi. Moniy boy adabiy Me ros ya ratgan bulsa
хам, leKin uning ba'zi asa rla ridan pa rchala rgina bizgacha etib Kelgan, xolos. Uning Ma'naviy-axloKiy ка
rashla ri «Si r ul as ro r» (Si ru as ro r Kitobi), «Kitob-ul-xudo- vost-tadbi r» ( Raxba rliK va boshKa ruv
Kitobi), «SHabu rKan» va boshKala rda bayon эtilgan.
Moniy ta'liMoti za rdushtiyliKning yaxshiliK va yoMonliK ta'liMotiga asoslangan bulib, Keng xalq
oMMasining Manfaatiga
MOS
Kela r эdi. MoniyliK ta'liMotida dunyo - ziyo (yo rugliK) va zulMat (ко rnguliK)
ning abadiy
KU
rash Maydonidan ibo rat, Mana shu
KU
rash Maydonida insonning asosiy vazifasi yovo'zliKni
yo'q Kilish uchun yaxshiliK, эzguliккa KuMaKlashishdan ibo rat degan Ma'naviy-axloKiy ta'liMot ilga ri su
riladi.
Moniy ta'liMotiga
KU
ra, inson sof MusaffoliKKa, o'z gunox-la ridan xoliliKKa faKat ta rKidunyo Kilib
xayot Kechi rishi о rKaligina э rishishi MuMKin, deb ка raladi. MoniyliK axloKi dindo rla rdan iMKoni bo
richa кам ovKat eyishni, ro'za tutishni (deMaK ro'za tutish odati isloMdan avvval хам bulgan), o'z tu
rMushi, xayoti uchun Ke raKligidan о rtiKcha мо1-мШкка, boyliKKa yul KuyMasliKni, Mutadil, u rtacha,
dabdabasiz xayot Kechi rishni ta rgib эtadi. Moniy o'z
MU
ridla ri, izdoshla rini dunyoviy ishla rda «su rbet»
bulMasliKKa va dunyoda Kup na rsala rga intilMasliKKa da'vat Kiladi. «Ze ro uliMdan Keyin xech KiMsada
ro'zgo r asbobla ri bilan xovli хам, uy хам KolMaydi». BoshKacha aytganda, inson xayoti davoMida о rtti
rgan boyliKla rini o'zi bilan olib Keta olMaydi, ula rning xaMMasi undan Keyin Kolib Ketadi. Moniy aytadi:
«Men o'z
UM
riMda Kup xoKiMla rni
KU
rdiM, ula r dunyoda axloKsizliK Kilib, ManManliKKa be rilib yu rdila
r, аммо oxi rida gaM-alaMla rga, tubanliKKa ducho r buldila r». DeMaK, Moniyning bu so'zla ridan biz хам
ib rat olishiMiz foydadan xoli эмas.
Э raMizning V as r oxi ri VI as r boshla rida Э ronda «MazdaKizM» deb atalgan boshKa diniy- falsafiy
ta'liMot yo'zaga Kelib, u Ma rKaziy Osiyoda хам Keng yoyildi. MazdaKizM feodal Munosabatla rning rivoji
va u bilan bogliK xolda xalq axvolining ogi rlashuvi va iKKi u rtada ziddiyatla r va
KU
rashning Kuchayishi
oKibatida yo'zaga Kelgan.
MazdaKizMning MoniyliK ta'liMoti bilan Kup uxshash toMonla ri bo r. U MoniyliK ta'liMotini tuldi
rib, uning zoxidliK - nouMidliK goyala rini dunyoga uMid bilan ка rash goyala riga alMashti radi.
MazdaK Э ronning Nishopu r shax rida tugilgan. DexKonla r Ko'zgoloniga yu Iboshch iliK Kilganligi
uchun 529 yilda Anushu rvon toMonidan Katl эtilgan. MazdaK feodal Mol-MulKini uMuMiylashti rishni,
feodalla r
XUKM
ronligini yo'qotishni talab эtadi.
MoniyliKdagi Kabi MazdaKizMda хам dunyoni tushunish negizida bi r-bi riga ка гама-ка rshi iKKi
Kuch: yaxshiliK va yoMonliK, yo rugliK va zulMat
KU
rashi yotadi deb ка raladi. Bu
KU
rashda yaxshiliK
yoMonliK ustidan, yo rugliK zulMat ustidan galaba Kiladi, deb ishonch bildi riladi.
MazdaKning aytishicha, yoMonliK va zulMat Kuchla ri
XUKM
ronliK Kila r эка^ Kishila r ula rga nisbatan befa
гк bulishla ri Ke гак эмas, balKi yaxshiliK Kuchla riga yo rdaM be rishla ri Ke гак.
MazdaKning fiK riga
KU
ra, ijtiMoiy tengsizliK Kishila r u rtasida ziKnaliK, ug riliK, yoMonliK, макко
rliK, shafKatsizliK, u rushla r, tu rli-tuMan faloKat va baxtsizliKla r Kabi illatla rni Kelti rib chiKa radi. SHu
boisdan bunday yovo'zliKla rni Kelti rib chiKa ruvchi asosning o'zini tugatish Ke гак, deb xisoblaydi. Ollox
xaMMaga мо! MulKni teng bulgan, аммо boyla r xudbinliK yulla riga utib (o'ziM bulay), ba rcha boyliKni
o'ziniKi Kilib olish yuliga utgan. KaMbagalla r хам мо!-мЫкка эga!iк Kilish xuKuKiga эga, shuning uchun
boy-badavlat Kishila r Mol-MulKining bi r KisMini ula r u rtasida taKsiMlab be rish odilona ish buladi degan
goya ilga ri su riladi. Albatta MazdaKning bunday ка rashla ri
XUKM
ron tabaKa Manfaatla riga zid эdi. Mana
shuning uchun хам MazdaK va uning ta rafdo rla ri ta'Kib ostiga olindi va ula r shafKatsizla rcha jazolandila
r.
MazdaKizM Ma'naviy-axloKiy ta'liMotida хам xuddi Za rdushtiyliK ta'liMotidagi Kabi xayvonla rga
nisbatan shafKatsizliK Kilish, u rish Man эtiladi.
Xulosa shuKi, MoniyliK va MazdaKizM Ma rKaziy Osiyo xalqla ri Ma'naviy yo'qsalishida, ayniKsa ula
rning adolatsizliK, zulM, zu rliK, shafKatsizliKKa ка rshi
KU
rashiga o'z ta'si rini utKazgan.
MazKu r Mavzu bi r jixatdan ка raganda хамма uchun, shu juMladan talabala rga хам tushuna rlideK
KU
rinadi, bunga sabab KundaliK tu rMushda, tu rli yiginla rda, ма' raKala rda diniy suxbatla rning
tinglanishidi r. IKKinchidan, MustaKilliK tufayli din va diniy u rf-odatla r, an'anala r, ма rosiMla rga oid
bulgan Kitobla rni э rKin chop эtila boshlaganligi, sotuvda bulishidan Keng Kitobxonla r oMMasining bax
raMand bulishidi r. Uchinchidan, radio, televidenie эshitti rishla rida MuntazaM su ratda diniy-axloKiy
Mavzula rda tu rli suxbatla rning be rib bo rilishi. MazKu r Mavzuni bayon эtishda yo'qo ridagi xolatni
xisobga olish loziM buladi. Ga rchi talabala r KeyinchaliK dinshunosliK
KU
rsini tinglasala r хам, Mavzuni
IsloMni yo'zaga Kelishi,
KU
r'oni Ka riM va xadisla r xaKida KisKa Ma'luMot be rishdan boshlash MaKsadga
MuvofiK deb xisoblayMiz.
IsloM dini Kup xalqla r о rasida Keng ta rKalgan dinla rdan bi ridi r. Bu dinga э'tiкod э^^Па r -
MusulMonla r jaxonda ка riyib 1 Millia rd 400 Million Kishini tashKil эtadi.
«IsloM» so'zi a rabcha bulib «xudoga o'zini topshi rish», «Itoat», «Buysunish» Ma'nosini be radi.
SHundan bu dinga ishonuvchila r -«MusliM» deb ataladi. Uning KupchiliK shaKli «MusliMun» bulib,
o'zbeKla rda «MusulMon», Ki rgiz va KozoKla rda «Musu
ГМОП
» deb ataladi.
IsloM dini A rabiston ya riM о ro lid a VI as rning oxi ri va VII as rning boshla rida Kelib chiKKan.
Uning asoschisi paygaMba r MuxaMMad (570-632) MaKKada
KU
raysh Kabilasiga Mansub bulgan
XoshiMiyla r xonadonida tugilgan. U 609-610 yilla rda MaKKada yaKKa xudoga э'tiкod Kilish tug risida ta
rgibot boshlagan. Аммо zodagonla rning ка rshiligiga uch ragach, 622 yilda o'z ta rafdo rla ri bilan Madina
(YAs rib) ga Kuchadi (a rabcha xij rat Kiladi). SHu yildan MusulMonla rning xij riy yi! xisobi boshlanadi.
630 yilga Kelib, MaKKa хам MusulMonla r Kuliga utadi va MusulMon davlati shaKllanadi.
MuxaMMad vafotidan Keyin bu davlatni uning u rinbosa rla ri, ya'ni noibla ri (xalifala r) boshKa radila r.
SHu Munosabat bilan MusulMonla r davlati ta rixda «А rab xalifaligi» deb noM olgan. Dastlab a rab
xalifaligi Katta te r rito riyani эgallagan эdi. U rta Osiyo e rla ri - Mova rounnax r (da ryo о rtidagi e rla r) VIII
as r boshla ridan VIII as r u rtala rigacha a rabla r toMonidan istilo Kilinib, ula r bilan bi rga IsloM dini Ki rib
Keldi. Ana shu dav rdan boshlab Ma rKaziy Osiyoda IsloM
MintaKa Madaniyati, Ma'naviyati va ма' rifati o'ziga xos ravishda shaKlIandi va ta raKKiyot bosKichini
boshdan Kechi rdi.
IsloM diniy ta'liMotining asosla ri - Ku r'on va xadis tuplaMla rida, shuningdeK, VIII-XII as rla r
davoMida vujudga Kelgan iloxiyot adabiyotla rida o'z ifodasini topgan.
Ku r'oni Ka riM iloxiy Kitob bulib, u fa rishta Jab roil alayxissaloM toMonidan MuxaMMadga nozil
эtilgan. Bu MuKaddas Kitob E r yo'zi MusulMonla rining dastu rulaMali, diniy ахком1а r Manbaidi r. Ku
r'oni Ka riM saxifala rini bi r Kitobga jaMlash xalifa Abu BaK r dav rida boshlanib xalifa xaz rati UsMon dav
rida yaKunlangan va tu rt nusxada Kuchi rilgan. Ana shu Kuchi rilgan dastlabKi nusxala rdan bi ri Mova
rounnax r MusulMonla ri diniy ido rasida saKlab Kelingan, xozi rda эsa buyo'q boboKaloniMiz noMi bilan
bogliK ToshKentdagi TeMu riyla r dav ri Mo'zeyida saKlanMoKda. Bunday MuKaddas Kitobning yu rtiMizda
bulishi Olloxning bizning yu rtiMizga bulgan inoyati deb bilMoK loziM. Ku r'oni Ka riMda 114 su ra, 6236 ta
oyat bo r. MustaKilliK sha rofati bilan tu rli ма rosiMla riMiz Ku r'oni Ka riM Ki roatla ridan boshlanMoKda.
Bu utMishda bi r о rzu эdi, xolos.
Iloxiyotda IsloM dini uch эleмentdan - iyMon, IsloM, эxsondan ibo rat deb э'^ rof эtilgan. IyMon
talabla ri 7ta aKidani - olloxga, fa rishtala rga, MuKaddas Kitobla rga, paygaMba rla rga, oxi rat Kuniga,
taKdi rning iloxiyligiga va ulgandan Keyin ti rilishga ishonish talabla rini o'z ichiga oladi. IsloM talabla riga,
ya'ni din asosla ri - а
ГКОП
ad-din deb noM olgan 5 ta aMaliy ма rosiMchiliK talabla ri Ki radi. Bula r - KaliMa
Kelti rish, naMoz uKish, ro'za tutish, zaKot be rish va iMKoniyati topilsa Xaj Kilish talabla ri. Эxson aKidala
rga sidKidildan ishonish va ма rosiMla rni ado эtishdi r.
IsloMning Kishila r ongi va tu rMush ta rziga ta'si r э^Ы, ula r xayotidan MustaxKaM u rin olishini
ta'Minlovchi diniy ма rosiMchiliK -xatna, ro'za xayiti,
KU
rbonliK va
KU
rbon xayiti, Movlid, ashu ro va
boshKala r хам shaKllangan. Bundan tashKa ri, Maxalliy xalqla rda isloMgacha Mavjud bulgan u rf-odatla r,
juMladan Kinna soldi rish, fol ochi rish, daM soldi rish, MuKaddas joyla rga, avliyola rga siginish Kabi odatla
r хам isloM ма rosiMla riga Moslashib Ketgan.
Xadisla r IsloM dinida Ku r'ondan Keyingi MuKaddas Manba. Xadisla r tuplaMi sunnat deb ataladi.
Xadisi sha rifla rda MuxaMMad alayxissaloMning so'zla ri, Kilgan ish faoliyatla ri va saxobala r toMonidan
aMalga oshi rilgan ishla rga Munosabatla ri bayon э^ rilgan.
Xadisi sha rifla rni yigib Kitob shaKliga Kelti rish, asosan paygaMba riMiz alayxissaloMning vafotla
ridan Keyin aMalga oshi rilgan.
Bu sha rafli ish xij ratning uchinchi as riga Kelib Keng Kuloch yozdi va u xadisshunosliKning oltin dav
ri deb ataladi. IsloM olaMining usha dav rdagi Madaniy ма rKazla ridan sanalgan Bogdod, Kufa, Bas ra,
DaMashK, Buxo ro, SaMa rKand, U rgench, Te rMiz Kabi shaxa rla rda xadis ilMi bilan shugullanuvchi
Muxaddisla r Kup bulgan. Ula r ichida эng ishonchli Manba sanalganla ri oltita bulib, bula rni iMoM Buxo
riy, iMoM MusliM, iMoM Abu Davud, iMoM At-Te rMiziy, iMoM An-Nasoiy va iMoM ibn Mojja to'zishgan.
Bu buyo'q Muxaddisla rning tu rt nafa ri tu ronzaMinliK bulgani bizning fax riMizdi r. 1998 yilda I
MOM
Al-
Buxo riy tavalludining 1225 yilligi butun MusulMon dunyosi, shu juMladan yu rtiMizda Keng nishonlandi.
MustaKil O'zbekistonda bu Munosabat bilan xalqa ro anjuMan utKazildi. MuxaddisliK shu Kada r sha rafli
va se rMashaKKat ish bulganKi u Muxaddisdan aKl-zaKovatni, Kuch-Kuvvat, fidoyiliK, yo'qsaK iKtido r va
xofizani talab Kiladi. Masalan, iMoM Buxo riy jaMi 600 Ming xadis tuplab, shula rdan 100 Ming «Saxix» va
200 Ming «gay ri saxix» xadisla rini yod bilganliKla ri aytiladi.
IsloMda axloKiy-xuKuKiy Konun-Koidala r MajMui sha riat XI-XII as rla rda tuga! shaKllangan. SHa riat
Konun-Koidala ri Ku r'on va sunnat asosida ishlab chiKilgan. Unda MusulMonla rning ijtiMoiy-iKtisodiy,
diniy, xuKuKiy va axloKiy xayotini ta rtibga soluvchi Konun-Koidala r belgilab be rilgan. Bunday ta rtib-
Koidala r «Xidoyat», «ViKoya», «Muxtasa ri xidoya», «Muxtasa ri viKoya» noMli Kitobla rda jaMlangan.
SHa riatda Konunla r MuKaddas xisoblanib, unga xa r bi r MuMin-MusulMon ijtiMoiy xolatidan Kat'iy
naza r Olloxning bandasi sifatida bi rday ама! Kilishi talab эti!gan.
Yo'qo rida IsloM, uning MuKaddas iloxiy Kitobi
KU
r'oni Ka riM, xadisla r va sha riat xaKida ba'zi
Ma'luMotla rni Kelti rdiK. Эndi uMuMan isloM dinida, xususan
KU
r'oni Ka riM, xadisla r va sha riatda axloK-
odob, ма' rifat xaKidagi ка rashla rning ba'zi jixatla ri tug risida fiK r yu ritaMiz.
Ku r'oni ка riM, xadisla r va sha riat
KU
rsatMala ri inson Ma'naviy-Ma' rifiy KaMolotining asosi bulgan
axloK-odob ta rbiyasining ba rcha Ki r rala rini o'z ichiga olgan. Si rasini aytganda, xadisla r Ma'naviy-axloKiy
ta rbiyaga oid bulgan fiK rla rning MuKaMMMal tuplaMidi r. Ku r'oni ка riM, xadisla rni, sha riat
KU
rsatMala rini u rgana r экanмiz, ula rda axloKiy KaMolot, xalolliK va poKliK, iyMon va vijdon bilan bogliK
bulgan bi ro rta хам MuxiM Masala
Э
'^Ь
О
rdan chetda KolMaganini
KU
raMiz. AyniKsa isloM xa гом va xalol
Masalasiga MusulMonla r
Э
'^Ь
О
rini ка ratadi. SHa riatda Ollox toMonidan Kilinishiga ruxsat эtilgan ама!!а
r, ishla r xalol deyiladi. Xa гом эsa aKsincha, Kilinishiga ruxsat эtilмagan ishla r va ама!!а rdi r. Odatda,
xalqiMiz xalol va xa roMni eyiladigan va ichiladigan na rsala rga ishlatib Kelgan. SHa riatda ijozat эtilgan
хамма na rsala r, eyiladigan oziK-ovKatla r, Kilinadigan ishla r xalol deb xisoblangan. Ijozat эtilмagan na
rsala r, ishla r va ама!!а r эsa xa roMdi r. Ollox xa гом эtilgan ishla rni Kiluvchila rga bu dunyoda yoKi
KiyoMat Kunida jazosini albatta be rishi aytilgan.
Xalol Kilingan na rsala r va ishla r KupchiliKKa Ma'luM, u xaKda Kup эshitganмiz. Xa гом Kilingan ishla
rni эslatib utish va эslatib tu rish joizdi r. Bula rdan ay riMla rga Kuyidagila r: sog bula tu rib ishsiz yu rish,
zinoKo rliK, ota-onaga ок bulish, savdo-sotiKda gi r roMliK Kilish, bi rovning xaKKiga, oMonatiga xiyonat
Kilish, KasaMxu rliK, sudxu rliK, ugi rliK, ка roKchiliK, Mayxu rliK, giybat, tuxMat, buxton, josusliK, KotilliK,
po raxu rliK va boshKala r Ki radi. Xullas, xa гом inson va jaMiyatga za ra r Kelti radigan ish va ама!!а rdan
ibo rat.
IsloMda ota-onaga Mex r-Muxabbat, gaMxu rliK, fa rzand ta rbiyasi va oilaga sadoKat Masalala riga
aloxida
Э
'^Ь
О
r be rilgan. Kishila rni yaxshiliK Kilish, savob ishla rga
KU
! u rish, insofli-diyonatli, vijdonli
bulish, Mex r-shafKatliliK, tug riliK, rostguyliK, sofdi! bulish, bi roda rga yo rdaM be rish, KaMta rliKKa chaKi
rish goyala ri ilga ri su rilgan.
Yo'qo ridagi inson Ma'naviyati xususiyatla ri Kabi Masalala rni MazKu r
KU
rsning uchinchi bobida
aloxida Mavzula rda
KU
rib chiKish naza rda tutilgani sababli ula r xaKida ushbu ма' ro'za davoMida batafsi!
tuxtab utishni loziM topMadiK. Xadisla rda axloKiy KaMolot Masalala rida aytilgan ba'zi fiK rla rdan
naMuna Kelti rish bilangina cheKlandiK xolos.
MunofiKliK belgisi uchtadi r: YOlgon so'zlash, va'dasining ustidan chiKMasliK va oMonatga xiyonat
Kilishdi r;
OMonat Kuygan Kishining oMonatini o'z vaKtida ado эting;
XaKKingizga xiyonat Kilgan Kishiga siz xiyonat KilMang;
KachonKi bi r gunox Kilib Kuysangiz, uni yuvish uchun о rKasidan bi r savobli ish Kiling.
O'ziMdan Keyin Koladigan uMMatla riM uchun uch na rsadan
KU
rKaMan:
1.
Nafsu xavoga be rilib, yuldan ozishdan;
2.
Nafsoniy va shaxvoniy xissiyotga be rilib Ketishidan;
3.
II
MU
ма' rifatga эga bula tu rib gofilla rning ishini tutishidan;
Beshta na rsadan oldin beshta na rsani ganiMat biling:
UliMdan avval ti riKliKni, betobliKdan avval saloMatliKni, bandliKdan avval bush vaKtni, KeKsaliKdan
avval yoshliKni, faKi rliKdan oldin boyliKni.
Avvalo onangga, yana onangga va yana onangga, sung эsa otangga yaxshiliK Kil.
Ota-onala rning KeKsaliK vaKtida xa r iKKisini, yoKi bi ri bulMaganda boshKasini rozi Kilib jannatiy
bulib olMagan fa rzand xo r bulsin, xo r bulsin va yana xo r bulsin.
Po ra be ruvchi хам, uni oluvchi хам do'zaxga MaxKuMdi r. Xadisi Mubo raKdan Kelti rilgan ushbu
Mis rala rning Ma'naviy jixatla riga izox be rishning xech bi r xojati yo'q.
IsloMda ilM-fanni эgallash, ма' rifatli bulish juda Katta savobli ish экат Kayta-Kayta ta'Kidlanadi.
BeshiKdan to Kab rgacha ilM izlash loziMligini Kayd Kilinishining o'zi Katta ta rbiyaviy axaMiyatga эga.
Xadisla rdagi «SadaKaning afzali MuMin Kishi ilM u rganib, sung boshKa MuMinla rga хам u rgatishdi r»,
«II
M
ibodatdan afzaldi r» Kabi fiK rla r хам taxlilga Muxtoj эмas.
Ku r'oni ка riMda «II
M
» so'zi asosida «AliMa» - bilMoK fe'l negiziga tayangan KaliMala r 750 ма
rotaba uch rashi ilMiy tadKiKotla rda Kayd эtilgan. PaygaMba riMiz MuxaMMad alayxissaloMga ilк nozil
bulgan oyat хам «I
K
ra...» «UKi» so'zidan boshlanadi. Ushbu oyat shunday: «UKi! Sening uta ка raMli Pa rva
rdigo ring ка1ам vositasi bilan ta'liM be rdi. Insonga u bilMagan na rsala rni u rgatadi» deb nozil Kilingan.
Ku rinadiKi, isloM э'tiкodi avval boshdanoK insonni uKib-u rganishga, ilM vositasi bilan dunyoni anglab
etishiga ta rgib эtadi.
IsloM Ma'naviyatida insonning e r yo'zida xalifa Kilib belgilanishi uning yana bi r MuxiM jixati
xisoblanadi. Ku r'oni ка riMning juda Kup oyatla rida insonning aziz va MuKa r гам Kilib ya ratilgani, unga e
r va osMondagi ba rcha na rsala r buysundi rib Kuyilganligi aloxida uKti rib utiladi.
Inson Olloxning xalifasi sifatida biliM эgasi, yo rug dunyoning ba rcha biliMla riga uning id roKi etadi.
FaKat Kib rga be rilib KetMasa, o'zini xaMMadan о rtiK Kuya boshlaMasa bas. Pa rva rdigo r bizni inson Kilib
ya ratgan эка^ aKl-xush, ilMu-aMal be rgan эка^ deMaK, biz inson sifatida tafaKKu r Kilib, dunyoviy ilMla
rni - dunyoni u rganib, dunyo о rKali Olloxning zotini, ilMla rini Kashf
Э
^Ь yashashiMiz Ke гак. Din -
ruxiyatiMiz ta rbiyachisi, ilM-dunyoni va oxi ratni bilish
KU
roli, inson unisini хам, bunisini хам эgaIIaмogi
Ke гак. Bizning bobola riMizning yuli ana shunday bulgan. Bi r Misol Kelti raMiz. Rivoyat Kilishla richa, Abu
Ali Ibn Sino bilan Mashxu r shayx Abusaid Abulxay r uch rashibdila r. Ula r bi r Kecha bi r-bi rla riga xech na
rsa deMay «suxbatlashib» chiKibdila r. Э rtalab SHayxning shogi rdla ri undan Ibn Sino xaKida niMa deysiz,
deb su raganla rida, Abusaid Abulxay r: «Men niMaiKi vajd (intui^ya) bilan bilgan bulsaM, u ак1 bilan bilib
olgan», debdi. Ibn Sino эsa o'z shogi rdla riga: «Men niMaiKi ак1 bilan bilgan bulsaM, u Kungnil bilan id гок
эtadi», deb aytgan экат Ku rinadiKi, Ibn Sino dunyoviy ilMla r oliMi, Abusaid Abulxay r эsa - tasavvuf shayxi,
iloxiyot oliMi. Аммо ula r bi r-bi rini tushungan va xa r iKKi ilM хам Ke raKligini anglaganla r.
YOKi olayliK, Mi rzo UlugbeK bilan Xuja Ax ro r Valiyni. Ula r zaMondosh, bi r shaxa rda yashaganla r.
UlugbeK - MunajjiM va shox, uning shogi rdla ri aniK fanla r vaKilla ri. Xuja Ax ro r эsa Mu'taba r din a rbobi,
ruxoniy zot. Аммо ula r bi r-bi rla riga xalaKit be rgan эмasla r, aKsincha, bi ri ilMiy ма' rifatni, iKKinchisi
bulsa ruxoniy ма' rifatni rivojla nti rib, bi r-bi riga KuMaK be rganla r.
Al-Xo razMiy, A!-Fa rgoniy, A!-Be runiy, Al-Buxo riy, Gazzoliy, XaMadoniy, Gijduvoniy va boshKa ulug
zotla rning xayot ta rzi, ilM uchun fidoyiligi, э'tiкod-iyмonining poKligi bilan bizla rga ib ratdi r. Bula rning
xaMMasi
KU
rsatadiKi, dindo rliK хам ма' rifatni, yo'qsaK Ma'naviyatni talab Kiladi. Kishi Kancha chuKu r ilM
эgasi bulsa, о!ам va odaM Moxiyatini anglasa, uning Olloxni anglashi, iyMoni хам shuncha MustaxKaM
buladi.
Gap xox diniy, xox dunyoviy ма' rifatni tug ri va chuKu r anglashda, xa r iKKovini хам эgallaмay
nodon, joxil bulib KolMasliKdadi r.
Xa r iKKi ilMni эgallagan Kishi iKKi dunyosini obod Kiladi.
IsloM bu faKat aKida эмas, avvalo, ма' rifat, ilMdi r. IsloM ta rixiga naza r tashlasaK, MuxaMMad
paygaMba riMizgacha bulgan dav r a rabla rda «joxiliya» dav ri deb ataladi. «Joxiliya» nodonliK dav ri
degani. IsloM ana shu nodonliK dav ri u rniga Keng Ma'noda ма' rifat, Madaniyat vujudga Kelti rdi, ilM-fan,
falsafa, adabiyot va san'atni rivojlanti rdi, o'ziga xos Ma'naviyat va ма' rifatni ya ratdi. Bizning ulug bobola
riMiz isloM Ma'naviyati va ма' rifati ta raKKiyotiga ulKan xissa Kushib, ка!ом ilMi, fiKx, tasavvuf ta'liMotini
rivojlanti rdila r.
YAKin utMishning yoMon aso ratla ridan bi ri shuKi, sobiK shu ro to'zuMida dunyoviy ilM va diniy-
falsafiy ta'liMot bi r-bi riga ка гама-ка rshi Kuyildi. Ula r bi r-bi rini inKo r эtadigan xodisala r ta rzida ta!Kin
эtildi. Diniy tafaKKu r dunyoviy ilM rivojiga MoneliK
KU
rsatadigan chi rKin bid'at sifatida ко ralandi.
Biz bugun bunday ка rashla rning tubdan za ra rli va ta rixan asossiz
ЭОДП
^
Ш
ochiK aytishiMiz
MuMKin. Dunyoviy va diniy ilM yo'qo rida
KU
rsatganiMizdeK, utMish as rla rda doiMo хамко r va
xaMnafas bulib Kelganligini ta rixning o'zi tasdi Klaydi.
MustaKilliK tufayli fa rzandla riMizni dunyoviy biliMla r bilan bi r Kato rda I
MOM
Buxo riy tuplagan
xadisla r, NaKshbandiy ta'liMoti, Te rMiziy ugitla ri, YAssaviy xiKMatla ri asosida ta rbiya Kilish iMKoniga эga
buldiK.
Ku r'oni Ka riM va paygaMba riMiz xadisla rining эng MuxiM va salMoKli KisMi Kishila rda yo'qsaK
insoniy fazilatla rni shaKllanti rishga ка ratilganligidi r. Ula rdagi ota-onaga, ilMga Munosabat, sab r-ba
rdosh, shuK ronaliKKa da'vat, o'za ro Mex r, MexMondustliK, etiMpa rva rliK, vafo va sadoKat, xalol
luKMani sha raflash, KaMta rliK, KaMsuKuMliliK, saMiMiyat, rostguyliK va boshKa chin insoniyliK xislatla
rining bi rinchi u ringa Kuyilishi ba rcha insoniyat uchun bebaxo uMuMinsoniy Ma'naviy boyliK tiziMini
tashKil эtadi.
JisMoniy va Ma'naviy poKliKKa intilish isloM axloKining, Rasulullox xadisla rining yana bi r MuxiM
Mavzu yunalishidi r. Taxo rat, gus! Masalala ri tashKi ozodaliK talabla ri bulsa, xa roMdan, yolgon so'z,
giybat, tuxMat, zinoKo rliK, o'zga xaKiga xiyonat, noxaKliK va zulMga yu! KuyMasliK, ula rdan Kat'iy
saKlanish ichKi, Ma'naviy poKliKKa oid talabla rdi r. Bula rning xaMMasi
KU
r'oni Ka riM xaMda Rasulullox
xadisla rida va ula rga asoslangan sha riatda juda Kat'iy Kilib Kuyilgan.
Xullas, isloM ba rcha MuMinla rni tug ri yulga cho rlovchi, insonpa rva r din
Э
^
П
^
Ш
anglab etishiMiz
za ru r. SHundagina dindan Ma'naviy va ма' rifiy ta rbiyada foydalanish za ru ratiga tug ri yondoshaMiz.
SHa гк xalqla ri tafaKKu rini as rla r davoMida nu rafshon
Э
^Ь, Ma'naviyatiMiz va ма' rifatiMizga
chuKu r ta'si r utKazgan tasavvuf (sufizM) ta'liMoti VIII as r u rtala rida paydo bulgan. Dastlab u zoxidliK (ta
rKidunyochiliK - bu dunyo xoyu-xavasidan voz Kechish) xa raKati
KU
rinishida bulib Bagdod, Bas ra, Kufa,
DaMashK shaxa rla rida Keng yoyilgan.
Asli tasavvuf so'zi «Sufiy» so'zidan, «Sufiy» so'zi эsa a rabcha «Suf» so'zidan yasalgan. Suf deb a rabla
r jundan bulgan Matoni aytadila r. DastlabKi dav rla rda sufiyliK yulini tutgan Kishila r, boshKa oddiy Kishila
rdan aj ralib tu rish uchun jundan tiKilgan chaKMon (u xi гка deb хам aytilgan) yoKi pustin Kiyib yu rishni
odat Kilganla r. SHuning uchun ula rni jun chaKMon Kiyib yu ruvchila r, ya'ni sufiyla r deb ataganla r. Sufiy
boshKa odaMla rdan o'zini poK va ga ribona tu rMush Kechi rishi, doiMiy toat-ibodatda bulishi va faKat
iloxiy ruxga Kushilishni MaKsad Kilib Kuyishi bilan tubdan fa гк Kiladi. Sufiy uchun na dunyodan, na oxi
ratdan ta'Ma bulMasligi Ke гак. YAgona istaK bu Olloxning diydo riga etishishdan ibo rat. FaKi rliK tuygusiga
эga inson na bi rovga banda-yu, na bi rovga xoja, u yolgiz Olloxga banda, u yolgiz Olloxga эxtiyoj sezadi.
XaMMa na rsadan voz Kechish, oxi r oKibatda o'zliKdan Kechish - sufiyliK ta'liMotining Ma'nisi Mana shu.
Buyo'q sufiy Boyazid BistoMiy aytadila rKi: o'zingdan utding, Olloxga etding. Xaz rat xoja Baxouddin
aytadila rKi: Bizning xech na rsaMiz yo'q, leKin xech na rsadan KaMiMiz yo'q. Usha «xech»... na rsa Ketidan
yugu rib gaM tashvishda хам эмasмiz. Эgniмizda janda, о rKaMizda gu riston, aga r ulsaK xech bi r MotaM
Ke гак эмas.
Tasavvuf - sufiyliK insonni u rgana r эка^ avvalo, Kishining Kungliga, diliga tayanadi, Kungilni, Kalbni
ta rbiyalashga, Kungil Kishisini voyaga etKazishga intiladi, chunKi Ollox faKat Kishining poKiza Kalbidagina
jilva Kiladi.
Tasavvufda insondagi jaMiKi xudbinlKla r, illatla r, razolat dunyosiga xi rs Kuyish jisM эxtiyoji va nafs
ta'Masidan Kelib chiKadi, deb u rgatiladi. KoMil inson bulish uchun avvalo, jisM va nafs эxtiyoji va ta'Masini
engish Ke гак. Dunyoga, boyliKKa Mex r Kuyish Kishini nafsiga
KU
I Kilib Kuyadi. Da rvesh, sufiy nafsni rad
эtadi. Nafs ba rcha faloKatla r sababchisi, insonni tubanlashti ruvchi na rsa. Insonni faloKat botKogidan,
tubanliK ja ridan KutKa rib, uni poKlashning bi rdan-bi r yuli nafsning эxtiyojini engishdi r. Buning uchun
dunyo Muxabbatidan voz Kechish va Ollox Muxabbatiga Kungil boglash da гко r. SufiyliKda buni dunyo
Moxiyatini va o'zligini, insoniyliKni anglash yuli deb ка ralgan. O'zligini anglagan Kishi эsa dunyo va uning
boyliKla ri utKinchi
Э
^
П
^
Ш
anglaydi. Xoja Baxouddin aytadila r: «o'z nafsining yoMonligini tanish o'zligini
tanishdi r».
DeMaK, tasavvuf ilMi - inson xaKidagi ilMdi r. U inson Kalbiga sayKal be rish ilMi. Biz bu ilMdan 70 yil
davoMida bexaba r эdiк. Inchunun, biz necha zaMonla r insondan bexaba r KoldiK va ne zaMonla r
KalbiMizdan fayz Ketdi. UtMishdagi Xoja AxMad YAssaviy, Xoja Baxouddin NaKshbandiyla r yu rtiMiz va
xalqiMizning fayzi KaMoli эdila r. Istiqlol tufayli shu nu r, shu fayz bizga Kaytdi.
SHuni iftixo r bilan Kayd эtishiмiz loziMKi, tasavvuf ta'liMoti ta raKKiyotida Tu rKiston fa rzandla
rining xizMati beKiyos bulgan. Xoja xaKiM at-Te rMiziy, SHayx Abu Mansu r al-Matu ridiy as-SaMa rKandiy,
Xoja AbduxoliK Gijduvoniy, Xoja AxMad YAssaviy, SulayMon BoKi rgoniy, SHayx NajMiddin Kub ro, Xoja Ali
RoMitaniy, Abu Ali al-Fa rMadiy, YUsuf XaMadoniy, Baxouddin NaKshband Kabi siyMola r iloxiy ма' rifat
yulining raxnaMola ri buldila r. Ula r ya ratgan ta'liMot va ilga ri su rgan Ma'naviy-axloKiy goyala r xozi rgi
Kunda хам o'z axaMiyatini yo'qotgan эмas. CHunonchi, AxMad YAssaviy xiKMatla rida ilga ri su rilgan
axloKiy pand-nasixatla rdan Molpa rastliKni fosh э^^ Kishila rni insofli, diyonatli, iyMonli bulishga chaKi
rishda foydalanish u rinli. YAssaviy inson xayotidagi Katta
KU
rash - nafsni tasliM эtishga xizMat Kiladigan
KU
rash deb xisoblagan. Nafsga Maglub shox -
KU
I, nafsdan ustunliKKa э rishgan ga rib - shoxdi r, deb aytadi.
Nafs inson uchun Katta yovdi r. SHu yovning boshini yanchgan, uni enggan, nafsga tasliM bulMagan
Kishining gu ru ri va insoniy Kad r-KiMMatini xech KiM poyMo! Kila olMaydi, deb bilgan. O'z xiKMatla ridan
bi rida shunday deydi:
Nafs yuliga Ki rgan Kishi rasvo bulu r,
Yuldan ozib, toyib, to'zib guM rox bulu r.
YOtsa - tu rsa shayton bilan хам rox bulu r....
U nafs bandala riga ка rata «Nafsni tebgil, nafsni tebgi!
ЭУ
badKi rdo r» deb
MU
rojaat эtadi, va
«NafsiM Meni yuldan u rib xo r ayladi,
Te rMulti rib xaloyiKKa zo r ayladi», - deb nafs bandala rini tanKid эtadi. Nafs insondagi butunliKni,
iyMonni sindi radi, Ma'naviy jixatdan ja rliKKa Kulatadi. SHu bois «Nafsni tanib Mexnat etsa roxat», - deb
xitob Kiladi. Bu goyala r bizning xozi rgi KuniMiz, ta rbiyaMiz uchun goyat MuxiM.
Mova rounnax r tasavvuf ta'liMotida Xoja Baxouddin NaKshband-ning u rni aloxida axaMiyatga эga
экan!igini хам Kayd эtishiмiz loziM. NaKshbandiya ta'liMoti xay ratlana rli da rajada ijtiMoiy-iKtisodiy,
Ma'naviy-Ma' rifiy Ma'no va Moxiyatga, xayotiy MazMunga эga.
NaKshbandiya Ma'naviy-axloKiy ta'liMotida xu r fiK rliKKa Keng u rin be rilgan. Bu suluKdagila r
Mexnat Kilish, ilM olish, o'z Mexnati эvaziga xalol yashash, noz-ne'Matla rni KupchiliK bilan baxaM
KU
rish,
faKi rona xayot Kechi rish, xaMMaga yaxshiliKni ravo
KU
rishni afza! bilganla r.
Baxouddin NaKshband - aybsiz odaM yo'q, shuning uchun aga r aybsiz dust axta rsaK dustsiz
KolaMiz, - de r эdila r.
OdaMla rga yaxshiliK Kilish эng yo'qsaK insoniy bu rch
Э
^
П
^
Ш
ta'Kidlab, shaM Kabi bulgin va odaMla
rga yo rugliK be r, o'zing эsa ко ronguda bul, degan экаЫа r.
Xoja Baxouddinning «Kungil Olloxda bulsinu, Kuling эsa ishda» xiKMatla rining inson Ma'naviy
dunyosi taKoMilidagi axaMiyati beKiyosdi r.
Tasavvuf ta riKatla ri xaKida so'zlaganda NajMiddin Kub ro asos solgan Kub roviya xaKida хам tuxtab
utishni Maslaxat be raMiz. Biz NajMiddin Kub ro siyMosida faKat ta riKat boshchisini эмas, balKi o'z
vatanini, xalqini dildan sevgan ingsonni хам
KU
raMiz. 1221 yilda bosKinchi Mugul galala ri KadaMi Xo
razMga etib bo radi. MuxaMMad Xo razMshox MaMlaKatni, fuKa roni o'z xoliga tashlab Kochadi. SHu ка!tis
daMla rda U rganchni xiMoya Kilishga 76 yoshliK NajMiddin Kub ro boshchiliк Kiladi va jangda ках raMonla
rcha shaxid buladi. Uning siyMosi xalq ках raMoni sifatida as rla r osha yashab KelMoKda.
NajMiddin Kub ro asos solgan Kub roviya ta riKatining Koidala ri unta bulib, ula rda bu ta riKat yulini
tutgan sufiyning ichKi Ma'naviy dunyosi Kanday bulishi
KU
rsatilgan. Insonning sab r- toKatli bulishi, boyliK
va мо!-мШкка MuKKasidan KetMasliK, xa r Kanday pastKashliK, riyo, мак r va xiyla-nay rangga bo rMasliK,
xayvoniy xususiyat - shaxvoniy xi rsla rga be rilMasliK goyala ri ilga ri su riladi.
Xulosa Kilib aytganda, tasavvuf ilMi - inson xaKidagi ilMdi r. Inson Kalbiga sayKa! be rish ilMi. U inson
odobini - ya'ni Ma'naviyatini yanada Kuchayti rgan butun isloM axloKining эng MuxiM Kad riyatla rini bi r
nuKtaga jaMladi. SHu ta riKa tasavvuf KoMil inson naza riyasi va aMaliyotini ishlab chiKdi.
SHunday Kilib, O'zbekiston RespubliKasi P rezidentining ToshKent IsloM Unive rsitetini tashKil эtish
tug risidagi fa rMoni va shu fa rMonga sha rxda ta'KidlanganideK: «IsloM oMMalashuvi va rivoji sifatida
vujudga Kelgan tasavvuf хам U rta Osiyo sha roitida YAssaviya, Kub roviya, NaKshbandiya ta riKatla rini
vujudga Kelti rdiKi, ula r butun u rta SHa гк va Janubiy Osiyo MaMlaKatla rining as rla r davoMida Ma'naviy,
Madaniy rivojlanishida MuxiM rolb uynadi»*^.
Ushbu Masalaning bayonini, yaKin utMishda, SHu rola r zaMonida dinga va diniy Kad riyatla rga,
diniy Kitobla rga, ulaMola rga bulgan salbiy Munosabatla rdan boshlashni Maslaxat be raMiz. SHunda
talabala r MustaKilliKning bizga be rgan oliy ne'Mati Ma'naviy va ма' rifiy Me rosiMizni Kayta rib be rganligi
экатт tushunib etadila r. YAKin utMishda naMoz uKish, diniy ма rosiMla rni utash taKiKlangan эdi. Masjidla
r, aziz-avliyola rning ziyo ratgoxla riga Kulf u rilgan эdi. OdaMla rning uyla ridagi Ku r'on, Xadis, tu rli diniy
adabiyotla r, xatto a rab yozuvidagi boshKa Kitobla r te rib olinib, yoKib yubo rilgan эdi. Mana buni
«joxiliya», nodonliK desa buladi. Kanchadan- Kancha odaMla riMiz xozi rgi эмт-э rKin Kunla rni KuMsab,
аммо
KU
rolMay, а
ГМОП
bilan utib Ketdila r. SHu bois biz MustaKilliK Kelti rgan ne'Matla rga xa r Kancha
shuK ronaliK aytsaK a rziydi. MustaKilliK dav rida isloMiy Kad riyatla r tiKlandi, iyMon^'tiKodiMiz o'ziMizga
Kaytdi. Bu savobli, эzgu ishla rga ка rvonboshi xu rMatli P rezidentiMiz IsloM Ka riMov экатт xa r daKiKada
эslab tu rishiMiz loziM. P rezidentiMiz Ma'naviyat va ма' rifatga oid nutK, ма' ro'za va asa rla rida
isloMning Ma'naviy-axloKiy, ма' rifiy ta rbiyadagi yo'qsaK roli, u rni, axaMiyatini MuntazaM uKti rib
KelMoKdala r.
Xususan, bu Masalala rga P rezidentiMiz IsloM Ka riMovning «Istiqlol va Ma'naviyat» tuplaMi,
«O'zbekistonning siyosiy-ijtiMoiy va iKtisodiy istiKbolining asosiy taMoyilla ri», «O'zbekiston iKtisodiy
isloxatla rni chuKu rlashti rish yulida», «O'zbekiston XXI as r busagasida: xavfsizliKKa taxdid, ba гка ro rliK
sha rtla ri va ta raKKiyot Kafolatla ri», «Ollox KalbiMizda, yu ragiMizda», «Ozod va obod Vatan, э rKin va fa
rovon xayot - pi rova rd MaKsadiMiz» Kabi asa r va risolala rda javob topishiMiz MuMKin.
«IsloM dini, - deb ta'Kidlaydi IsloM Ka riMov «FidoKo r» gazetasi Muxbi ri savolla riga javobida,
-
xayotiMizning tub zaMi riga chuKu r singib Ketgan. Bu - inKo r эtib bulMaydigan xaKiKat. Milliy Kad
riyatla riMizning zaMonla r osha bezavol yashab Kelishiga sabab - avvalo MuKaddas diniMiz xisobidan»^.
Bu xolat xalqiMizga, xususan yoshla riMizga Milliy goyani singdi rishda IslolM oMilidan oKilona
foydalanishni taKozo эtadi.
Ana shula rni xisobga olgan xolda MustaKil MaMlaKatiMizda isloM dini oMilidan, uning boy Ma'naviy
va Madaniy Kad riyat sifatidagi Katta iMKoniyatla ridan foydalanish MaKsadida ulKan ishla r aMalga oshi
rilMoKda. Avvalo, Masjidla rga, aziz-avliyola r yotgan MaKba rala rga solingan Kulfla r olib tashlandi. Ka
rovsiz Kolgan Masjidla r ta'Mi rlandi, yangila ri ba rpo эtildi. Aziz-avliyola r yotgan, utMishda ка rovsiz xolga
Kelgan joyla r obodonlashti rildi, ziyo ratchila r uchun Kulay sha roitla r yo'zaga Kelti rildi. RaMazon va
KU
rbon xayitla ri daM olish Kuni deb
Э
'1
ОП
Kilindi. Xa r yili Minglab fuKa rola riMizning xaj va
UM
raga bo rib
Kelishla ri uchun iMKoniyat va sha roit ya ratib be rildi. Bu utMishda faKat xayoliy о rzu va а
ГМОП
эdi. Ulug
alloMala r - Iso Te rMiziy, xaKiM Te rMiziy, Baxouddin NaKshband, AxMad YAssaviy, ZaMaxsha riy,
AbduxoliK Gijduvoniy, NajMiddin Kub ro, Abu Mansu r Mat rudiy, al-Ma rginoniy va boshKa ulug zotla rning
yubileyla ri bulib utdi, 1998 yilda эsa I
MOM
al-Buxo riyning 1225 yilligi nishonlandi. Ku r'oni Ka riM, Xadisla r
va boshKa diniy Kitobla r nash r Kilindi, KilinMoKda. UtMishda bi ro rta хам diniy ulaMoning yubileyi
utKazilMas эdi, diniy Kitobla rni nash r эtish taKiKlangan эdi, yo'qo rida aytganiMizdeK, bo rla ri хам yo'q
Kilingan эdi. 1999 yilda ToshKent IsloM Unive rsiteti tashKil эtildi. MustaKilliK yilla ri isloM dini va isloMiy
Kad riyatla rni tiKlash bo rasida as rla rga teng aMaliy ishla r baja rildi. IsloM va isloMiy Kad riyatla r
Ma'naviy va ма' rifiy xayotiMizning ta rKibiy KisMiga aylanib Koldi. P rezidentiMiz IsloM Ka riMov so'zla ri
bilan aytganda: «Biz isloM dini ota-bobola riMiz dini экат, u biz uchun хам iyMon, хам ах!ок, хам diyonat,
хам ма' rifat экатт doiMo yo'qsaK Kad rlayMiz...Dinga xu rMat va э'tiкod - biz uchun ulMas Kad riyatdi r»^.
Sunggi yilla rda bizning diyo riMizda хам ta raKKiyotiMiz, osoyishtaligiMizni
KU
rolMaydigan
«vaxobiyliK» va «xizbut-tax ri r» Kabi oKiMla rning gu rux va tudala ri paydo bulib Koldi. Bunday tudala r
o'zla richa Masjidla rda gavgo Kuta rib, utish dav rining KiyinchiliKla ridan foydalanib, ay riM yoshla rning
ongini zaxa rlaMoKdala r. MustaKilliKning be rgan э rKinligini suiiste'Mol KilMoKdala r. Bu Mutaassib dindo
rla r o'zla rini «vaxobiy» yoKi «dinni tozalovchila r», «fundaMentalistla r» deb yu ritib, aslida эsa bi rinchi
navbatda isloMning o'ziga za rba be rMoKdala r. Vaxobiyla r bi r ya riM Ming yilliK ilM-fan, Madaniyat ta
rixidan voz Kechish, I
MOM
Buxo riy, I
MOM
Gazzoliy, I
MOM
Abu Xanifa, Bu rxoniddin Ma rginoniy, AxMad al-
Fa rgoniy, Navoiy, JoMiy, UlugbeK, Baxouddin NaKshband va boshKa unlab MutafaKKi rla r, sufiyla r, oliMla
r Me rosidan voz Kechish, ula rning asa rla rini yoKib yubo rishni, MaKba rala rini bo'zib tashlashni tavsiya
KilMoKdala r. Ula r, uMuMan, inson aKli, inson каIbi bilan ya ratilgan jaMiKi Ma'naviy boyliKla rni uloKti rib
tashlashga da'vat эtмoкdaIa r. Axi r bu vaxshiyliK, nodonliK, joxilliKning o'ziKu. Ma'naviyatli va ма' rifatli
Kishi, buni MutlaKo Kabul KilMaydi.
VaxobiyliK bizni о rKaga, jaxolatga to rtadigan, isloMni, isloM axlini bo'zadigan xavfli oKiM. «Dinni
tozalash», «sof dinga Kaytish» niKobi ostida tashviKotla r olib bo rib, odaMla rni taxliKaga solish, Konli
jinoyatla r Kilish, otani bolaga, aKani uKaga dushMan Kilib, jaMiyatiMizni xavf ostiga Kuyayotganla rdan
Milliy Kad riyatla riMizni avaylab - as rashiMiz loziM.
Diyo riMizda din niKobi ostida ish
KU
rayotgan э^ reMistla r, aKidapa rastla r Mavjud кonstituцiyaviy
to'zuMga ка rshi bo rib, xoKiMiyatni эga!!ash va O'zbekistonda IsloM davlati
KU
rish, xalqni
KU
rKuvga solib,
xuKuMatga ishonchsizliK uygotish uchun tu rli jinoyatla r va te r ro ristiK xa raKatla r sodi r эtish yuli bilan э!
tinchligini bo'zishga u rinMoKdala r. Ula rning as! MaKsadi xuKuMatpa rastliK, ya'ni davlatni Kulga olishdan
ibo rat. MustaKil yu rtiMizda ula rga o'z vaKtida za rba be rildi va ula rning payi Ki rKildi.
XalqiMiz эndi - э rKinligini Kulga Ki ritgan, o'zligini angalb etgan bi r zaMonda allaKanday KiMsala rga
э rgashib yana jaxolat va KulliK to'zogiga KaytadiMi? Albatta yo'q.Аммо хамма gap xa r Kanday taxdid yoKi
taxliKa oldida vaxiMaga tushMasdan, ana shu
KU
rash va sinovla rga doiMo tayyo r tu rishda, ogox va se
rgaK bulishda. AyniKsa yoshla riMizni ula rning za ra rli ta'si ridan as rab Kolish xozi rgi ta rbiya ishiMizning
asosiy yunalishi bulib Kolishi loziM. YOshla riMiz doiMo va xa r on ogox va yana ogox, se rgaK bulishla ri
zaMon talabi. Buning yoshla riMiz ongiga MustaKilliK goyasini chuKu r singdi rishiMiz loziM. ToKi ula r
Milliy ildizla ri baKuvvat, dunyoni chuKu r anglaydigan, zaMon ta raKKiyoti bilan ba roba r KadaM
tashlaydigan insonla r bulib etishsin. Ana shunda joxil aKidapa rastning «da'vati» хам, axloKni rad эtadigan,
biz uchun MutlaKo begona goyala r хам ula rga o'z ta'si rini utKaza olMaydi.
Muxta гам P rezidentiMizning «Tu rKiston-p ress» axbo rot agentligi Muxbi rining savolla riga javobla
rida ta'Kidlaganla rideK: «Biz o'z diniMiz va э'tiкodiмizdan xech Kachon voz KechMayMiz. SHu bilan bi rga
MuKaddas diniMiz sha'niga dog tushi rMoKchi bulgan KiMsala r bilan xech Kachon
MU
rosa KilolMayMiz.
Men O'zbekiston raxba ri sifatida Kandaydi r yovo'z Kuchla r
isloM diniMizni, ota-bobola riMiz э'tiкodini,
MusulMon fuKa rola riMizni taxKi rlashiga, jaMiyatiMizga xavf tugdi rishiga xech Kachon yul
KuyMayMan»*
4
*.
P rezidentiMiz aytganideK, xa r bi riMiz xaMisha, xa r soniyada ogox bulishiMiz loziM. Bu
MustaKil yu rt xa r bi r fuKa rosining MuKaddas bu rchi bulMogi loziM. «.. MuKaddas diniMiz sha'niga
dog tushi rMoKchi bulgan, undan ga razli siyosiy MaKsadla rda foydalanishni istaydigan KiMsala r va
Kuchla r bilan xech Kachon
MU
rosa KilolMayMiz»*
5
*.
YU rtiMizda Keyingi vaKtla rda ruy be rayotgan ay riM salbiy xodisala r, nojuya xatti-xa raKatla r,
yozuv ishla r, avvalo, MafKu raviy bushliK tufayli sodi r bulMoKda*
6
*.
Xa r bi r fuKa ro shuni anglab etishi Ke raKKi, O'zbekistonning iKtisodiy-ijtiMoiy ta raKKiyotida
o'ziga xos va
MOS
yuli bulgani Kabi Madaniy-Ma'naviy rivojlanishida хам o'z yuli bo r. Bu o'ziga xosliKni
dinga, diniy Kad riyatla rga MunosabatiMizda, ula rdan Ma'naviy ta rbiyada foydalanishiMizda хам
KU
rishiMiz MuMKin. Bu yul P rezidentiMiz asa rla rida bayon Kilib be rilgan. Uning Moxiyati, Mu'tadil
dindo rliK, isloM ма' rifatini rivojla nti rish, ichKi-botiniy olaMni poKlab, Olloxni dilda saKlab, aKlu
tafaKKu r, ilMu i rfon bilan KaMolot sa ri bo rish, o'z Me rosiy Kad riyatla riMiz va dunyo ilMini эgallab,
zaMon bilan xaMKadaM olga bo rish.
Xulosa shuKi, MustaKilliK be rgan xidoyat yulini tu rli unsu rla rdan as rash, ula rga be rilMasliK
loziM.
3-
Dostları ilə paylaş: |