Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта

M
Q
Р
V
⋅
=
Bu yerda: 
V – pul aylanmasi tezligi;
P – narxning absolut darajasi; 
Q – yaratilgan real mahsulot; 
M – muomaladagi pul miqdori.
 
Pulga talab
– bu pul muomalasi, ya’ni xo‘jalik aylanmasi uchun kerak 
bo‘lgan pulga ehtiyojdir 

---

65
V
Q
P
М
⋅
=
Bu yerda:
Q
P
⋅
– sotiladigan tovarlarning jami bahosi. 
Aytaylik, quyidagi tovar turlari tegishli narxlarda muomalada 
bo‘lgan (5-jadval). 
5-jadval. 
Pulga bo‘lgan talabni aniqlash tartibi 
 
Tovarlar 
№
 Tovarlar 
turi 
Soni (q) 
Narxi, $ (p) 
Tovarlarning jami 
bahosi (p•q) 
1. Apelsin 
(kg) 
100 
1 
100 
2. Uzum 
(kg) 
50 
2 
100 
3. Kostyum 
(dona) 
1 
100 
100 
Jami 
x x 
300 
Agar 100 dollar uch xil tovarni sotishga muttasil ravishda xizmat 
qilsa, u holda 100 dollar jami 300 dollarlik tovarni sotib 3 marta 
aylanmada bo‘ladi. Demak, tovar muomalasi uchun 100 dollar zarur 
ekan: 
100
3
300
=
=
⋅
=
V
Q
Р
М
dollar 
Ko‘rinib turibdiki, muomaladagi pul miqdori (M) tovarlarning jami 
bahosining (P Q) pul aylanmasi tezligi (V) ga bo‘lgan nisbatiga teng. 
Agar V bilan M ning o‘rnini almashtirsak, u holda: 
3
100
300
=
=
⋅
=
M
Q
Р
V
marta 
Keynschilar pul miqdoriga ta’sir etuvchi omillarga qo‘shimcha 
tarzda yana uch omilni ko‘rsatib o‘tadilar: 
– to‘lov uchun pul zarurligi; 
– har ehtimolga qarshi pulni vaqtincha bo‘lsa-da, jamg‘arib, kerak 
bo‘lib qolganda birdan ishlatishga intilish; 
– boylikni zarar ko‘rish xataridan asrash uchun pul shaklida saqlash. 
Keynschilar pul miqdoriga boylik egalarining subyektiv xatti-
harakatlari, intilishlarini ham ta’sir etishini inobatga olganlar. 
Eng so‘nggi nazariyotchilar, masalan, monetaristlar (M.Fridman, 

---

66
AQSh) pul miqdoriga ta’sir etuvchi omillarga aytilganlardan tashqari