Zeynalova lalə VĠdadġ qızı “Audit xidməti sahibkarlığın növü kimi”
Daxili audit bölməsinin fəaliyyətinin təĢkili istiqamətləri
Yüklə 1,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3.2.Daxili audit bölməsinin fəaliyyətinin təĢkili istiqamətləri Müəssisələrdə daxili audit xidmətinin strukturuna Audit Komitəsi və müəssisənin DAB daxildir. Audit Komitəsinin üzvləri vəzifəyə Səhmdarların Ümumi Yığıncağı tərəfindən təyin olunurlar. Audit Komitəsi, banklarda mükəmməl nəzarət sisteminin mövcudluğunu və adekvatlığını təmin etməklə Müşahidə Şurasına və İdarə Heyətinə köməklik göstərir. Audit Komitəsinin Sədri Komitənin yığıncaqlarında iştirak etmək üçün İdarə Heyətinin Sədrini, İdarə Heyətinin digər üzvlərini, DAB 57 direktorunu və kənar auditorları dəvət edə bilər. Audit Komitəsinin vəzifələri aşağıdakılardır: DAB-ın Əsasnaməsinin hazırlanması (Audit Komitəsi tərəfindən təsdiq edilir); DAB-ın fəaliyyətinə nəzarət edilməsi, o cümlədən audit planlarının və resursların ayrılmasının təsdiqlənməsi; Kənar auditorlarla əlaqələr: audit işi planlarının, audit nəticələrinin və tövsiyələrinin qəbul edilməsi; Kənar auditorların seçilməsi ilə əlaqədar, Müşahidə Şurasına tövsiyələrin verilməsi; Nəzarət orqanları ilə görüşlərin keçirilməsi və onlara bankın idarəetmə strukturu və fəaliyyət sistemi haqqında məlumatın verilməsi; Müşahidə Şurası, İdarə Heyəti, DAB, kənar auditorlar və nəzarət orqanı arasında əlaqələrin təşkili; Müşahidə Şurasına müntəzəm olaraq komitənin fəaliyyət nəticələri barədə hesabat verilməsi. Daxili audit bölməsi müəssisınin daxilində daxili audit işini yerinə yetirir. DAB audit planlarını tərtib edir, onları həyata keçirir və auditin nəticələri haqqında məlumat verir. DAB daxili nəzarət sisteminin bir hissəsidir və bankların tənzimləyici, idarəedici və nəzarət tələblərinə riayət etməsinin münasibliyini müstəqil olaraq qiymətləndirir. DAB müstəqil audit xidməti göstərən bank strukturudur və onun rolu bank işçilərinin və rəhbərliyin fəaliyyətinin yoxlanılması, qiymətləndirilməsi və bu barədə hesabat verilməsindən ibarətdir. DAB bankın bütün strukturlarının fəaliyyətini yoxlayır və qiymətləndirir. Daxili audit işinin miqyası, daimi olaraq daxili nəzarət sisteminin səmərəliliyinin və uyğunluğunun, eləcə də daxili nəzarət üzrə vəzifələrin yerinə yetirilməsinin qiymətləndirməsindən və yoxlanılmasından ibarətdir. DAB xüsusilə aşağıdakıları qiymətləndirir: Müəssisənin daxili qaydalara və risklərin idarəedilməsinə (ölçülə bilən və ölçülə bilməyən) əməl etməsini; 58 Maliyyə və idarəedici məlumatların, o cümlədən kənar istifadəçilərə verilən hesabatların etibarlılığını, tamlığını, düzgünlüyünü və vaxtlı-vaxtında hazırlanmasını; Elektron informasiya sistemlərinin fasiləsizliyinə və etibarlılığına xidmət edən bölmələrin fəaliyyətini. DAB müəssisənin təşkili və idarə edilməsi ilə əlaqədar nəzarət orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş siyasət, prinsiplər, qayda və təlimatlar da daxil olmaqla bankın fəaliyyətini nizamlayan hüquqi və normativ tələblərə lazımi diqqət yetirir. DAB fəaliyyətinin geniş sahəli olmasına baxmayaraq, daxili nəzarət siyasəti istisna olmaqla, müəssisənin siyasətinin müəyyən olunmasında iştirak etmir və ümumiyyətlə bankın siyasətini və ya onun uyğunluğunu bilavasitə tənqid etmək səlahiyyətinə malik deyil. Lakin DAB-ın faktiki və ya potensial narahatlıq doğuran məsələlərlə üzləşdiyi zaman bu barədə Audit Komitəsinin sədrinə məruzə edir. DAB müəssisənin rəhbərliyinin hüquqi və normativ tələblərə və yaxud bankın daxili qaydalarına və prosedurlarına zidd qərarlar qəbul etdiyi və ya edəcəyi barədə xəbər tutarsa, Bölmənin rəhbəri dərhal İdarə Heyətinin və/və ya Müşahidə Şurasının sədrinə məlumat verir. DAB rəhbəri bütün bu cür hadisələr barəsində Audit Komitəsinin sədrinə məruzə etməlidir. DAB aşağıdakı hüquqlara malik olmalıdır: Audit işinə lazım olan əvvəlki dövrlər üzrə bütün məlumatları tələb etmək; Yoxlanılan və ya əvvəlki dövrlərdəki əməliyyatlarla bağlı bütün zəruri sənədləri əldə etmək; müəssisənin audit aparılan strukrur vahidində (filial, şöbə, nümayəndəlik) nağd vəsaitlərin, digər pul qiymətlilərinin, qiymətli kağızların, xüsusi qeyd olunmuş blankların, mal-materialların, əsas vəsaitlərin, avadanlıqların və digər aktivlərin mövcud olmasını yoxlamaq və təsdiq etmək; Hüquqi və fiziki şəxslərlə bağlanmış icarə müqavilələri, saxlanc müqavilələri, satış və s. üzrə hər hansı və ya bütün aktivləri yoxlamaq; Audit aparılan strukrur vahidin (filial, şöbə, nümayəndəlik) fəaliyyəti ilə əlaqədar, elektron və çap olunmuş şəkildə məlumatları təhlil və tədqiq etmək; 59 Hər hansı bir əməliyyatın uçotu və xüsusiyyəti ilə bağlı bankın rəhbər işçilərindən bütün zəruri izahatları tələb etmək; Müəssisənin işçiləri tərəfindən həyata keçirilən tədbirlərin və əməliyyatların cari qanunvericiliyə və normativ tələblərə uyğunluğunun adekvatlığını müəyyən etmək, bankın siyasətini və strategiyasını, qərar qəbul etmə prosedurlarını, uçot və hesabat vermə qaydalarını müəyyənləşdirən müəssisənin daxili qərarlarına dair yazılı sənədləri əldə etmək; Müəssisənin tərəfindən həyata keçirilən əməliyyatlar barədə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə riayət etməklə, müştərilərə sorğular göndərmək. DAB-a dair tərəfsizlik tələbi, İdarə Heyəti Sədrinin DAB-ın daxili nəzarətlə bağlı xüsusi məsələlərə dair rəy bildirməsini istisna etmir. Məsələn, restrukturizasiya, mühüm və yeni müəssisənin məhsullarının tətbiqi ilə əlaqədar, risklərə nəzarət sistemlərinin yaradılması və ya yenidən təşkil olunması, idarəedici informasiya sistemləri, və s. məsələlərini nəzərdən keçirərkən DAB-dan rəy ala bilər. Bununla yanaşı, belə tədbirlərin tətbiq edilməsi və sonrakı inkişafı üzrə rəhbərlik məsuliyyət daşıyır. Məsləhətçi fəaliyyəti DAB-ın vəzifə və müstəqilliyinə mane olmayan köməkçi funksiyadır. Bundan əlavə, İdarə Heyətinin Sədri və yaxud onun razılığı ilə rəhbərliyin digər vəzifəli şəxsi DAB-ı daxili audit fəaliyyətinə aid olmayan işlərin yerinə yetirilməsinə cəlb edə bilər. Belə işlərə aşağıdakıları misal göstərmək olar: Müəssisənin iş əlaqələri olan müəssisələrin aktivlərinin qiymətləndirilməsi; Digər müəssisələrin maliyyə hesabatlarının təhlil edilməsi; Alınması nəzərdə tutulan hüquqi şəxslərin yoxlanılması və təhlili. Bu kimi fəaliyyət üçün Müşahidə Şurası tərəfindən yazılı icazə verilməlidir və Audit Komitəsinin Sədri ilə razılaşdırılmalıdır. DAB bu işləri yerinə yetirmək üçün bacarıq və vaxt resurslarının mövcud olmasını dəqiqləşdirir. Belə işlər planlaşdırılmalı və adi audit işi ilə eyni keyfiyyət səviyyəsində icra edilməlidir. 60 Audit fəaliyyətini həyata keçirərkən DAB-ın işçi heyəti müəssisənin, onun rəhbərləri və işçiləri haqqında məxfi məlumatları əldə etmək hüququna malikdir. Bu cür məxfi məlumatlara aşağıdakıları aid etmək olar: Rəhbərliyin və digər işçilərin əmək haqları; Müştərilərin maliyyə vəziyyəti haqqında məlumatlar; Müəssisənin mülkiyyətində olan əmlak və investisiyaları haqqında məlumatlar; Filialların gəlirliliyi; Bankın (Baş rəhbərliyin) gələcək planları; Saxtakarlıq hallarının təhqiqatı və mümkün hüquqi tədbirlər. DAB-ın işçi heyəti peşəkar səriştəyə malik olmalıdır. DAB-ın həyata keçirdiyi işlər texniki və insanlarla əlaqə qurmaq bacarıqları kimi yüksək səviyyəli təcrübə tələb edir.DAB-ın işçi heyəti üçün tələb olunan vacib texniki bacarıqlara aşağıdakılar daxildir (10,72): Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartları (MHBS) haqqında anlayış və onların tətbiqi təcrübəsi; Daxili audit prosesi üzrə bacarıqlar; Daxili nəzarət sistemlərinin və prosedurlarının yaradılmasında və qiymətləndirilməsində yüksək səviyyəli səriştə; Beynəlxalq audit standartları (BAS) üzrə üsullar və bank fəaliyyəti haqqında son biliklər.İnsanlarla əlaqə qurmaq üzrə mühüm bacarıqlara aşağıdakılar daxildir: Müstəqilliyi qorumaq qabiliyyəti; Müşahidə aparmaq və faktların müəyyən edilməsi bacarığı; Problemlərin həlli və audit nəticələri üzrə razılığın əldə olunması bacarığı; Hesabatın hazırlanması və yazışma bacarığı. Daxili audit bölməsi audit planı tərtib edir, mövcud informasiyanı yoxlayır və qiymətləndirir, nəticələri bankın səlahiyyətli idarəetmə orqanı ilə müzakirə edir və tövsiyələr təqdim etməklə onlarin icra edilməsinə nəzarəti həyata keçirilir.Aşağıdakılarla məhdudlaşdırılmamaqla daxili auditin müxtəlif növləri vardır: |