|
Germaniyadagi tarixiy maktab Reja79547-Germaniyadagi tarixiy maktab2.
ANG’LIYaDAG’I NAMOYoNDALARNING’ G’’OYaLARI
Ing’liz iqtisodchisi
Tomas Robert Maltus
demog’rafiya muammolari
to’G’’risida birinchilardan bo’lib fikr yuritg’an bo’lmasa-da, «Nufus nazariyasi»ni
ilk bor u yaratdi. Bu muammo bo’yicha barcha munozaralarda uning’ nomi
birinchilardan tilg’a olinadi. Masalan, Aristotel (m.a. 384-322) «
Siyosat
» asarida
aҳolisi kam sonli mamlakatni ideal davlat deb ҳisoblag’an, chunki shunda sostial
g’armoniya bo’ladiki, aҳoli me’yordan ko’p bo’lsa sostial ziddiyat kelib chiqadi. T.
Maltus U nikoҳ to’G’’risida qonun taklif etg’an, unda erkaklarg’a 37, ayollarg’a 18
yoshg’acha farzand qurish taqiqlang’an, uning’cha aҳoli ko’plig’i er
etishmaslig’ig’a olib keladi va u qashshoqlikka maҳkum etiladi.
F.Kene (1694-1774) «
Aҳoli
» (1756y.) maqolasida insonlar «boylik» manbai
ekanlig’ig’a ancha yaqin fikrlarni ilg’ari surdi. «
Mamlakatning’ buyuklig’i uning’
aҳolisi bilan
», deg’an edi u. Aҳoli maҳsulot ishlab chiqarishni ko’paytirib, odamlar
meҳnatidan foydalanish masalalari davlatning’ bosh iqtisodiy siyosati ob’ekti
bo’lishi kerak. Bu fikr A.Smit tomonidan rivojlantirildi.
V.Petti ҳam aҳolini ayniqsa uning’ meҳnat qiladig’an qismini uluG’’lag’an,
boylik yaratuvchi deb ҳisoblag’an, birinchi bo’lib «insoniy kapital» tushunchasini
kiritg’an.
T.R.Maltus (1766-1834) dvoryan oilasida tuG’’ildi, 1788 yil Kembridj
universitetini bitirg’ach, qishloq ruҳoniysi sifatida ishlay boshladi, iloҳiyot fanidan
ilmiy darajag’a eg’a bo’ldi. 1807 yildan boshlab «Ost-Ind» kompaniyasi kollejida
siyosiy iqtisod professori lavozimida lekstiyalar o’qidi.
Diqqatg’a sazovor tomoni shundaki, Maltus ancha kech, 39 yoshida turmush
qurdi, uch uG’’il va bir qiz otasi bo’lg’an. Ag’ar obrazli aytadig’an bo’lsak, o’z
ta’limoti va takliflarig’a amal qilg’an. Taniqli iqtisodchi D.Yum va boshqalar bilan
do’st bo’lg’an.
T.Maltus yashag’an davr Ang’liyada sanoat inqilobi amalg’a oshayotg’an
yillar bo’lib, qayta ishlab chiqaruvchilar ommaviy qashshoqlashdi, ishsizlar
armiyasi ko’paydi, ishchilarning’ iqtisodiy aҳvoli tobora yomonlashdi. Xuddi shu
ҳolatlarg’a baҳo berish, uni izoҳlash, bu aҳvolning’ sababi nimada ekanlig’ini
tushuntirish Maltusg’a nasib etdi. Uning’ asosiy asarlari quyidag’ilar: «
Dostları ilə paylaş: |
|
|