keng yoyildi.
Germaniyada Luno Brentano ham asosiy nazariyotchilardan hisoblanib, «Yangi
tarixiy maktab»ning liberal qanotiga boshchilik qildi. O'zining «Klassik siyosiy
iqtisod» (1888), «Tarixda axloq-odob va xalq xo'jaligi»(1894) nomli asosiy asarlari
bilan iqtisodiy fan taraqqiyotiga katta hissa qo'shdi. L.Brentano G.Shmoller kabi
iqtisodiyotda axloq va huquq omillari belgilovchi rol o'ynaydi deb hisoblab, ishlab
chiqarish va uning tabiiy va ijtimoiy jihatlariga e’tibor bermaydi. U ayirboshlash
konsepsiyasining tarafdori bo'lib, realizatsiya va ayirboshlash sharo- itlarining
o'zgarishi xo'jalik turmushida va ishlab chiqarish shakllarida belgilovchi ahamiyatga
ega bo'ladi deb hisoblaydi. U o'zining liberal «ijtimoiy inoqlik»
deb nomlangan
islohotlar dasturida ingliz tred- yunionlari (kasaba uyushmalari) tajribalaridan keng
foydalanishni taklif qiladi. Jumladan, kasaba uyushmalari
fabrika qonunlari
yordamida ishchilar o'rtaga tashlagan talablami qondirishda foydalanish bilan biiga
uy-joy qurilishi va matlubot kooperatsiyalarida ham turli masalalami hal etishda
keng foydalanishlari zarur deb hisoblaydi.
Yangi tarixiy maktab Brentano timsolida o'zining yuksak cho'qqilariga yetgani
yo'q edi. Uning ijtimoiy to'qnashuvlaming oldini olishga qaratilgan «sinfiy inoqlik»
nazariyasi islohotchilik
oqimidagi ijtimoiy maktablar, institutsionalizm yo'nalishi
uchun asosiy manba rolini o'ynadi, xolos.
K.Menger G.Shmolleming shogirdi
Vemer Zombart
ham
Yangi tarixiy
maktabning asosiy vakillaridan edi. Berlin universitetining professori Zombart
K.Marksning olimligini uning revolutsionligidan ajratib, mana shu ikki negizning
bir-biriga zidligi to'g'risidagi fikmi ko'tarib chiqdi. Shuningdek, markscha siyosiy
iqtisodning iqtisodiy
kategoriyalaiini chunonchi, qiymatning mehnat nazariyasi
«ishning g'oyasi» deb e’lon qilindi va fikran mantiqiy bir ishdan iborat deb
ko‘rsatildi. Zombart ishlab chiqarishning uch omili
xususidagi naza- riyaning
tarafdori bo‘lib (kapital, mehnat, yer), antagonistik ziddiyatlar va iqtisodiy
inqirozlaming muqarrarligini inkor etdi. Uning fashizmga yaqinligi Yangi tarixiy
maktab vakillari orasida yagona jiddiy kamchilik edi.
Maks Yeber
ma’lumotli va ko‘pqirrali olim edi. U falsafa, tarix, sotsiologiya va
iqtisodiyot fanlarining rivojiga katta hissa qo‘shdi. Uning
ijodida tarixiy maktab
o‘zining eng yuqori pog‘onasiga ko‘tarildi. M.Veber hammadan ko‘proq darajada
noto‘g‘ri fikrga asoslangan millatchilik va bir taraflama «tarixiy usul»dan ozoddir.
0‘zining dastlabki asarlarida M.Veber tarixiy fanlarga faqat bayonchilik yetarli
emasligini ko‘rsatdi. U
Dostları ilə paylaş: