Geterogen sistemalar uchun fazalar qoidasi 1-§. Gomogen kimyoviy jarayonda muvozanat. Muvozanat sharoitlari. Le-Shatele printsipi

Raul qonunidan chetga chiqish. Komponentlari fizik –kimyoviy xossalari bilan bir –biridan keskin farq qiladigan eritmalar Raul qonuniga faqat juda past konsentratsiyali hududda boʻysunadi; yuqori konsentrasiyalarda Raul qonunidan chetga chiqish kuzatiladi. Aralashmaning ustidagi haqiqiy partsial bug ʻ bosimi Raul qonuniga koʻra hisoblanganidan katta boʻlsa, ijobiy chetga chiqish, teskari holat esa salbiy chetga chiqish deb ataladi.
Raul qonunidan chetlanishining sababi shundaki, bir hil zarralar bir –biriga oʻxshash boʻlmagan zarralardan farqli oʻlaroq boshqacharoq taʻsir qiladi (ijobiy burilishlar ijobiy chetga chiqishda kuchliroq va salbiy chetga chiqish da zaifroq).
Raul qonunidan ijobiy chetga chiqishlarga ega boʻlgan real eritmalar issiqlikni yutuvchi sof komponentlardan hosil boʻladi (ΔН_eritma > 0); eritmaning hajmi komponentlarning dastlabki hajmlari yigʻindisidan katta boʻlib chiqadi (ΔV> 0). Issiqlik chiqishi Raul qonunidan salbiy chetga chiqishlarga ega boʻlgan eritmalarda sodir boʻladi (ΔН_eritma < 0); bu holda eritmaning hajmi komponentlarning dastlabki hajmlari yigʻindisidan kichik boʻladi (ΔV <0).
Raulning ikkinchi qonuni. Eritma ustidagi bug ʻbosimining chin erituvchi ustidagi bugʻ bosimidan farq qilishi kristallanish va qaynash jarayonlariga sezilarli taʻsir koʻrsatadi. Raulning birinchi qonunidan ikkita natija kelib chiqadi, ular muzlash nuqtasining pasayishi va eritmalarning qaynash nuqtasining oshishi bilan bogʻliq boʻlib, ular birlashgan shaklda Raulning ikkinchi qonunidir.
Eritmalar kristallanish temperaturasining pasayishi. Kristallanish sharti – erituvchining toʻyingan bug ʻbosimining eritma ustidagi qattiq erituvchi bugʻ bosimiga tengligi hisoblanadi. Erituvchi ustidagi bug ʻbosimi eritma ustidagi bosimdan har doim past boʻlgani uchun, bu tenglikka har doim erituvchining muzlash nuqtasidan pastroq haroratda erishiladi. Shunday qilib, okean suvi –2°C atrofida muzlay boshlaydi.
Erituvchi T°_erituvchi ning kristallanish harorati va T_eritma eritmaning kristallanishining boshlanish harorati oʻrtasidagi farq kristallanish haroratining pasayishidadir.
Cheksiz suyultirilgan eritmalarning kristallanish haroratini pasaytirish erigan moddaning tabiatiga bogʻliq emas va eritmaning molyar kontsentratsiyasiga toʻgʻri proportsionaldir.
T°_erituvchi – T_eritma =∆T_eritma =K_m (5.9)

Erituvchi eritmadan kristallanganda, ikkinchisining kontsentratsiyasi oshadi, eritmalar maʻlum bir muzlash nuqtasiga ega emas va maʻlum bir harorat oraligʻida kristallanadi.