Geterogen sistemalar uchun fazalar qoidasi 1-§. Gomogen kimyoviy jarayonda muvozanat. Muvozanat sharoitlari. Le-Shatele printsipi

2.10 – rasm. Ideal eritmaning partsial va umumiy bug ʻbosimlarining kontsentratsiyaga bogʻliqligi

Bunday tizimlarga, masalan, benzol – toluol, geksan – heptan va boshqa izomerik uglevodorodlarning aralashmalari kiradi. Real eritmalar uchun bu bogʻliqliklar egri chiziqli boʻladi (2.11-rasm). Agar bu komponentning molekulalari bir-biri bilan boshqa komponent molekulalariga qaraganda kuchliroq taʻsirlashsa, bu holda aralashmaning haqiqiy partsial bug ʻbosimi Raulning birinchi qonuniga koʻra hisoblanganidan (ijobiy chetlanishlar) katta boʻladi. Agar bir hil zarrachalar bir-biriga oʻxshash boʻlmaganidan kuchsizroq taʻsirlashsa, komponentlarning partsial bug ʻbosimi hisoblanganidan past boʻladi (salbiy chetlanishlar).

2.11-rasm. Ideal (shtrix(kesilgan) chiziqli) va real (toʻliq chiziqli) binar eritmalarning partsial va umumiy bug ʻbosimlarining Raul qonunidan ijobiy (chap) va salbiy (oʻng) chetlanishlar bilan bogʻliqligi.

Real eritmalarning hosil boʻlishi (shakllanishi) issiqlik va hajmiy (qisqarish deb ataladigan) effektlar bilan kechadi. Raul qonunidan ijobiy chetlanishlarga ega boʻlgan real eritmalar issiqlikni yutuvchi sof komponentlardan hosil boʻladi (ΔН_eritma > 0); eritmaning hajmi komponentlarning dastlabki hajmlari yigʻindisidan katta boʻlib chiqadi (ΔV > 0). Raul qonunidan salbiy chetlaniishli echimlar issiqlik chiqishi bilan hosil boʻladi (ΔН_eritma < 0); bu holda eritmaning hajmi komponentlarning dastlabki hajmlari yigʻindisidan kichik boʻladi (ΔV < 0).

Eritma ustidagi muvozanatli bug ʻtarkibi. Agar eritma va muvozanat bugʻining tarkibi qanday bir–biriga bogʻliqligini koʻrib chiqsak, eritmadagi X_i komponentning molyar ulushi bugʻining tarkibiy qismi Y_idagi eritmaning molyar ulushiga toʻgʻri kelmasligini koʻrsatish oson.

(5.18)

O ldingi (5.17)tenglama qiymatlarini almashtirib, biz quyidagilarni olamiz:

(5.19)

Tenglamaning oʻng tomonining surati va maxrajini P°A ga boʻlib,
yozuvni kiritib, biz quyidagilarni olamiz:

(5.20)

(5.20) tenglama shuni koʻrsatadiki, Y_B = X_B faqat α = 1, yaʻni A va B sof komponentlarning toʻyingan bug ʻbosimi teng boʻlganda α > 1 boʻlsa, bugʻ tarkibidagi B komponentining molyar ulushi uning eritmadagi molyar ulushi(fraktsiyasi)dan katta boʻladi (va aksincha). Muvozanatli bugʻ tarkibining eritma tarkibiga bogʻliqlik shakli 2.12 – rasmda koʻrsatilgan.

Bugʻ tarkibining eritma tarkibiga bogʻliqligi Konovalovning birinchi qonuni bilan tasvirlangan: