Rasm 2.7. Endoplazmatik to 'r. A-sxema, b-transmission elektron
mikroskopda (ТЕМ) ко ‘rinishi.
Donador E T
(dET) membranasining tashqi qismida riboso
malar b oia d i. Ribosomalar membrananing tashqi, ya’ ni sitozolga
qaragan
yuzasiga maxsus oqsillar -
riboforinlar
yordamida
yopishib yotadi. Donador ET hujayra plazmolemmasi, lizosoma
va peroksisomalar uchun oqsillar, eng muhimi,
hujayradan
sekretsiya (eksport) qilish uchun m o‘ ljallangan oqsillar sintez-
lanadi. DET membranalari yadroning tashqi membranasi va peri-
nuklear b o‘ shliq bilan b og ‘ langan b o ‘ ladi. Odatda dET sistemalari
Golji kompleksi va yadroga bevosita yaqin joylashadi. Donador
ET ribosomalarida sintezlangan oqsillar to‘ r
sistemalari ichiga
kirib, u erda qayta ishlanadi. Sisternalarda oqsil molekulalariga
karbonsuvlar q o ‘ shilib glikoproteinlar, yoki oqsillarning metallar
bilan birikmalari hosil b o ‘ lishi mumkin. K o ‘pchilik oqsillar dET
63
sistemalaridan hujayraning
boshqa tuzilmalariga, jumladan, Golji
kompleksiga o ‘ tib, u erda yana modifikatsiya qilinadi. Golji
kompleksida oxirigacha shakllanuvchi
lizosomalar, peroksi-
somalar, sekretor donachalaming asosiy
oqsillari va fermentiari
aynan dET mahsulotidir. Donador ET oqsilga boy sekret ishlab
chiqaruvchi hujayralarda juda yaxshi rivojlangan, masalan, me’ da
osti bezi atsinar hujayralari, plazmatik hujayralar, jigar, nerv
hujayralari va boshqalar.
Spermatozoid, buyrak kanalchalari
hujayralarida, leykotsit, ichak kriptasi epiteliy hujayralarida esa
donador ET sust rivojlangan. Donador ET da sintezlangan oqsillar
karbonsuv birikmalari bilan qo'shilib
modifikatsiyaga uchrashi
mumkin. Shu bilan birga sintezlangan oqsillar konsentratsiyalanib,
yirik sekretor donachalar shakllanishi mumkin (masalan, m e’ da
osti bezida). Donador ET hujayra membranasi shakllanishida va
barcha membrana oqsillari sintezida ham ishtirok etadi. U
lipoproteid to‘ plamlarini hosil qiiadi, membranasida fosfolipid
sintezida qatnashuvchi fermentlar ham boMadi.
Sisternalarda ishlab chiqarilgan va keyin boshqa tuzilmalarga
o ‘ tib ketuvchi oqsillardan tashqari dET
kanalchalarida faqat shu
organellaning faoliyati uchun ma’ sul oqsillar ham boMadi. Bu
oqsillar rezident oqsillar yoki
Dostları ilə paylaş: