Global bozorning shakillanishi va ularning xususyatlari reja

Mustaqil rivojlanayotgan mamlakatlarni bozor iqtisodiyotiga o’tish
yo’lining xususiyati
- bu qoloq, ananaviy iqtisodiyotga erkin bozor
iqtisodiyotiga o’tishdir. 
Sobiq
sotsialistik mamlakatlar yo’lining muhim belgisi 
markazlashtirilgan, ma‘muriy-buyruqbozlikka asoslangan iqtisodiyotdan hozirgi 
zamon rivojlangan bozor tizimiga o’tishdan iboratdir. 
Bozor iqtisodiyotiga
inqilobiy yo’li
bilan ya‘ni jadal usulda yoki
evolyutsion yo’li
(tadrijiy) bilan, ya‘ni bosqichma-bosqich o’tish mumkin. 

---

Revolyutsion yo’li
qo’llanganda tub islohotlarni o’tkazish, avvalgi tizimni 
va tarkib topgan iqtisodiy munosabatlarni birdaniga va batamom sindirish talab
etilib, “karaxt qilib davolash” usuli (“shokovaya terapiya”) deb ataladi. 
Eski iqtisodiy munosabatlarni bosqichma-bosqich yangi bozor
munosabatlariga aylantira borib, samarali bozor iqtisodiyotini shikatsiz vujudga 
keltirish mumkin. Bu o’tish davrining ma‘qul yo’li ekanligini islohotlar tajribasi 
ko’rsatadi, ya‘ni kamroq ijtimoiy larzalarga olib keladi.
Ma‘muriy – buyruqbozlik tizimi ikkita ahamiyati
kamchilik
ka ega: 
1. Ro’y berayotgan o’zgarishlarga tezda moslashuvchan emasligi, asta-
sekinlik bilan moslashib borishi; 
 
2. Samaradorlikning o’ta darajada pasayib ketganligi
. 
Ma‘muriy-bo’yruqbozlik iqtisodiyotini bozor iqtisodiyotiga aylantirish 
uchun tizim islohotlari utkazish amal qiladi. O’tish davrda bozor iqtisodiyotini 
shakllantirishning asosiy yo’nalishlari bo’lib quyidagilar hisoblanadi: 
1. Iqtisodiyotni erkinlashtirish.
Bu xo’jalik hayotining barcha
sohalaridagi to’liq hamda cheklovlarni, shuningdek, davlat nazoratini keskin 
ravishda qisqartirish yoki bekor qilishga yo’naltirilgan chora-tadbirlar tizimidan
iborat: 
- xo’jalik faoliyatini amalga oshirishda davlat manopoliyasini bekor qilish; 
- resurslarning markazlashgan ko’rinishidagi taqsimotini to’gatish; 
- narxlarning asosan talab va taklif nisbati asosia shakillantirishga o’tish; 
- ichki va tashqi bozorlarda transaktsion bitimlar ustidan davlat nazoratini 
pasaytirish
.