Guliston davlat universiteti oziq-ovqat texnologiyalari kafedrasi

Darsning maqsadi:talabalar oziq-ovqat mahsulotlari va ularni taralarga joylash uchun hisobot tuzishni, xom ashyo sarfini aniqlashni o’rganadilar, tekshirib, xulosa qiladilar.
1-vazifa. Quyidagi saqlash texnologiyasiga asosan 2 tonna olmani sovutiladigan omborlarga uzoq muddat saqlash uchun joylashtirishda zarur bo’ladigan yashiklar, tagliklar sonini hisoblang:
Bunda olma saqlanadigan №3 nomi bilan ataluvchi yashikning sig’imi 25 kg. Yashiklar taxlanadigan yashikning uzunligi 1,2 m, eni 0,8 m. Yashiklarni taxlash balandligi 3-4 m, ya’ni bitta taglika 16-20 dona yashik taxlanadi. Omborning foydalanish koeffitsienti 85%.
Ishlash tartibi:
1. Bir moslamaning maydoni qancha?
(eni) 1,2 m x(bo’yi) 3 m q 3,6 m²
2. Bir moslamaning hajmi qancha?
3,6 m² x 0,8 m q 2.88 m kub.
3. Bir moslamaga qancha mahsulot ketadi?
1 m³ - 25 kg (0,025 tonna)
2,88 m ³ – X
4. 2 tonna olmani joylashtirishga nechta yashik kerak?
2 tonna : 0,072 tonna q 27 ta yashik.


2-vazifa. Faol shamollatiladigan va sovutiladigan doimiy omborlarda 400 tonna kartoshkani uzoq muddat saqlash uchun zarur bo’ladigan konteynerlar sonini hisoblash. Bunda kartoshka saqlanadigan konteynerning sig’imi 250 kg. Konteynerning uzunligi 0,9 m, eni 0,6 m. Konteynerlarni 2 qavat qilib taxlanadi.
Ishlash tartibi:
1. Bir moslamaning maydoni qancha?
(eni) 0,6 m x(uzunligi) 0,9 m q 3,6 m²
2. Bir moslamaning hajmi qancha?
3,6 m² x 0,6 m q 2.16 m kub.
3. Bir moslamaga qancha mahsulot ketadi?
1 m³ – 250 kg (0,25)
2,16 m ³ – X
4. 2 tonna olmani joylashtirishga nechta yashik kerak?
400 tonna : 0,54 tonna q 740 dona kontener kerak bo’ladi.


3-misol. M.sh.b mahsulotga xom ashyoning faktik sarfi 1300 kg ni (Sq4,5%) tashkil qildi. Xom ashyoning 1 m.sh.b. mahsulotga sarf miqdori 1100 kg. ( S_n q 5% ). Me’yorga nisbatan mahsulot chiqish miqdori topilsin.
Echish: Berilganlarni quyidagi formulaga qo’yib topamiz.



Retsept bo’yicha, chiqit va yo’qotishlar ma’lum bo’lganda, shartli va fizik bankada berilgan xom ashyo miqdoridan chiqadigan konserva miqdori topilishi talab qilinadi.
V₁- chiqadigan konservaning shartli bankadagi miqdori;
V_2- chiqadigan konservaning fizik bankadagi miqdori;
T - qayta ishlashga tayyor xom ashyo miqdori, kg;
S - retsept bo’yicha fizik bankaga solinadigan xom ashyo miqdori, kg;
R - mazkur xom ashyoni chiqit va yo’qotilishining umumiy miqdori, dastlabki miqdordan % hisobida.
Faraz qilaylik bankaga retsept bo’yicha 3 kg tayyorlangan xom ashyo soli-nadi, bu xom ashyoni tayyorlashdagi chiqit va yo’qotish R kg-ni tashkil etdi. Demak, ishlov berilmagan xom ashyo massasi 100% bo’lsa, u holda bir bankaga solinadigan xom ashyo miqdori quyidagi proportsiyadan topiladi.

S- (100-R)

X- 100
Xq
Xom ashyo miqdori T kg bo’lsa, u holda fizik banka miqdorida tayyor konserva
;
Agar S o’rniga sharli bankaga solinadigan xom ashyo miqdori olinsa, yoki fizik bankalar mikdori V₂ aylantirish koeffitsientiga ko’paytirilsa, u holda tayyor mahsulot miqdori shartli banka ko’rinishida kelib chiqadi.