Gülxani pənah salatin əHMƏdli səNƏT, SƏNƏtkar
Yüklə 3,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
Sənət, sənətkar və zaman 81 Xalq ədəbiyyatı motivləri əsasında yazdığı mənzum nağıllarda haqq, ədalət uca tutulur, zülm pislənir, «Qaya» poemasında əvvəllər vaxtını boş keçirən, faydalı əməklə məş- ğul olmayan Qaya qayğıkeş müəlliminin köməyi ilə doğru yola çəkilir, zəhmətkeş, sağlam ruhlu insanlara qoşulur. M. Müşfiqin tərcümə sahəsindəki uğurları böyükdür. Taras Şevçenkonun «Kobzar» əsərini Ə. Cavadla birlikdə, Puşkinin «Qaçaqlar» əsərini Ş. Abbasovla birlikdə, R.Rza ilə birlikdə Lermontovun «Demon» poemasını, Puşkinin «Yevgeni Onegin» mənzum romanından «Tatyananın Oneginə məktubu»nu R. Rza ilə birlikdə, «Poltava» əsərindən bir parçanı, «Dustaq» şeirini, M. F. Axundovun «A. S. Puşkinin ölümünə həsr olunmuş «Şərq poeması»nı, Lermontovun «Yelkən», «Şairin ölümünə» şeirlərini, Ömər Xəyyamın rübailərini, Mirmehdi Seyidzadə ilə birlikdə Firdovsinin «Şahnamə»sindən «Rüstəm və İsfəndiyar dastanı»nı, «Sultan Mahmud haqqında həcv» hissələrini, rus sovet şairlərindən A.Carovun, İ.Utkinin, A.Bezemenskinin və başqalarının əsərlərindən nümunələri dilimizə tərcümə etmişdir. 1926-32-ci illərdə istedadlı şair kimi tanınan Mikayıl Müşfiq lirik şeirləri ilə yanaşı, poemalar da («Buruqlar arasında», «Çoban» «Əfşan», «Dağlar faciəsi», «Mənim dostum», «Şölə», «Sındırılan saz», «Azadlıq dastanı» və s.) yazmışdır. Yaratdığı poemalarda lirik, dolğun, əhatəli, bədii surətlər yaratmışdır. Poemaları lirik və epik-lirik poemalardır. «Epik-lirik poemalarda müəyyən sücet xətti, surətlər, xarakterlər olmaqla bərabər, lirik haşiyələr də vardır; şair müəyyən dərəcədə hadisələrə müdaxilə edir, bəzən əsas iştirakçılardan olur və hadisələrə yekun vurur («Çoban», «Sındırılan saz», «Dağlar faciəsi» və s. poemalarda olduğu kimi). Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 82 Lirik poemalarda isə çox vaxt əsərin lirik qəhrəmanı şairin özüdür, onun ideyaları, hiss və həyəcanları, sevinc və ürək çırpıntılarıdır. Şair hər yerdə bütün hadisələrə münasibə- tini açıq ifadə edir, təsvir etdiyi şəxsiyyət haqqında müla- hizələrini deyir, hadisələrlə əlaqədar ricətlərə geniş yer verir. Bu cəhətdən «Azadlıq dastanı» daha səciyyəvidir. M.Müşfiq repressiyaya məruz qalmış, 1938-ci il yanvarın 6-da güllələnmişdir. Şairin faciəli ölümü onu sevən xalqını, dostlarını sarsıtmış, Müşfiq böyüklüyü, Müşfiq istedadı, Azərbaycan ədəbiyyatına, mədəniyyətinə, bütövlükdə Azərbaycan xalqına az yaşıyla böyük xidmətlər göstərdiyi, onun kimi qələmiylə xalqına, millətinə, onun ədəbiyyatına xidmət edən Müşfiqlərin faciələrini unutmamışlar. Onun haqqında gözəl əsərlər yaranmışdır. Ədəbiyyatşünaslar, tənqidçilər Müşfiq poeziyasını tədqiq etmiş, «böyük coşqunluqla, ilhamla yaratdığı bədii əsərləri tədqiq etmiş, onun sənətkarlıq qüdrətini üzə çıxarmışlar. Müşfiq yaradıcılığının müasir Azərbaycan poeziyasının yaranmasında, inkişafında böyük rol oynadığını dönə-dönə qeyd etmişlər. Xalq şairi, repressiyaya məruz qalmış Gülhüseyn Hüseynoğlu bütün ömrünü onun yaradıcılığının tədqiqinə, əsərlərinin nəşrinə həsr etmiş, əsərlərinin 3 cildliyini hazırlayıb nəşr etdirmiş, şairin istedadlı qızı, alim, tədqiqatçı Aytəkin Abdullayeva «Müşfiq və folklor» mövzusunda yazdığı elmi monoqrafiyada şairin folklorla əlaqəli yaradıcılığını tədqiq etmiş, qiymətli bir əsər yazmışdır. R. Rzanın «Qızılgül olmayaydı» poemasında M. Müşfiqin yaddançıxmaz obrazı yaradılıb. Rəsul Rza «qüvvətli fitri istedad», çağlar poetik təbə, həm ötkəm, çılğın, həm də kövrək, romantik bir təbiətə, kəskin və müstəsna hafizəyə malik olan» Sənət, sənətkar və zaman 83 Mikayıl Müşfiqə həsr etdiyi «Qızılgül olmayaydı» poemasında onun xarakteri haqqında səmimiyyətlə yazır: O hamıdan sadəydi, hamıdan açıq ürək. Yetim kimi kövrək Dilindəydi çox zaman acığı, qəzəbi. Gah görürdün, Kəskin, odlu sözüylə. Rəqibini dağladı Gah görürdün, bircə sözdən qısılıb bir bucağa, xısın-xısın ağladı. Hər il iyun ayında şairin xatirəsi yad edilir, doğma yurdu Xızıya yığışıb gedən AYB-nin üzvləri, şairlər, alimlər, qələm sahibləri onun büstü önünə əklil qoyur, Müşfiq taleli sənətkarlarımız da xatırlanır. Yaradıcılığının çiçəkləndiyi bir zamanda çirkin siyasətin qurbanı olan Ağahüseyn Rəsulzadə yaradıcılığına Sabirin ciddi təsiri olub. «Qırmızı Gəncə» qəzetinin redaktoru, 1934-cü ildən AYB-nin üzvü olub. Bir sıra məsul vəzifələrdə çalışan ictimai xadim olmaqla yanaşı, bədii yaradıcılıqla da məşğul olmuş, «Muzdur» adlı kitabı 1927-ci ildə çapdan çıxmışdır. Şuşada «Azərbaycan ədəbiyyatı cəmiyyəti» şöbəsinə rəhbərlik etmiş, Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının yaradıcılarından biri olmuş, həyatının son illərində «Yeni yol» qəzeti redaksiyasında Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 84 redaktor müavini olmuşdur, 1938-ci ildə repressiyaya məruz qalmışdır. Atababa Musaxanlı da Ağahüseyn Rəsulzadə kimi ciddi cəza sisteminin qurbanıdır. Ədəbi fəaliyyətə şeirlə başlamış, hekayə və mənsur şeirləri ilə yanaşı tənqid və ədəbiyyat- şünaslıq da yaradıcılığında əsas yer tutur. 1929-1930-cu illərdə yazdığı «Şaiq-şair və müəllim», «Ədəbiyyatımız tarixində Sabir», «Aran köçü və müəllifi» «Mirzə Fətəlinin ictimai- tərbiyəvi mülahizələri», «Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafı və xüsusiyyətləri» və s. məqalələrin müəllifidir. Eyni zamanda «Kitabi-Dədə Qorqud»la, klassik ədəbiyyatla bağlı tədqiqatları ədəbi fikri zənginləşdirir. 1941-ci il avqustun 14-də cəza tədbirlərinin qurbanı olmuşdur. Böyükağa Talıblı ədəbi fəaliyyətə 1911-ci ildə Bakı realnı məktəbin 3-cü sinfində oxuyarkən yazdığı «Yaxşı məsləhət hər şeydən yaxşıdır» hekayəsi ilə başlamışdır. Sonralar ədəbi fəaliyyətini müntəzəm davam etdirmiş, hekayə, publisistik məqalələri ilə mətbuatda çıxış etmişdir. 1916-cı ildə «Keyf içində» pyesini yazmışdır. Azərbaycan Ədəbiyyatı Cəmiyyətinin sədri kimi fəaliyyət göstərmiş, milli mədəniyyəti- mizin inkişafında xeyli fəal olmuşdur. Bədii tərcümələrlə də məşğul olmuş, Tiflis Azərbaycan Proletar Yazıçıları bölməsini təşkil etmişdir. Onun «Erkək Tükəzban» (1926), «Qırx zopa» (1927), «Keyf içində» (1929), «Tövbə» (1030), «Dirək» (1930) əsər- ləri, ölümündən sonra «Seçilmiş əsərləri» (1966; 1983) və s. kitabları yenidən nəşr olunmuşdur. 1938-ci ilin repressiya qurbanı olmuş Böyükağa Talıblı nasir, publisist kimi Azər- baycan ədəbiyyatı tarixinin inkişafında böyük xidmətləri olan şəxsiyyətdir. Yüklə 3,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|