Günah lüğət elmində

 
276 
dünyanı  Mehdinin  vasitəsilə  haqq-ədalətlə  dolduracaqdır.  O,  on  iki 
nəfərdən  ibarət  “raĢidin”  xəlifələrinin  sonuncusudur  və  “Sihah” 
kitablarına görə, Peyğəmbər (s) bu haqda xəbər vermiĢdir...” 
Ġmam  Mehdi  (ə)  haqda  hədislər  Peyğəmbərin  (s)  bir  çox 
səhabəsi tərəfindən nəql edilmiĢdir. O cümlədən, Osman ibn Əfvan, 
Əli  ibn  Əbi  Talib,  Təlhə  ibn  Übeydullah,  Əbdür-Rəhman  ibn  Ovf, 
Abdullah  ibn  Abbas,  Əmmar  ibn  Yasir,  Abdullah  ibn  Məsud,  Əbu 
Səid  Xudri,  Sovban,  Qurrət  ibn  Əyas  Məzəni,  Abdullah  ibn  Haris, 
Əbu Hüreyrə, Hüzeyfə ibn Yəman, Cabir ibn Abdullah Ənsari, Əbu 
Əmamə,  Cabir  ibn  Macid,  Abdullah  ibn  Ömər,  Ənəs  ibn  Malik, 
Ġmran ibn Həsin və Ümmü Sələmə də bu zümrəyə aiddir. 
Ġmam  Mehdinin  (ə)  zühuru  haqqında  səhabələrin  də  bir  çox 
sözləri  nəql  olunmuĢdur  ki,  onları  da  Peyğəmbərin  (s)  hədisləri  ilə 
eyni  səviyyədə  hesab  etmək  olar.  Çünki  bu  məsələnin  ictihadla 
rabitəsi  yoxdur.  Deməli,  səhabələr  bu  hədisləri  Peyğəmbərdən  (s) 
eĢitmiĢlər. 
Həmin  risalədə  yazılır:  “Bu  iki  mətləb  (həm  Peyğəmbərin  (s), 
həm  də  səhabələrin  rəvayətləri)  Ġslamın  bir  çox  məĢhur 
mənbələrində  və  “əsl”  hədis  kitablarında  nəql  olunmuĢdur,  o 
cümlədən,  “Sünəni-Əbi  Davud”,  “Sünəni-Termizi”,  “Sünəni-Ġbn 
Macə”, “Sünəni-Ġbn Əmr”, “Müsnədi-Əhməd”, “Müsnədi-Ġbn Leyli”, 
“Müsnədi-Bəzzaz”, 
“Səhihi-Hakim”, 
“Məacimi-Təbərani”, 
“Məacimi-Darü-Qutni”,  “Məacimi-Əbu  Nəim”,  “Məacimi-Xətib 
Bağdadi”, “Məacimi-Ġbn Əsakir” və s. 
Bu məsələ o qədər əhəmiyyətlidir ki, bəzi Ġslam alimləri Mehdi 
ilə  əlaqədar  ayrıca  kitablar  yazmıĢlar.  Əbu  Nəim  Ġsfahaninin 
“Əxbarul-Mehdi”,  Ġbn  Həcər  Heysəminin  “Əl-qovlul-muxtəsər  fi 
əlamatil-Mehdiyyil-Muntəzər”,  ġövkaninin  “Ət-tövzihu  fi  təvatur 
caə  fil-Muntəzəri  vəd-Dəccali  vəl-Məsih”,  Ġdris  Ġraqi  Məğribinin 
“Əl-Mehdi”,  Əbul-Abbas  ibn  Əbdül-Mömin  Məğribinin  “Əl-
vəhmul-məknun  fir-rəddi  əla  Əli  ibn  Xəldun”  kitabını  misal 
göstərmək olar. 
Bir  çox  alimlər  öz  əsərlərində  qeyd  etmiĢlər  ki,  Mehdi  (ə) 
haqqında nəql olunan hədislər “təvatür” həddinə çatdığından, həmin 
hədisləri  inkar  etmək  olmaz.  Məsələn,  Səxavi  (“Fəthul-muğis”), 
Məhəmməd  ibn  Əhməd  Səfavini  (“ġərhul-əqidə”),  Əbülhəsən  Əbri 
(“MənaqibuĢ-Ģafei”),  Ġbn  Teymiyyə  “Fətava”,  Süyuti  (“Əl-havi”), 
ġovkani  (“Ət-tövzih”)  və  Məhəmməd  Cəfər  Kənani  (“Nəzmut-

---

 
277 
tənamur”) imam Mehdi (ə) haqqındakı hədislərin “təvatür” həddinə 
çatdığını qeyd etmiĢlər. 
Bu bəhsin sonunda isə belə yazırlar: “Alimlərin arasında yalnız 
Ġbn  Xəldun,  Mehdi  haqqında  olan  hədislərə  irad  tutmaq  istəmiĢdir. 
Amma din böyükləri və Ġslam alimləri onun sözünü rədd etmiĢ, hətta 
Ġbn  Əbdül-Mömin  kimiləri  bu  mövzuda  ayrıca  kitablar  yazmıĢlar. 
Bir sözlə, hədis hafizləri və din alimləri açıq-aĢkar qeyd etmiĢlər ki, 
Mehdi  (ə)  haqqında  nəql  olunan  hədislər  “səhih”  (doğru)  və 
“həsən”dir, ümumilikdə “təvatür” həddinə çatmıĢdır.” 
Nəhayət,  onlar  belə  nəticəyə  gəlirlər:  “Mehdinin  (ə)  zühuruna 
inam  hər  bir  müsəlmana  vacibdir.  Bu  əhli-sünnənin  etiqadi 
əsaslarından biridir. Nadanları və bidətçiləri istisna olmaqla, heç kim 
bunu inkar etmir.”
1
  
Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  təhqiqatçıların  əqidəsinə  görə,  imam 
Mehdiyə  (ə)  yalnız  müsəlmanlar  deyil,  həm  də  digər  dinlərin 
ardıcılları inanır və böyük dünyəvi islahatların intizarını çəkirlər. Bu 
onların da mənbələrində qeyd olunmuĢdur. (Bu barədə məlumat əldə 
etmək  istəyənlər  imam  Mehdinin  (ə)  zühuru  ilə  bağlı  yazılmıĢ 
kitablara müraciət edə bilərlər.
2
 ) 
Ġndi  isə  imam  Mehdinin  (ə)  zühuru  ilə  əlaqədar  ayələri  qeyd 
edirik: 
1-YER ÜZÜNDƏ SALEHLƏRĠN HÖKUMƏTĠ 
“Ənbiya” surəsinin 105-106-cı ayələrində buyurulur: 
 مَّْاَأ  ولْاِودِّنٌا  للْاِعاَث ٓ ِ  هٛةُثمَّيٌا ٟ ـ بإَلْاِجاَزاَو لْاِلاَماٌَاَٚ
 
 ااَناَ٘ ٟ ـ  مَّْ إ  اَْٛةُؾ ٌبمٌَّٖا اَٞ كباَج   باَٙةُص واَ٠  اَٗ لْاِهاَ لْاِلْا
   آَ٠ ل ثباَ  ءٍَ لْاِٛاَمدٌِّ بًؼ اَلااَجاٌَ
“Həqiqətən,  Biz  Zikrdən  (Tövratdan)  sonra  Zəburda  da  yer 
üzünə yalnız Mənim saleh bəndələrimin sahib olacağını yazmıĢdıq. 
                                                 
1
  Bu  risalənin  müəlliflərinin  adı:  Məhəmməd  Müntəzir  Kənani  (“İslam 
fiqhi” adına təşkilatın rəisi), Şeyx Saleh ibn İsiyyin, Şeyx Əhməd Məhəmməd Camal, 
Şeyx Əhməd Əli və Şeyx Abdullah Xəyyat. 
2
  Bu  haqda  “Mehdinin  (ə)  cahanşümul  inqilabı”  kitabına  müraciət  edə 
bilərsiniz. 

---

 
278 
Həqiqətən,  bu  sözdə  ibadət  edən  bir  qövm  üçün  moizə,  öyüd-
nəsihət var!”
 
Saleh  bəndələrin  (axirət)  mükafatlarını  ardıcıl  sadalayan 
ayələrdə  əslində,  dünyəvi  mükafatdan  söz  açılır.  Bu  elə  bir 
mükafatdır  ki,  səadətin  təmini,  ilahi  hökmlərin  icrası,  bəĢəriyyətin 
qurtuluĢ  və  islahı  üçün  zəmindir.  Ayədə  “ərz”  (yer)  sözü  mütləq 
Ģəkildə  bütün  dünyaya  və  yer  kürəsinə  aid  edilir,  saleh  bəndələrə 
cahanĢümul  hökumətin  bərpası  haqda  müjdə  verilir.  Bu  mövzu 
keçmiĢ  zamanlarda  gerçəkləĢmədiyindən  onun  gələcəkdə  həyata 
keçəcəyi  gözlənilməlidir.  Bu  da  yalnız  həzrət  Mehdinin  (ə) 
cahanĢümul hökuməti ola bilər. 
Diqqət  yetirmək  lazımdır  ki,  “Biz  bu  vədi  keçmiĢ 
peyğəmbərlərin  kitablarında  yazmıĢıq”  ifadəsinə  görə,  bu  yeni  bir 
vəd  deyil.  Hər  zaman  və  hər  dində  bu  haqda  məlumat  verilmiĢdir. 
Ayədə  qeyd  olunan  “Zəbur”da  məqsəd  çox  ehtimal  ki,  Davud 
peyğəmbərin  dua,  minacat,  raz-niyaz,  moizə  və  öyüd-nəsihətlərdən 
ibarət  “Zəbur”  kitabıdır.  Bu  kitab  “Əhdi-qədim”də  (Tövratda) 
“Davudun  məzamiri”  adı  ilə  yad  edilir.  Maraqlıdır  ki,  zaman 
ötdükcə,  “Əhdi-qədim”  təhrifə  məruz  qalsa  da,  “Davudun 
məzamiri”ndə  bu  böyük  müjdəni  müĢahidə  edirik.  Bu  kitabın  37-ci 
bölümünün  (məzmurunun)  9-cu  cümləsində  belə  deyilir:  “...Çünki 
Ģər  insanlara  son  qoyacaq,  Allaha  güvənənlər  isə  yer  üzünün 
sahibləri,  varisləri  olacaqlar!”  11-ci  cümlədə  də  belə  yazılır: 
“Təvazökarlar  yer  üzünün  varisləri  olacaq,  sağlamlıqdan  ləzzət 
alacaqlar!”  27-ci  cümlədə  qeyd  olunmuĢdur:  “Allaha  yaxın  olanlar 
yer  üzünün  varisləri  olacaqlar.  Onun  lənət  etdiyi  Ģəxslərə  isə  son 
qoyulacaq!”  29-cu  cümlə  isə  belədir:  “Sadiqlər  (sözündə  və 
əməlində  doğru  olanlar)  yer  üzünə  sahib  və  orada  əbədi  sakin 
olacaqlar!” 
Aydındır  ki,  buradakı  “sadiqlər”,  “Allaha  təvəkkül  edib 
güvənənlər”, “Allaha yaxın olanlar” və “təvazökarlar” kimi ifadələr 
Qurani-kərimdə  qeyd  olunan  “saleh  bəndələr”lə  eynidir.  Bəhs 
etdiyimiz  ayədə  qeyd  olunan  “Zikr”də  məqsəd  isə  bir  çox 
təfsirçilərin  əqidəsinə  görə  Tövratdır.  Necə  ki,  “Ənbiya”  surəsinin 
48-ci ayəsində buyurulur: 
 آَ١ ممَّزةُّلْاٍِدٌِّ اًولْاِو ماَٚ اباَ١ ٙاَٚ  اَْباَل لْاِوةُفلْاٌِا  اَْٚةُهباَ٘اَٚ ٝاٍَٛةُِ بإَلْاِ١اَرآ لْاِلاَماٌَاَٚ
 

---