Guruh talabasi muhammadiyeva mayaguzal

Dumalab ishqalanish. Dumalab ishqalanish koeffitsienti.
Avvalo, jism dumalashi uchun qanday shart bajarilishi kerak. Faraz qilaylik 
birorta absolyut qattiq jismdan yasalgan R - radiusli g`ildirak, absolyut qattiq 
jismdan iborat gorizontal tekislik ustida muvozanat holatda turgan bo`lsin. Endi 
shu g`ildirakning markazi S - nuqtaga ozgina Q - kuchi bilan tasir etsak g`ildirak 
aylanmasdan muz ustidagidek sirpanib harakat qilishi mumkin. 
3 shakl 

---

G`ildirak aylanishi uchun, gorizontal tekislik bilan g`ildirakning ostki yuzasi 
o`rtasida ishqalanish kuchi paydo bo`lishi shart, faqatgina shu 
F
ishq
kuch 
tasiridagina aylanish sodir bo`ladi. SHakldan ko`rinib turgandek e
lkasi
R - ga teng 
bo`lgan Q va 
F
ishq
 
kuchlardan tashkil topgan
 
juft kuch paydo bo`lib, g`ildirakni 
aylantirishga harakat qiladi, agarda qarshilik momenti bo`lmasa, g`ildirak aylana 
boshlaydi. 
Lekin, aslida g`ildirakni aylanma harakatga keltirish uchun Q va 
F
ishq
 
momenti etarli darajada katta bo`lishi kerak. Nima sababli shunday bo`ladi?. 
Sababi shuki, real konstruktsiyalarda, harqanday g`ildirak bilan yuza, nuqta 
yoki chiziq orqali tutashmasdan, balki malum miqdordagi 

-enligidagi yuzacha 
orqali tutashadilar (shakl 8.4).
4 shakl. 
SHu sababli shaklda ko`rsatilgandek R va N kuchlaridan tashkil topgan 
qarshilik momenti vujudga keladi, natijada g`ildirakka ikkita juft kuch tasir 
etaboshlaydi, ulardan biri Q va 
F
ishq
kuchlardan iborat aktiv juft, ikkinchisi esa R 
va N kuchlaridan tashkil topgan qarshilik juftidir. 
G`ildirak aylanma harakat bajarishi uchun aktiv juftning momenti qarshilik 
juftining momentdan katta bo`lishi shart, yani 


 
mom Q F
mom
N
F
N
 
 
,
,
ишы
ишы
Р
ёки `R


 

(4) 
bu erda 

- 
dumalab ishqalanish koeffitsienti
deyiladi. 8.4 shakldan ko`rinib 
turgandek uning o`lchov birligi uzunlik o`lchovi bilan o`lchanadi.