R
f
o
>
ni hosil qilamiz. Ushbu tenglikdan sof dumalash bo`lishi uchun zarur bo`lgan
qiymat, yani sirpanib ishqalanish koeffitsientining modulini aniqlash mumkin, yani
f
o
>
/R
(5)
Ikkinchi tomondan
sirpanib ishqalanish koeffitsienti -
f
o
etarli bo`lsa,
g`ildirakni dumalatish uchun etarli bo`lgan kuchning modulini topamiz, yani
R Q
N
Q
R
N
min
min
бундан
(6)
ni hosil qilamiz. Demak oxirgi tenglama orqali harqanday g`ildirakni dumalatish
uchun zarur bo`lgan minimal kuchni aniqlashimiz mumkin.
Ushbu tenglamadan ko`rinib
turibdiki, qanchalik dumalab ishqalanish
koeffitsientii va normal bosim kichkina bo`lsa, minimal tortish kuchi shuncha
kichkina bo`lar ekan. Lekin normal bosimni o`zgartirib bo`lmaydi,
chunki bu
g`ildirakka tushayotgan og`irlik kuchidan tashkil topadi.
SHuning uchun faqat dumalab ishqalanish koeffitsienti
- ni kamaytirish
lozim, buning uchun g`ildirak va harakatlanuvchi yuzalar qattiq
yuzalardan iborat
bo`lishi zarur. Mana endi nima sababli poezdlarning g`ildiraklari qattiq
po`latlardan tayyorlanishligi va temir yo`lning qattiqligi evaziga
- ni kichraytirish
mumkinligini sababini aniqladik.
SHu sababli temir yo`lda yuklarni tashish, avtomobil yoki havo yo`llariga
nisbatan birnecha marta arzon bo`lishligini tushunish mumkin.
Masalalar echganimizda dumalab ishqalanish koeffitsienti zarur bo`lsa,
mashinashunoslik spravochniklaridan
ularni tanlab olish mumkin, ulardan
bazilarining son qiymatlarini keltirishimiz mumkin, masalan:
Yog`och g`ildirakni yog`och tekislik ustida dumalatilganda ........
h0,05
0,08 sm,
Po`lat g`ildirakni rels ustida dumalatilganda..............................
h 0,005 sm,
Toblangan po`lat, po`lat ustida dumatilganda (polshipnik) .......
h 0,001 sm.
Bundan so`ng studentlarga shu mavzuga oid masalalar echib ko`rsatiladi.
MASALA. 8.5 a) shaklda Mh1250 kNm burovchi moment bilan
harakatlanuvchi elektr lebyodkaning ishchi organi tasvirlangan. Lebyodkani
to`xtatish uchun ikkita tormozlovchi A - kolodkalar o`rnatilgan bo`lib,
tormozlangan paytda ular disk V - ni R - kuch bilan siqadilar.
5.shakl.
Diskning radiusi rh600 mm bo`lsa tormozlovchi
kuchning miqdorini
aniqlang. Disk bilan tormozlovchi kolodkalar orasidagi ishqalanish koeffitsienti
fh0,5
deb qabul qilinsin.
Echish. Diskni bog`lanishlardan ajratib olib, ularni o`rniga reaktsiyalarini
qo`yamiz, ular tormozlash paytida diskka har biri F - ga teng ishqalish kuchlaridan
tashkil topgan juft bilan tasir etadilar. Juftning elkasi dikning radiusi r - ga teng.
Kulon qonuni bo`yicha ishqalish kuchining qiymati,
Fh
f
Nh
f
R
(a)
Ushbu mexanizm muvozanatda bo`lishi uchun, diskka
tasir etuvchii barcha
momentlarning yig`indisi nolga teng bo`lishi shart. Ya’ni 5 b) shakldan, diskning
markazi S nuqtaga nisbatan momentlarning yig`indisi nolga teng bo`lishi shart,
m
F
C
k
(
)
0
F
2r - Mh0
yoki
f
R
2r - Mh0.
Bundan
P
M
f r
kH
2
120
2 0 6 0 5
200
,
,
.
Demak lebyodkani tormozlash zarur bo`lsa, kolodkalarni Rh200 kN kuch
bilan siqish zarur ekanligini aniqladik.
Dostları ilə paylaş: