Hayotiy faoliyat xavfsizliqi fanidan

1-BOB. HAYOTIY FAOLIYAT XAVFSIZLIGINING NAZARIY ASOSLARI
l.l.Hayotiy faoliyat xavfsizligi (HFX) fanining ahamiyati va uning tarkibi.
^ HFX ranining diqqat markazida qo'yilgan maqsad bu insonning jamiyat taraqqiyotidagi roli.

• Mehnat muholazasi insonni ishlab chiqarishdagi ahvoli. u bilan bog'liq masalalami o'rganishni o ’zoldiga maqsad qilib qo'yadi.

Hozirgi vaqtda inson - tabiiy. texnik. iqtisodiy va boshqa har xil xavf- xatar dunyosida ishlaydi. Shu xavf - xatarlar natijasida juda ko'p insonlar hayotdan ko'z yumadilar ( Armanistondagi zilzila. Chernobil AES halokati.
Jigaristondagi ver silj ishi. Admiral Naximov paroxodining cho'kishi, Syerdlovskiyda Chelyabinsk - Ufa temiryo‘1uchastkasida portlash va h.k. Shuning natijasida 3000 dan ortiq odam halok bo'ldi. 20000 odam nogiron bo'ldi va 200000 odam kasallandi.
Birlashgan Millatlar Tashkilotining 42 sessiyasida 1991 yildan boshlab tabiiy ofat va falokatlarni kamaytirish bexatarlik yillari. deb belgilangan edi.
Ilayotiy faoliyat xavfsizligi tushunchasi
Hayotiy faoliyat xavfsizligi tushunchasida ko‘p uchraydigan ta’riflar bilan belgilanadi.
Faoliyat - insonning jannyatda mavjud bo'lishi uchun kerakli sharoit. Mehnat - faoliyatning yuqori shakli. Faylasuflarning fikricha. insonning ta’rifi-harakatdagi. mehnaldagi faoliyatidadir.
Mehnat va faoliyat shakllari turlicha bo‘lib. ular hayotda uchraydigan aqliy. ma'naviy. madaniy, ilmiy va boshqa jarayonlarni o'z ichiga oladi.
Faoliyat jarayoni modeli.
Faoliyaljarayom modeli ikki elementdan. ya’ni inson- vamuhit orasidagi to'g'ri va teskari munosabatlardan tuzilgan deb tasawur qilish mumkin. Teskari munosabatlar moddiy dunyoningqarama-qarshilik umumiy qonunlaridan kelib chiqadi. “ Inson-muhit” sistemasi ikki maqsadli boiadi: 1) aniq bir natijaga erishish. 2) ko'ngilsiz hodisalami chiqarib tashlash (inson sogligiga va hayotiga ziyon. yong'inlar va falokatlar). Shulaming kelib chiqishi va shunga o'xshash hodisalar oqibatida kelib chiqadigan natijaga A'mfdeb ataladi.

Xavflar- yashirin (potensial) va xaqiqiy boiadi. Yashirin xavllar amalgaoshishi uchun aniq shartlar boiishi lozim. Bu shartlar sabab deb ataladi. Xavf va sabablami misollarda (raqamlarda) ko'rish mumkin:

• So'nggi 30 yil ichida (69-1990 y.) tabiiy ofat ikki mana ko'paygan;
• 1909 yildan 1974 yilgacha asabiy kasalliklar 24 marta ko*paygan:
• Dunyoda 500 min. ga yaqin nogironlar boiib, ularning 1/5 qismi baxtsiz hodisa natijasida boigan.