Hazirlayanlar
Yüklə 3,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
361 Doç. Dr. İbrahim GÜLER Nagata, Yugo, Tarihte Âyânlar: Karaosmanoğulları Üzerine Bir İnceleme, TTK Basımevi, Ankara 1997. Oğuzoğlu, Yusuf, “XVII. Yüzyılda Türkler’in Ermeni Toplumu ile İlişkileri Hakkında Bazı Bilgiler”, Tarih Boyunca Türklerin Ermeni Toplumu ile İlişkileri Sempozyumu (8-12 Ekim 1984, Erzurum), Ankara 1985. Özkaya, Yücel, Osmanlı İmparatorluğu’nda Âyânlık, Anakara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1977. _________________ , “Arşiv Belgelerine Göre XVIII. ve XIX. Yüzyıllarda Osmanlı İmparatorluğu’nda Ermenilerın Durumu”, Tarih Boyunca Türklerin Ermeni Toplumu ile İlişkileri Sempozyumu (8–12 Ekim 1984, Erzurum), Ankara 1985. Saray, Mehmet, Ermenistan ve Türk-Ermeni İlişkileri, Genişletilmiş 2. Baskı, Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara 2005. _________________ , “Osmanlı Devlet Anlayışı ve Ermeniler”, İstanbul Üniversitesi, Türk- Ermeni İlişkilerinde Yeni Yaklaşımlar Uluslararası Sempozyumu,
İstanbul 15–17 Mart 2006. Sevinç, Necdet, Arşiv Belgeleriyle Tehcir-Ermeni İddiaları ve Gerçekler, İkinci Baskı, Milenyum Yayınları, İstanbul 2004. Sonyel, Salahi, “Ermeni Sorunu ve İngiltere”, İstanbul Üniversitesi, Türk-Ermeni İlişkilerinde Yeni Yaklaşımlar Uluslararası Sempozyumu, İstanbul 15– 17 Mart 2006. Şimşir, Bilal N. , “Türk Diplomatlarını Hedef Alan Ermeni Terörü ve Şehit Diplomatlarımız”, İstanbul Üniversitesi, Türk-Ermeni İlişkilerinde Yeni Yaklaşımlar Uluslararası Sempozyumu, İstanbul 15–17 Mart 2006. Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, IV. Cilt (XVIII. Yüzyıl), 2. Kısım, 2. Baskı, Ankara 1983. _________________ , Osmanlı Devlet Teşkilâtından Kapıkulu Ocakları-I (Acemi Ocağı ve Yeniçeri Ocağı), 3. Baskı, Ankara 1988. Ünal, Mehmet Ali, XVI. Yüzyılda Harput Sancağı (1518–1566), Ankara 1989. Yediyıldız, Bahaeddin, “XVI.-XIX. Yüzyıllarda Ermenilerin Türk Toplumu İçindeki Yeri”, Tarih Boyunca Türklerin Ermeni Toplumu ile İlişkileri Sempozyumu (8–12 Ekim 1984, Erzurum), Ankara 1985. Yücel, Yaşar, Osmanlı Devlet Düzenine Ait Metinler: Kitâb-ı Müstetâb, AÜDTCF Yayınları, No: 216, Ankara 1974.
Tarih Boyunca Türklerin Ermeni Toplumu ile İlişkileri Sempozyumu (8–12 Ekim 1984, Erzurum), Ankara 1985. Iğdır Tarihî Gerçekler ve Ermeniler Uluslararası Sempozyumu (24–27 Nisan 1995, Iğdır), Iğdır Valiliği Kültür Yayınları, No: 1, Ankara 1997. İstanbul Üniversitesi Türk-Ermeni İlişkilerinde Yeni Yaklaşımlar Uluslararası Sempozyumu, 15–17 Mart 2006, İstanbul. (Bildirileri henüz yayınlanmadı). 13 MAHALLE 7 CEMAAT (XIX. YÜZYIL MARDİNİ’NDE CEMAATLER ARASI SOSYAL UYUM ÖRNEKLERİ) Öğr. Gör. İbrahim ÖZCOŞAR Dicle Üniversitesi Mardin Sağlık Yüksekokulu E-mail: iozcosar@hotmail.com; Tel: 0 482 213 52 66
Özet Mardin ve çevresi, coğrafî konumuna bağlı olarak tarih boyunca birçok kavmin, etnik grubun ve dinsel cemaa- tin yurdu olmuştur. İlk çağlardan itibaren büyük impara- torlukların sınırı olan bölge, bu özelliği dolayısıyla impa- ratorluklar arası çatışmanın da merkezi olmuştur. Ancak siyasî otoriteler arasındaki bu çatışmalar, sosyo-ekonomik açıdan birbirine bağlı bölge hakları arasında çatışmayı be- raberinde getirmemiştir. XIX. yüzyıla gelindiğinde Mardin, Mardin kalesi çevresinde kümelenmiş 13 mahallesi ve bu mahallelerde yaşayan 7 farklı dinî/etnik cemaatin (Müslü- man, Ermeni Katolik, Süryanî Kadim, Süryanî Katolik, Kel- danî, Şemsî ve Yahudi) XIX. yüzyılın siyasî gelişmelerine nispet edercesine, birlikte yaşamanın gerektirdiği sosyal uyumu yakalayabildikleri bir şehirdir. XIX. yüzyılda Mar- din ve çevresinde yaşayan halkların birbirleriyle ilişkile- rinde, her grubun kendi cemaat örgütlenmesiyle birlikte, bölgenin genel sosyo-ekonomik yapısı belirleyici faktör olmuştur. XIX. yüzyılda bölgede yaşanan gelişmeler bu grupların birbirleriyle ilişkilerinde belirleyici olmakla birlik- te, özellikle Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu zayıfl ık ve Batı müdahalesi ilişkilerin temeline bölgenin kendi sos- yo-ekonomik şartlarının ötesinde siyasî bir boyut da ka- zandırmıştır. XIX. yüzyılın genel yapısı Mardin çevresinde gerek Müslüman aşiretlerin birbirleriyle gerek diğer din- sel gruplarla çatışmalarını beraberinde getirirken, Mardin şehir hayatı tüm bu olumsuzluklara rağmen her grubun birbiriyle uyum içinde olduğu, klasik bir Osmanlı şehri gö- rünümündedir. Bildirimizde; XIX. yüzyılın genel özelikleri- nin aksine, aynı şehir aynı mahalleyi paylaşan, hemen her yönüyle birbirine ihtiyaç duyan bu grupların gerek Mardin şer’iye sicilleri gerek Başbakanlık Osmanlı Arşivi’ndeki ka- yıtlara dayanarak, uyum içinde yaşadıklarına dair örnekler sunulacaktır. 365 Öğr. Gör. İbrahim ÖZCOŞAR Giriş Mardin ve çevresi, coğrafî konumuna bağlı olarak tarih boyunca bir- çok kavmin, etnik grubun ve dinî cemaatin yurdu olmuştur. İlk çağlardan itibaren büyük imparatorlukların sınırı olan bölge, bu özelliği dolayısıyla imparatorluklar arası çatışmanın da merkezi olmuştur. Siyasî otoriteler ara- sındaki bu çatışmalar, çoğunlukla bölgede din ve etnik köken olarak farklı toplulukları da karşı karşıya getiren bir unsur olmuştur. Özellikle, İslâm hâkimiyeti öncesinde Bizans-Sasani çatışmaları sırasında, her iki taraf da kendi taraftarı olarak kabul edip siyasî açıdan destekledikleri dinî grupları bu çatışmalarının öncü kuvvetleri olarak kullanmışlardır. Bu durum bölge- de yaşayan toplulukların, özellikle farklı mezhepteki Hıristiyan grupların, birbirlerine karşı katliamlara varan çatışmalarını da beraberinde getirmiş- tir. İslâm hâkimiyetinin ardından bölgede, çatışma kültürünün yerini artık hoşgörü kültürünün aldığını söylemek mümkündür. İslâmî dönem içinde bu hoşgörü kültürünün, en sistematik haliyle yaşandığı dönem olarak Os- manlı hâkimiyeti dönemini gösterebiliriz. Osmanlı Devleti kuruluşundan itibaren gayrimüslimler ile Müslüman- lar arasında yoğun ilişkilerin olduğu bir devlet olarak ortaya çıkmıştır. Bu ilişki daha başlangıçtan itibaren zımmî statüsünde gayrimüslim vatandaş- ların varlığıyla, tüm yönleriyle (hukukî, sosyal, ekonomik vs.) bir uyum ve düzeni gerekli kılmıştır. Osmanlı, oluşturduğu düzenle, Ortaçağ ve modern zamanlarda üç tek Tanrılı dinî (İslâm, Hıristiyanlık, Musevîlik) resmen Yüklə 3,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|