Hər bir azərbaycanlı üçün yaddaş kitabı

Nazim Tapdıqoğlu
ğazmda dəhşətli müharibə başlanır. Hər iki tərəfdən çoxlu sayda itkilər olur...
10 
avqust  1920-ci  il 
- 
“Sevr ” sülh  müqaviləsinə  görə  Türkiyənin  Suriya, 
Livan, Fələstin, İraq vilayətləri İngiltərə və Fransanın idarəçiliyinə verilir...
10 
avqust  1920-ci il  -  Ermənistan ilə  Sovet Rusiyası  arasında Yerevanda 
bağlanan sazişə görə Şərur-Dərələyəz qeyd-şərtsiz Ermənistana verilir. Qarabağ, 
Zəngəzur, Naxçıvan isə yenə də "mübahisəli vilayətlər"elan
 
olunur. Bununla da, 
Rusiya Azərbaycan  torpaqları hesabına  Ermənistanı  sovetləşdirmək  siyasəti 
yürüdür  (N. Nərimanov Moskvaya göndərdiyi teleqramda mübahisəsiz sayılan vi­
layətlərin indi hansı səbəbdənsə mübahisəli sayılmasına qarşı ciddi etirazını bildi­
rir)...
10  avqust  1923-cü il -  Xankəndi şəhərinin adı Stepanakert adlandırılır...
10  avqust  1946-cı il - Ermənistan Ali Sovetinin fərmanı ilə Dərələyəz maha- 
lmdakı yaşayış məntəqələrinin adları dəyişdirilərək erməniləşdirilir:  Kotanlı - 
Garmraşen, Almalı - Xndzorut  (Əzizbəyov rayonu), Erdəpin - Yeğeris, Əynəzur 
- Ağavnadzor, Əyər - Aqaraxodzor, Arpa - Areni, Qerdqulax - Boloraberd, Baş- 
kənd - Yarnaşen,  Yengicə - Qanzax, Ortakənd - Qladzor  ( Yeğernadzor rayonu). 
Ermənistandakı Azərbaycana aid türk toponimlərinin erməniləşdirilməsi pro­
sesi bu gün də davam edir...
,10  avqust  1990-cıil-  "Şəmkir-Gəncə"
 
avtomobil yolunda Xanlar  (Göygöl) 
rayonunun Nadil kəndi yaxınlığında  "LAZ"
 
markalı 43-80 AQF dövlət nömrə 
nişanlı  avtobus  ermənilər tərəfindən  partladılır.  17 nəfər həlak  olur,  26  nəfər 
yaralanır...
10 avqust 1990-cı il -  "Tbilisi-Ağdam"marşrutu ilə hərəkət edən sərnişin av­
tobusu erməni terrorçuları A.  Avanesyan və M.  Tatevosyan tərəfindən partla­
dılır. 20  nəfər həlak olur,  30  nəfər yaralanır...
10  avqust  1990-cı il -Tovuz rayonunun Göyəbaxan kəndinin kövşəninə bas­
qın edən 8 erməni silahlı qulduru 2 azərbaycanlını girov götürür, 279 baş mal- 
qaranı sürüb aparırlar...
10  avqust  1991-ci il - Culfa rayonunun  Dəmirli yaylağına basqın edən daş- 
naq  terrorçuları  “Qələbə"
 
kolxozunun  çobanını  öldürərək,  1050
 
baş  davarı 
oğurlayıb aparırlar...
10  avqust  1992-ci  il - N .Sadıqovun motoatıcı  briqadası  ağır  döyüşlərdən 
sonra Kasapet  yüksəkliyinə çıxır. İtkilər də olur...
11  avqust  1119-cu il - Savə şəhəri yaxınlığında əmi ilə qardaşoğlu arasında 
(Səncərlə Mahmud arasında)  ağır döyüş baş verir...
11  avqust  1473-cü il - Ağqoyunlularla osmanlılar arasında Otluqbeli döyüşü
188
Azərbaycan faciələrinin təqvimi
(Tərcan düzü adlı yerdə,  Üçağızlı dərə yaxınlığında - Ərzincanla Ərzurumun ara­
sında)
 
baş verir.  II Mehmedin (1451-1481) başçılığı ilə osmanlılar qalib gəlir. 
Uzun Həsən osmanlılara qarşı mübarizə aparan Misir və Suriya qüvvələrindən 
istifadə edə bilmir. Avropa dövlətləri Ağqoyunlulara kömək etmir.  Odlu silahın 
olmaması da Ağqoyunlularm məğlubolma səbəblərindən biri idi...
11 
avqust 1991-ci il - Xocavənd  (Hadrut,  Mar tuni)
 
rayonunda azərbaycan­
lıların təzəcə məskunlaşdığı Ağcakənd kəndi erməni yaraqlıları tərəfindən 5 saat 
atəşə tutulur.  Milis  işçisi,  kiçik serjant  Əmir İbrahim oğlu Məmmədov yarala­
nır...
11 
avqust  1991-ci U - Cəbrayıl rayon DİŞ-nin əməkdaşlarını daşıyan UAZ- 
469 markalı maşın Zamzur kəndi  yaxınlığında  ermənilərin  basdırdığı minaya 
düşür. Partlayış nəticəsində milis baş leytenantı  Elman Hüseynov, milis nəfərləri 
Nadir  Verdiyev,  Nadir Mustafayev, Fərhad Həsənov və mülki şəxs Şöhrət Məm­
mədov yaralanırlar...
11 
avqust  1992-ci il - Ağdam rayonunun Yuxarı Qarabağla həmsərhəd olan 
bəzi kəndləri ermənilər tərəfindən atəşə tutulur...
11 
avqust  1992-ci il - Ağdamın bir sıra kəndləri ermənilər tərəfindən atəşə 
tutulur. Dağıntılar və tələfat olur...
11 avqust  1993-cü il -  Erməni hərbi birləşmələri Füzuli və Cəbrayıl rayonla­
rının mərkəzləri istiqamətində güclü hücuma keçir...
12  avqust  945-ci il - Ruslar Bərdəni tərk edərkən çoxlu dağıntılar törədir­
lər...
12 
avqust  1745-ci il - Nadir şahla Osmanlı qoşunu arasında gərgin və şiddətli 
döyüş baş verir.  Məzhəb ixtilafı səbəbindən iki müsəlman milləti arasında qan 
tökülür.  Qanlı  vuruşmalarda hər iki tərəfin çoxlu sayda itkiləri  olur.  Osmanlı 
qoşunu 3 paşa  (o cümlədən Yegən Məhəmməd paşa) və xeyli zabit, 28.000 əsgər 
itirir...
12 
avqust  1805-ci il - Ruslar Bakı xanlığının bütün strateji məntəqələrini ələ 
keçirir...
12 
avqust  1905 -ci il - Bakıda erməni silahlı dəstələri ikinci qanlı faciəni tö­
rədirlər...
12  avqust  1918-ci il - Zəngəzur qəzasının Ağudi kəndinə hücum edən erməni 
terrorçuları 96 nəfər dinc azərbaycanlıları qətlə yetirirlər. Qulaməli Şəkər oğlu­
nun ayağını topuqdan kəsən erməni cəlladları onu qanı axa-axa yeriməyə məc­
bur edirlər...
12  avqust  1989-cu il - Bərdə rayonunun Kətəlparaq kənd sakini Məhi  Əşrəf
189

---