Hər bir azərbaycanlı üçün yaddaş kitabı

Nazim Tapdıqoğlu
deynləri qətlə yetirilmiş 1400 uşağı bir yerə yığaraq Qətranlı kəndinin mərkəzi 
meydanında diri-diri yandırırlar...
2 
yanvar 1919-cu il - Ağdaş şəhəri yaxınlığındakı yaşayış məntəqələri erməni 
silahlı quldur birləşmələri tərəfindən dağıdılır. Sakinlərin əksəriyyəti vəhşicəsinə 
öldürülür...
2 
yanvar  1920-ci il -  RSFSR  Xarici  İşlər  Komissarı  Çiçerin  yaranmış  və­
ziyyətlə əlaqədar Azərbaycanın Xarici İşlər naziri F.Xoyskiyə birinci notasını 
göndərir. Əslində o, Azərbaycan hökumətindən Denikinə qarşı tələsik mühari­
bəyə girməsini tələb edir...
2 
yanvar  1938-ci il -  SSRİ Ali Məhkəməsi Hərbi Kollegiyasının qərarı ilə 
tanınmış ziyalı Cabir Abbas oğlu Məmmədov güllələnir...
2  yanvar  1938-ci il -  SSRİ Ali Məhkəməsi Hərbi Kollegiyası  (Nikitçenko, 
İvlev, İşşenko) Səyyar sessiyasının qərarı ilə tanınmış ziyalılar - Tağı Abbas oğlu 
Şahbazi  (Simurq)  və görkəmli aktyor  Ülvi Rəcəb  güllələnirlər...
2 
yanvar  1990-cı il - Ağdamdan Şuşaya gedən 5 sərnişin avtobusu yolda er­
mənilər tərəfindən hücuma məruz qalır.  25  nəfər  azərbaycanlı xəsarət  alır,  3 
maşın yandırılır, adamlar soyulub qarət olunur...
2 
yanvar  1992-ci il  - Prezident  fərmanı  ilə Xankəndi şəhəri,  Şuşa, Ağdərə, 
Xocavənd, Xocalı, Ağdam, Füzuli, Cəbrayıl, Zəngilan, Qubadlı, Laçın, Kəlbə­
cər, Xanlar, Goranboy və Tərtər rayonlarını əhatə edən ərazidə Prezident İdarə 
Üsulu tətbiq edilir; ərazinin idarə olunması Prezident müvəkkili M.S.Məmmə- 
dova tapşırılır...
2  yanvar  1992-ci il -  Xocalıda  elektrik  xətti  tamam  kəsilir...
2 
yanvar 1992-ci il - Ağdamın Əhmədavar,  Çuxurməhlə, Xıdırlı, Şelli,  Gülablı 
kəndləri ermənilər tərəfindən atəşə tutulur. Əhmədavar kəndində  2  nəfər ağır 
yaralanır...
2 
yanvar  1992-ci il - Goranboy rayonunun Todan kəndi erməni yaraqlıları 
tərəfindən atəşə tutulur.  1  nəfər həlak olur,  1  nəfər yaralanır...
3 
yanvar  1121-ci il -  Gürcü qoşunları çar  IV Davidin başçılığı ilə  Sultan 
Mahmudun torpaqlarına soxulur. Müsəlman hakimləri Arran və Naxçıvan ha­
kimi  şahzadə  Toğrulun  başçılığı  ilə  (30 minlik ordu)  gürcülərə  qarşı çıxırlar. 
Tiflis  yaxınlığında baş verən döyüşlərdə müsəlman  qoşunu məğlub olur,  4000 
döyüşçü əsir almır.  Toğrul əsir düşməkdən qurtularaq Gəncəyə sığmır...
3  yanvar  1804-cü il - Gəncə xanı Cavad xan və oğlu  Hüseynqulu xan ruslarla 
döyüşdə qəhrəmancasına həlak olurlar. Gəncə qalası işğal edilir.  Gəncə xanlığı 
ləğv  olunur.  Ermənilər  şəhərin  alınmasında  rus  qoşunlarına  kömək  edirlər.
6
Azərbaycan faciələrinin təqvimi
Cavad xanın 250 döyüşçüsü həlak olur, 500 adamı isə əsir almır. Azərbaycanın 
cənub bölgələrinə yol açılır. Gürcüstanın Şərq sərhədlərinin təhlükəsizliyi təmin 
edilir, rus qoşunları Xəzər sahilinə çıxır, Həştərxanla əlaqənin təmin edilməsinə 
şərait yaranır. Gəncə şəhəri rus qoşunları tərəfindən tutulur. Rus qoşunu Gəncə 
məscidində gizlənib-daldalanan  500  nəfər  qoca,  arvad,  uşağı  amansızcasına 
qətlə yetirir. Gəncədə ümumilikdə 2000-dən çox adam həlak olur,  18.000 adam 
əsir düşür. Erməni quldurbaşısı Qriqor Manuçaryan özünün 500 nəfərlik dəstəsi 
ilə Gəncənin işğalında yaxından iştirak edir, yüzlərlə dinc sakinin qətlə yetiril­
məsində xüsusi “fəaliyyət” göstərir...
3 
yanvar  1821-ci il - Rus çarı ordu qərargahları yanında təsərrüfatlar yarat­
maq haqqında fərman verir. Hərbi xidmətlərini başa vurmuş hərbçilərin Cənubi 
Qafqazda qalmaq istəməməsi səbəbindən bu fərmanın tələbləri baş tutmur...
3 
yanvar  1919-cu il - Erməni daşnaqları Zəngəzurun Qatar kəndinə hücum 
edirlər. Əhali kənddən didərgin salmır. Məşədi Qələndər kişi camaatın gözü qar­
şısında üzərinə neft  tökülərək  diri-diri yandırılır.  Kərbəlayi Allahverdinin başı 
kəsilir...
3 
yanvar  1920 - ci il - Erməni daşnaqları Zəngəzurun Saldaş kəndinə hücum 
edirlər.  1  nəfər azərbaycanlı vəhşicəsinə qətlə yetirilir...
3  yanvar  1920 -ci il - Silahlı erməni dəstələri Zəngəzurun Əliquluuşağı kən­
dinə  basqın  edirlər.  Ölənlər və  yaralananlar olur.  Əhali  doğma  ocaqlarından 
didərgin düşür...
3 
yanvar  1943 -cü  il  -  Azərbaycanın  görkəmli ziyalısı,  yazıçı,  hüquqşünas 
Yusif Mirbala oğlu Vəzirov  (Yusif Vəzir Çəmənzəminli)  Qorki vilayətinin Su- 
xobezvodnoye kəndində sürgündə olarkən həyata əlvida deyir...
3 
yanvar  1935-ci il - Ermənilər  "Ermənistan "da türk mənşəli yer-yurd adla­
rını kütləvi surətdə dəyişdirməyə başlayırlar: Baş Abaran-Aparan, Baş Abaran 
rayonu-Aparan  rayonu,  Damcılı-Mravyan,  Babakişi-Viyakan  (Abaran 
rayonu);  Boğazkəsən-Dzorakap,  Bozdoğan-Sarakap,  Molla  Göyçə-Maralik 
(Ağin rayonu); Manas-Allahverdi, Hacıdur-Tsaxkaşat (Allahverdi rayonu); Qa- 
ranamaz-Yeni Yol,  İyli Qarakilsə-İlli,  Alakilsə-Baytar,  Sultanabad-Şurabad, 
Quzukənd-Hozukənd,  Ellər  Oyuğu-Ellər  (Amasiya  rayonu);  Paşakənd-Mar- 
marik, Quru Fontan-Fontan, Dərəçiçək-Tsaxkadzor, Ərzəkənd-Arzakan (Axta 
rayonu); Avdalağalı-Vavaçen, Vəliağalı-Dzoradyuğ, Göl-Lisk, Dəlikdaş-Tsak- 
kar, Aşağı Qaranlıq-Martuni, Alqırıx-Astxadzor, Zolaxaç-Zolaxar, Kolagirən- 
Tsovinar  (Aşağı  Qaranlıq  rayo-nu);  Əskipara-Voskepar,  Ayrım  sovxoz 
qəsəbəsi-Bdğovan, Balakənd-Dovex, Qurumsulu-Dostlu (Barana rayonu); Ağ- 
kilsə-Azad, Zərzibil-Zarkənd, Böyük Qaraqoyunlu - Əzizli, Qırxbulaq-Akipk, 
Güney-Sətənəxaç, Hüseynquluağalı-Nərimanlı, Sultanəliqışlaq- Canəhməd (Ba-
7

---