108
yə arasında olan bu inteqrasiya isə özlüyündə digər türkdilli döv-
lətlər arasındakı inteqrasiyanı da şərtləndirməyə rəvac verdi.
Əlbəttə, bütün bunlar üçün biz digər başqa sahələrdə olduğu
kimi, dil sahəsində də Ulu öndərimizin fəaliyyətini qiymətləndir-
məklə, Ona şükran borcumuzun olduğunu ifadə etməliyik.
Eyni zamanda, Prezident İlham Əliyevin dilimizin mühafizəsi
və inkişafına göstərdiyi yüksək səviyyəli diqqət və qayğı bu sahə-
də əldə edilən nailiyyətlərin davamlılığını təmin edən fundamental
faktor və mexanizm oldu. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə
həyata keçirilən milli siyasətin mühüm strateji istiqaməti kimi
Azərbaycan dilinin mühafizəsi və təbliği yönündə reallaşdırılan
fundamental tədbirlər milli ideologiyanın – azərbaycançılığın daha
da möhkəmlənməsini və kütləvilik səviyyəsinin daha da artmasını
şərtləndirdi.
Bunlarla yanaşı, Prezident İlham Əliyevin imzaladığı fərman
və sərəncamlar milli dilimizin mühafizəsi və inkişafı yönündə mü-
hüm hüquqi substrat olmaqla yanaşı, eyni zamanda, milli identikli-
yi də gücləndirən əhəmiyyətli mexanizm oldu. “Azərbaycan dilin-
də latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi haqqında”
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 12 yanvar
2004-cü il tarixli Sərəncamı və “Azərbaycan əlifbası və Azərbay-
can dili gününün təsis edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublika-
sının Prezidenti İlham Əliyevin 12 yanvar 2004-cü il tarixli fərma-
nı bu sahədə xüsusi önəm kəsb edən substrat səciyyəsi daşıdı.
Beləliklə, Ulu öndər Heydər Əliyevin təməlini qoyduğu milli
siyasətin fonunda milli dilimizin – Azərbaycan dilinin mühafizəsi
və inkişafı yönündə həyata keçirilən operativ və effektiv işlərin
Prezident İlham Əliyev tərəfindən dövrün aktual çağırışlarına və
qanunauyğunluqlarına müvafiq surətdə uğurla davam etdirilməsi
Azərbaycan dilinin milli həmrəylik, bütövlük və identikliyi təmin
edən substrat kimi çıxış etməsini şərtləndirmiş oldu.
Beləliklə, sadaladıqlarımız deməyə əsas verir ki, milli inkişafın
mənəvi-ideoloji əsaslarının təmin olunması, milli həmrəylik və
bütövlüyə nail olunması baxımından neokonservativ səciyyə daşı-
109
yan azərbaycançılıq ideologiyasının seçimi ən məqbul variant idi
və ötən zamanda ideoloji müstəvidə əldə edilən nəticələr bunu bir
daha sübut etdi.
111
IV FƏSİL
DEMOKRATİK TRANZİT PROBLEMİ: NƏZƏRİ-
KONSEPTUAL MƏSƏLƏLƏR, TƏCRÜBİ
GERÇƏKLİKLƏR VƏ AZƏRBAYCAN TƏCRÜBƏSİ
4.1. Demokratiya institutu: mahiyyəti, nəzəri və təcrübi əsasları
Müasir elmi-nəzəri mənbələrdə və empirik araşdırmalarda ən
çox rast gəldiyimiz anlayışlardan biri də demokratiya məfhumu-
dur. İdeoloji oriyentasiyasından və strateji substratlarından asılı
olaraq bir çox nəzəri mənbələrdə və empirik araşdırmalarda de-
mokratiya anlayışı müxtəlif mənalarda işlədilir və bu məfhuma
münasibətdə fərqli yanaşmalar müşahidə edilir. Bir çoxları
demokratiyanı mütləq mənada “xalq hakimiyyəti” kimi təsvir edir,
bəziləri onu “xalqın iradəsinin təzahürü” adlandırır, digərləri isə
utopik idarəetmə sistemi kimi səciyyələndirirlər. Bir çox
araşdırmaçılar demokratiyanı siyasi rejim növlərindən biri kimi
diqqətlərə təqdim edir, bəziləri onu siyasi fəaliyyət tərzi kimi
xarakterizə edir, digərləri isə fəaliyyətin ideoloji prinsipləri və
meyarları kimi təsvir edirlər. Bəzilərinə görə demokratiya siyasi
sistemin xarakteristikasıdır, digərlərinə görə, bu, ictimai quruluşun
idealıdır, bir qisim araşdırmaçılara görə isə, dünyagörüşü
formasıdır.
Araşdırmaçı alim Cozef Şumpeter yazır ki, demokratiya dedik-
də, ilk növbədə, xalqın ali və ümumi iradəsinin bilavasitə gerçək-
ləşdirilməsi (xalqın özü tərəfindən) nəzərdə tutulmamalıdır:
“Bəziləri demokratiyanı xalqın idarəetməsi kimi təsvir edir və
buradan da yanlış nəticələrə gəlinir. Əslində, təcrübi gerçəkliklər
sübut edir ki, demokratiya xalqın idarəçiliyi ola bilməz. Xalqın
idarəetməsi praktik mənada real və məntiqli deyil. Xalq yalnız ona
verilmiş hüquqlar çərçivəsində seçim edə bilər və hakimiyyətin
hüquqi mənbəyi qismində çıxış edə bilər. Məhz belə bir durumun
fonunda bir neçə meyara və tələbə cavab verilməlidir ki, həqiqi