Hisse 01 uz qabigi
Yüklə 7,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yapışqanlı birləşmənin hazırlanması
Yağın köhnəlməsi 334
prosesləri səbəb olur. Çirklənmə rəng və palçıq şəklində çökür. Metal və misin katalik təsiri bu prosesi gücləndirir. Həmçinin yüksək tem- peratur və oksigen qıtlığına gətirən kondeslə- mə prosesi də hidrogenin azalmasına səbəb olur ki, nəticədə yağlayıcı mayenin qıtlığı kəs- kin artır. Parçalanma prosesi nəticəsində yün- gül axıcılığa malik hissə alovlanmanı və özlülüyü aşağı salır. Yüksək özlülü yağlarda bu halda yastıqların dağılmasına gətirib çıxa- ran yapışqan formalı maddələr yaranır. Köhnəlməyə davamlılıq dedikdə mineral əsaslı yağlarda yuxarıda qeyd olunan hadisələrə qarşı davam- lılıq başa düşülür. Bu xassə antioksidantlarla yaxşılaşdırıla bilir.
(alm. die Ölalterung, ingl. Oil aging) Yan səthli dişli ilişmə profil val-mufta ilişmə- sinə aid edilir və həmçinin profilli qoşulabilən mufta kimi də tətbiq olunur. Val-mufta ilişməsində tətbiq olunan yan səthli dişli ilişmədə val və mufta təpə səthlərində açılmış dişlər üzrə birləşirlər və oxboyu vintlə bərkidilir. Yan səthli dişli ilişmə böyük fırlan- ma momenti ötürə və öz-özünə mərkəzlənə bilir. Əsas tətbiq sahəsi →dirsəkli vallardır. Bu ilişmədəki dişlərin profili düz, üçbucaq və evolvent ola bilir. Ona, qoşucu element kimi dəzgahların dairəvi stolunun idarə olun- masında rast gəlinir.
Şəkil 1. Yan səthli dişli ilişmə
(alm. die Plankerbverzahnung, ingl. Plan serration) Yapışdırma ərinti ilə birləşdirmə emal növünə aid olub, metal və qeyri metal hissələrin yapışqanın köməyi ilə birləşdirilməsi üsuludur. Yapışqan birləşən səthlərlə reaksiyaya girərək fiziki təsir yaradır. Bu fenomen həm də adhe- ziya (ilişmə) adlanır. Qaynaq və lehimləmədən fərqli olaraq yapışdırma istilik enerjisi tətbiq olunmadan aparılır. Eyni zamanda hissələr və əlavə maddə (yapışqan) arasında heç bir dif- fuziya prosesi baş vermir. Prosesin tərkib hissəsi birləşən hissələr və yapışqandan ibarətdir (şəkil 1). Şəkil 1. Yapışdırmanın parametrləri
Yapışqan birləşməsi hissələr və onların arasına çəkilmiş yapışqan qatından ibarətdir. Yapışdırma zamanı optimal səthi ilişmə əldə etmək üçün yapışqanın maye halında olması əlverişlidir. Çox vaxt yapışqan kimi süni qət- ran qarışığından və kauçukdan istifadə olunur. Onlar isti və ya soyuq halda səthə çəkilərək polikondensasiya, polimerləşmə və poliartma nəticəsində bərkiyirlər. Bərkimə tez və ya uzun vaxtda, həmçinin otaq temperaturunda və ya isti halda aparıla bilər. Yapışdırma üçün səthin təmiz olması vacibdir. Bunun üçün səthlər mövcud yağlardan, tozlardan təmizlənməlidir. Hazırlanmış səth yapışdırma zamanı yüksək ilişmə əldə etməyə şərait yaradır. Yapışdırmanın başqa birləşdirmə üsullarına nisbətən üstün cəhətləri bunlardan ibarətdir:
Birləşmə zonalarında gərginliyin bərabər paylanması,
Proses soyuq halda baş verdiyindən ma- terialda deformasiya baş vermir,
Müxtəlif tərkibli materiallar birləşdirilə bilərlər,
Başqa üsullarla birləşdirilə bilməyən nazik hissələrin (qalınlığı <0,5 mm) yapış- dırılması mümkündür, Yapışdırma 335
Yapışqan elektrikdən izolyasiya edir və ondan həm də kipləşdirici maddə kimi istifa- də etmək olar. Çatışmayan cəhətlərinə bunlar aiddirlər:
Aşağı möhkəmliyə malikdir, Səthlərin hazırlığı əlavə xərc tələb edir,
Yapışqan korroziyaya davamlı deyil, Daimi yükün təsiri altında birləşmədə sü- rüşmə və nəticədə dağılma baş verir. Yapışdırma üsulunun inkişafı sayəsində o, →maşınqayırmada, boruçəkmədə, avtomobil- qayırmada və cihazqayırmada geniş tətbiq olu- nur.
Yapışqanlı birləşmənin hazırlanması müx- təlf xassəli materiallardan olan hissələrin təmi- natlı birləşməsinin layihələndirilməsini və hə- yata keçirilməsini əhatə edir. Hissələrin keyfiyyətli yapışdırılması aşağıdakı tədbirlərin həyata keçirilməsini tələb edir. Birləşən səth- lərdə adgeziyanın baş verməsi üçün səthlər ön- cədən hazırlanmalıdır, yəni onlar aktivləş- dirilməlidirlər. Səthlər öncə tozlardan, paslar- dan və oksid qatlarından təmizlənirlər. Həm- çinin yağların təmizlənməsi buraya aiddir. Bir- ləşməyə yüksək tələbat qoyulan sətlər kimyəvi məhlullarla təmizlənir. Polad və digər ağır metalların kimyəvi təmizlənməsində duz tur- şusu, nitrat turşusu, xrom turşusu və digər tur- şulardan istifadə edilir. Maye yapışqanlardan istfadə etməklə birləş- dirmədə yapışqan səthlərə fırça və ya barmaqla çəkilir. Yapışqanın böyük hissəsi buxarlan- dıqdan sonra, səthdəki yapışqan əsas materialla birləşir. Növbəti addımda yapşqanlı səthlər bir- birinə sıxılır və koheziya əsasında hissələr arasında birləşmə baş verir. Kiməyəvi reaksiyaya əsaslanan yapışqan his- sələr üzərinə çəkilir və onlar bir-birinə sıxılır. Yapışqanın qalınlığı 0,1÷-0,3 mm civarında yerləşir. Yapışqanın xassəsindən asılı olaraq proses soyuq və ya isti halda aparılır. Metalların yapışqanla birləşdirilməsi zamanı onların lazımi möhkəmlik xassələrinə cavab verməsi üçün yapışqanın miqdarı kifayət qədər olmalıdır ki, birləşmə dartılma-sıxılma və toxunma gərginliklərinə tab gətirsin (şəkil 1).
Şəkil 1. Yapışqan birləşməsinin yüklənməsi a)
dartılma-sxılma, b) kəsilmə, c) qoparma
Yapışqan birləşməsinin hesabatında əsas parametr kimi, birləşmə möhkəmliyi ( τ M ) gö- türülür. Bu parametr üst-üstə yapışdırılmış sınaq hissələrdə təyin edilir:
burada: F d dartma qüvvəsi,
yapışdırma sahəsi,
üst-üstə düşən sahənin uzunluğu, b yapışan sahələrin enidir.
Şəkil 2. Qoparma yükləməsi altında olan yapışqan birləşməsi a) və b) dartmaqla qoparma, c) və d) əyməklə qoparma
Birləşmə möhkəmliyi yapışqandan, korroziya təsirindən, temperaturdan, yapışqan qatının qa- b l F A F ü d Y d Y ⋅ = = τ
Yüklə 7,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|