Hisse 01 uz qabigi
Yüklə 7,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yunq modulu
- Yük diyircəkləri
- Yükqaldırıcı maşın
- Yük qarmağı
Yumrucuq mexanizmi 388
sürəti (v) idarəetmə vaxtını və onun xarakterini müəyyənləşdirir. Yumrucuq mexanizmləri sənayenin bir çox sahələrində tətbiq olunur. Məsələn, daxili yan- ma mühərrikləri, metalkəsən dəzgahları, ye- yinti maşınları və bir çox digər maşınların sərt proqramla idarə olunmasında yumrucuq mexanizmindən hələ də istifadə olunur.
(alm. der Kurvensteuer, ingl. Cam drive) Yunq modulu dartılmada materialın elastiki deformasiya zamanı göstərdiyi müqaviməti xa- rakterizə edir. O, ingilis fiziki Tomas Yunqun şərəfinə adlandırılmışdır. Dinamik proseslərdə Yunq modulu mühit və prosesin funksionalı kimi baxılır. Yunq modulu aşağıdakı kimi ifadə olunur:
burada: E —elastiklik moduludur, Pa, F — təsir edən qüvvədir, N, S — qüvvənin təsir etdiyi sahədir, mm 2 , l — deformasiya olunan çubuğun uzun- luğudur, mm, x — elastiki deformasiya nəticəsində çubu- ğun dəyişmə moduludur, mm.
Düsturdan göründüyü kimi Yunq modulu materialın elastiklik modulunu ifadə edir. Bu modul xətti elastiki deformasiya olunan mate- rialda gərginlik və uzanma arasındakı mü- nasibəti təsvir edən material göstəricisidir. Ma- terialın deformasiyaya qarşı müqaviməti böyük olduqca onun elastiklik modulu (Yunq mo- dulu) da böyük olur. Yəni ki, yüksək elastiklik moduluna malik material (polad) daha sərt, aşağı elastiklik moduluna material isə (rezin) elastiki olur. Elastiklik modulu Huk qanununda mütə- nasiblik əmsalı kimi istifadə olunur. Kristal materiallarda E-modulu istiqamətdən asılıdır və elastiki sabitlərdən ibarət elastiklik tenzoru ilə təsvir olunmalıdır. Elastiklik sabitləri kimi buraya material sabitləri daxil edilir. E-modulu material sabiti kimi təcrübi yolla təyin olunub cədvəl şəklində verilir. Onun qiymətləri ətraf mühitin temperaturu, nəmiş- liyi, həmçinin deformasiya sürətindən asılı ola- raq variasiya edə bilər.
(alm. das Elastizitätsmodul, ingl. Young's modulus) Yük arabası kənd təsərrüfatında tətbiq olunan özüyığan, yükləyən, doğrayan, sıxlaşdıran, nəqledən və boşaldan maşındır. Yük arabaları traktorla dartılır (şəkil 1).
Şəkil 1. Yük arabası a-nəqledici üzv, doğrayıcı ilə birlikdə b- dozlama qurğusu, c-eninə nəqledici, d-altlıq, e-yığıcı tərtibat, f-qatlanan qoşqu qolu
Transmissiya, dozlama mexanizmi -kübrə- səpən maşında, yığma tərtibatı isə -yığma pre- sində olduğu kimi işləyir. Bu araba qədimdə tətbiq olunan yük maşınları əsasında yaran- mışdır. Ötürmə kanalındakı stasionar bıçaqlar son vaxtlarda daxil edilmişdir. Nəqliyyat or- qanı yığılan bitkinin 4 sm uzunluğunda kəsil- məsinə şərait yaratmaq üçündür. Burada biçmə → mexanizmindən fərqli olaraq xüsusi kəsmə işinə az ehtiyac vardır (şəkil 2).
nizmi Sx Fl l x S F E = = / /
Yük arabası 389
Yük arabası çox hallarda qabaq biçmə mexanizmi ilə birlikdə qidaların yığılmasında istifadə olunur. Müasir yük arabaları böyük yükgötürmə qabiliyyətinə, doğrama mexaniz- minə, dozlama tərtibatına, rabitə idarə siste- minə, nəzarət sisteminə və böyük təkərlərə ma- likdirlər.
(alm. der Ladewagen, ingl. Loader wagons ) Yük diyircəkləri lentli və diyircəkli konve- yerlərin əsas elementi olub, yükün bir başa və ya lent üzərində nəqlinə imkan verir. Tətbiq olunan diyircəklər adətən silindrik formada hazırlanırlar. Diyircəklər boru daxilində yerləş- dirilərək hər iki tərəfdən yastıqda oturdulur. Diyircəyin daxilinə çirklərin daxil olmaması üçün o, hər iki tərəfdən kipləşdirilir. Tətbiq sahəsindən asılı olaraq yük diyrcəkləri polad və ya süni materialdan hazırlanır və işçi sahəsi yeyilməyə qarşı materialla örtülür. Nəql edilən materialın həcmindən asılı olaraq müxtəlif ölçülü yük diyircəkləri mövcuddur. Bir-biri ilə hərəkətli əlaqələndirilmiş yük diyir- cəkləri çələng adlanır. Yük diyrcəklərinin öl- çüləri standartlaşdırılıb cədvəl şəklində verilir.
Şəkil 1. Müxtəlif konstruksiyalı yük diyircəkləri
(alm. die Tragrollen, ingl. Transporting rollers) Yükqaldırıcı maşın yükün şaquli və ona yaxın bucaq altında olan müstəvidə qaldırılma- sına xidmət edir. Bu anlayış həm də → dom- krat, → polipast, → kran, avtoyükləyici kimi qurğuları da əhatə edir. Yükqaldırıcı maşınlar təyinatından asılı olaraq stasionar, özüyeriyən, hərəkətli, fasiləli və ya fasiləsiz, → elektrik mühərrikli və → daxili yanma mühərrikli olaraq fərqlənirlər. Maşınların yükqaldırması bir neçə kq-dan tutmuş yüz tonlarla ola bilir. Bir çox yükqaldırıcı maşınlar yükün qaldı- rılması, endirilməsi, lazım olan səviyyədə tut- maqdan əlavə onları üfüqi müstəvidə hərəkət etdirməyə şərait yaradır (kranlar). Qaldırma mexanizmlərinin eyni zamanda işə salınması ilə yükü fəzada istənilən trayektoriya üzrə hərəkət etdirmək olar. Yükqaldırıcı maşınların əsas hissəsi gövdə, qaldırma mexanizmi və yüktutucu tərtibatlardan ibarətdir. Özüyeriyən maşınlar həm də hərəkət mexanizmi ilə təchiz olunurlar. Maşının tərkib hissəsi olan yüktutu- cu tərtibatların konstruksiyası hərəkət etdirilən yükün çəkisi və ölçüsündən, eləcə də istehsal prosesindən asılı olaraq təyin olunur. (alm. die Hebemaschine, ingl. Hoisting machine)
rin, yüktutan tərtibatların məftillərə və ya qal- dırıcı zəncir mexanizminə asılmasında tətbiq edilir (şəkil 1). Bundan əlavə o, nəqliyyat ma- şınlarda yüklərin dartılması üçün gücün ötürülməsinə xidmət edən hissə kimi də tətbiq tapır (məsələn: traktor və qoşqu arasında). Konstruksiyasına görə birbuynuzlu və ya iki- buynuzlu olur. Qaldırma qabiliyyəti 75 t-a qə- dər olan qarmaqlar tökmə, ondan yuxarı isə ştamplama üsulu ilə hazırlanırlar. Yük qarmaq- ların əsas parametrləri standartlaşdırılmışdır.
Yüklə 7,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|