64
PIOTR ABELARD I SPÓR O POWSZECHNIKI”
1.
ABELARD (1079-1142) – Ŝ ycie i dzieło:
- Urodził się w 1079 r. w Le Pallet, niedaleko Nantes, w rodzinie rycerskiej.
- 1090 – pobiera naukę u Roscelina z Campiegne, od 1094 u Wilhelma z Champeaux w
ParyŜu.
- Od r. 1108 uczy się teologii u Anzelma z Laon.
- w r. 1113 zostaje kierownikiem szkoły katedralnej Notre Dame w ParyŜu i odnosi wielki
sukces. Po skandalu z Heloizą przebywa w klasztorze Saint Denis.
- W r. 1121 z inspiracji św. Bernarda z Clairvaux zostaje potępione jego dzieło De unitate
et trinitate divina.
- W r. 1123 zakłada własną wspólnotę pod wezwaniem Ducha Świętego Pocieszyciela
(Paraklet).
- W latach 1136-1140 znowu naucza w ParyŜu na Wzgórzu św. Genowefy, gdzie jego
uczniem jest Jan z Salisbury („historyk” sporu o powszechniki).
- W r. 1141 zbiera się synod w Sens, aby potępić naukę Abelarda. PapieŜ Innocenty II
nakazuje mu milczenie.
- 21 IV 1142 r. umiera w klasztorze Saint Marcel.
Dzieła:
a/ komentarze logiczne:
- Abelard komentował tzw. Logikę starą (logica vetus) – tj. Kategorie, Isagogę i
Hermeneutykę z komentarzami Boecjusza.
b/ pisma teologiczne:
De unitate et trinitate divina, Theologia christiana, Sic et Non (Tak i nie).
c/ inne :
Etyka, czyli poznaj samego siebie, Rozmowa pomię dzy Filozofem, ś ydem i
Chrześ cijaninem, Historia moich niedoli.
2.
SPÓR O POWSZECHNIKI:
- Spór ten został zainicjowany przez Wstęp ( Isagogę) neoplatonika Porfiriusza do dzieła
Arystotelesa pt. Kategorie. Porfiriusz tam pisał: „Co się tyczy rodzajów i gatunków -
aŜeby najpierw od tego zacząć – czy są czymś rzeczywistym, czy tylko zwykłymi
pojęciami umysłu, a jeŜeli czymś rzeczywistym, to czy są cielesne, czy niecielesne, czy w
końcu występują oddzielnie, czy w rzeczach zmysłowych – wstrzymuję się od zabierania
65
głosu na ten temat, jest to bowiem problem zbyt trudny i wymagający rozległych badań”
(Isagoga I, tłum. K. Leśniak).
- Spór ten przekazał średniowieczu przez swoje tłumaczenia i komentarze – Boecjusz.
Spór ten dotyczy tego, jak istnieją nazwy ogólne (rodzaje i gatunki)? Czy są to tylko
nazwy? Czy teŜ odpowiada im coś w myśli, np. pojęcie? Czy te pojęcia uformowane są na
podstawie jakichś przedmiotów ogólnych, np. ogólnego elementu w rzeczy, idei, czy
myśli BoŜych.
- Roscelin z Campiegne, nauczyciel Abelarda przyjmował skrajny nominalizm
zwany wokalizmem. Twierdził, Ŝe nie ma ogólnych rzeczy ani pojęć, istnieją tylko byty
indywidualne. Powszechność/ogół moŜemy przypisać tylko nazwom, a raczej ruchowi
wydychanego powietrza, gdy wypowiada się daną nazwę (flatus vocis).
- Abelard poddał krytyce to stanowisko: ruch powietrza ( flatus vocis) jest czymś
jednostkowym, naleŜy bowiem do świata fizykalnego i nie moŜe mu przysługiwać
powszechność.
- Wilhelm z Champeaux zajmował stanowisko skrajnego realizmu pojęciowego,
które to stanowisko modyfikował pod wpływem krytyki Abelarda. Głosił, Ŝe w rzeczach
naleŜących do tego samego rodzaju, ich natura nie róŜni się. O niej to orzekamy
powszechnik.
- Krytyka Abelarda: 1. Pojedyncza istota rzeczy nie moŜe równocześnie istnieć w wielu
rzeczach, a tak by było, gdyby Sokrates i Platon mieli taką samą naturę, tj.
człowieczeństwo. Czy kawałek człowieczeństwa istniałby w Sokratesie a kawałek w
Platonie?
2. Ta sama natura musiałaby przyjmować sprzeczne cechy. Np. Zwierzęcość w człowieku
jest rozumna, a w ośle nierozumna. Sprzeczność dyskwalifikuje to stanowisko.
3. Powszechnik to jest to, co moŜna orzekać o wielu rzeczach. Nie da się orzekać
„rzeczy”, a jedynie słowo.
- Stanowisko Abelarda –sermonizm:
Powszechnik naleŜy do języka, jest to „słowo posiadające znaczenie”, tj. sermo.
Powszechność moŜna zatem przypisać znaczeniu słowa – takie stanowisko nazywa się
sermonizmem. W rzeczy odpowiada temu słowu odpowiedni status rzeczy (natura
wspólna). To, Ŝe o Sokratesie i Platonie orzekamy „Człowieczeństwo” ma swoją
66
podstawę w statusie bycia człowiekiem. Stanowisko Abelarda jest najbliŜsze
umiarkowanemu realizmowi poję ciowemu.
3.
RELACJA WIARY DO ROZUMU:
- W dziejach ludzkości moŜna wyróŜnić 3 podstawowe etapy:
1. Okres prawa naturalnego. W tym okresie człowiek dla ustalenia prawa moralnego
posługiwał się jedynie rozumem. Jest to rodzaj „naturalnego objawienia”, którego
dostąpili filozofowie pogańscy.
2. Okres prawa pisanego – danego przez MojŜesza.
3. Okres łaski, który zapoczątkował Chrystus. Te dwa ostatnie okresy stanowią
dopełnienie i uzupełnienie prawa naturalnego, a nie jego zmianę.
- Istnieje zatem harmonia między nauczaniem Biblii a nauczaniem filozofii, naleŜy tylko
te wypowiedzi naleŜycie odczytać. Filozofowie staroŜytni niejednokrotnie pod zasłoną
(involucrum) wyraŜali prawdę wiary chrześcijańskiej (np. Platon w nauce o Duszy świata
wyraził nauczanie o Duchu Świętym).
- Najdoskonalszą częścią filozofii jest etyka, gdyŜ ona najlepiej przysposabia człowieka
do poznania Boga, który jest NajwyŜszym Dobrem i prowadzi do zjednoczenia z Nim.
- W etyce Abelard podkreślił znaczenie intencji dla określenia moralnej wartości czynu.
Jeśli intencja jest zgodna z prawem BoŜym, to ten czyn jest dobry, jeśli natomiast intencja
jest wbrew prawu BoŜemu, to czyn jest zły.
4.WZÓR METODY SCHOLASTYCZNEJ;-
- Dzieło Abelarda pt. Tak i nie podejmowało 158 doniosłych kwestii związanych z wiarą.
Powołując się na wypowiedzi autorów cieszących się uznaniem oraz na Pismo św., Abelard
pokazywał jak te autorytety przeczą sobie wzajemnie (mówią zarazem „tak” i „nie”).
- W Przedmowie do tego dzieła Abelard pokazał, jak moŜna się uporać z tymi trudnościami.
W tym celu naleŜy:
1. Ustalić, czy tekst jest autentyczny.
2. Ustalić znaczenie słowa (często autorzy posługiwali się językiem zrozumiałym dla
odbiorcy i dostosowanym do jego poziomu).
3. Uwzględnić moŜliwość błędu kopisty (tj. tego, kto przepisywał tekst).
4. OdróŜnić miejsca, w których autor mówi od siebie od tych, w których referuje myśl cudzą.
5. W kwestiach prawnych naleŜy rozwaŜyć, co jest ogólną tendencją prawa, a co przepisem
szczegółowym.
Dostları ilə paylaş: |