H,N. Rzayev tarix el/nhri namizədi, Bakı Avrasiya Universiteti beynəlxalq
Yüklə 3,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kitabın sonundakı əlavobr bölməsində verilmiş həmin Konvensiyaya bax. 76
- Delikt • dəymiş zərərə dair müqavilədən kənar öhdəlik. 77
vericiliyə əsaslanaraq xarici diplomatik nümayəndəliyə verilmiş bina və torpaq sahələrinin azad olunmasını tələb edə bilər. Yerləşmə dövlətinin qanun və qaydalarına hörmət etməyi öhdəsinə götürmüş nümayəndəlik bu tələbi yerinə yetirməlidir. Təbii ki, yerləşmə dövləti belə olan halda diplomatik nümayəndəliyin öz funksiyalarının effektiv yerinə yetirilməsini təmin etməli, nümayəndəliyin rahatlığının pozulmasının və onun nüfuzuna zərər dəyməsinin qarşısını almalı, həmçinin nümayəndəliyin yeni bina əldə etməsində ona kömək etməlidir. Bütün bunları yerləşmə dövləti öz üzərinə öhdəlik kimi götürmüşdür. Məcburiyyət tədbirlərinin tətbiq edilməsi haqqında məsələ isə hər bir konkret halda konkret vəziyyət hesaba alınmaqla həll edilməlidir. Diplomatik nümayəndəliklərə verilən torpaq sahəsinə müasir beynəlxalq hüquqda yerləşmə dövlətinin bir hissəsi və ya ərazisi kimi baxılır. Bu torpaq sahəsinə diplomatik nümayəndəliyin imtiyaz və immunitetləri hesaba alınmaqla yerləşmə dövlətinin qanun qaydaları şamil edilir. Yerli hakimiyyət orqanları xarici diplomatik nümayəndəliyin rahatlığını pozmamaq və nümayəndəliyin şərəf və nüfuzuna zərər verməmək şərti ilə bu nümayəndəliyin binalarının altında yeraltı işlər həyata keçirmək hüququna malikdir. Eyni zamanda diplomatik nümayəndəlik də yerləşmə dövlətinin qanun və qaydalarını hesaba almaqla öz ərazisində torpaq işləri həyata keçirə bilər. Bir qayda olaraq, bu işlərin həyata keçirilməsi haqqında məsələ müxtəlif kommunal xidmətlərlə razılaşdırıldıqdan sonra diplomatik nümayəndəlik tərəfindən həyata keçirilə bilər. Diplomatik nümayəndəliyin toxunulmazlığının və diplomatik immunitetinin pozulması beynəlxalq hüququn və dövlətin hüquqlarının çox ciddi pozulması deməkdir. Ona görə də, dövlətlər adətən belə pozuntulara çox kəskin münasibət göstərirlər. Ərazisində belə pozuntular baş vermiş dövlətlərin hökümətləri bu cür faktların yolverilməzliyini başa düşür və dərhal ziyan çəkmiş dövlətin hökümətinə öz təəssüflərini bildirir. İstintaq aparılacağını və təqsirkar şəxslərin cəzalandırılacağını elan edir. Lakin burada bir neçə məqama diqqət yetirmək lazımdır. 75 Birincisi, diplomatik nümayəndəlik daxilində həyata keçirilən istintaq və digər məcburiyyət tədbirləri yalnız diplomatik nümayəndəlik başçısının xüsusi icazəsi ilə yol verilə bilər. İkincisi, diplomatik nümayəndəlik öz daxili qaydalarını özü müəyyən edir. Bu isə o deməkdir ki, yerli hakimiyyət orqanları Öz yurisdiksiyasını həyata keçirərkən diplomatik nümayəndəliyin daxili səlahiyyətinə aid olan işlərə qarışmamalıdır. Çünki bütün bunlar edilməzsə, həmin nümayəndəliyin ölkədən getməsi və diplomatik münasibətlərin kəsilməsi məsələsi ortaya çıxa bilər. Yerləşdiyi ərazinin toxunulmazlığının qorunması mövcud olmadan və diplomatik immunité * t təmin olunmadan heç bir nümayəndəlik normal fəaliyyət göstərə bilməz. Bunlar diplomatik münasibətlər haqqında 18 aprel
1961-ci il Vyana Konvensiyasının 22-ci maddəsində müəyyənləşdirilmişdir. Konvensiya deyilir: 1.
“Diplomatik nümayəndəliyin binaları toxunulmazdır. Yerləşmə dövlətinin hakimiyyət orqanları nümayəndəlik başçısının razılığı olmadan bu binalara daxil ola bilməzlər. 2.
Diplomatik nümayəndəliyin binaları hər cür hücumlardan və ya zərər yetirilməsindən qorumaq, nümayəndəliyin rahatlığının hər cür pozulması hallarının və ya onun şərəfinin təhqir olunmasının qarşısını almaq üçün lazımi tədbirlər görmək yerləşmə dövlətinin xüsusi vəzifəsidir. Nümayəndəliyin binaları, avadanlıq və bu binalardakı digər əmlak, həmçinin nümayəndəliyin nəqliyyat vasitələri axtarış, götürmə, həbs, icra hərəkətlərinə qarşı immunitetdən istifadə edir”. Nümayəndəlik başçısının icazəsi olmadan nümayəndəlik binasına daxil olmağın qadağan olunması məcburi xarakter daşıyır və bu qaydadan heç bir istisna yoxdur. Hətta, diplomatik nümayəndəlikdə yanğın baş verdikdə və ya diplomatik nümayəndəlik terroristlər tərəfindən ələ keçirildiyi halda belə bu qaydaya riayət edilməlidir. Təcrübədə fövqəladə hallar zamanı diplomatik nümayəndəlik başçılarının yerli hakimiyyət orqanları tərəfindən diplomatik
nümayəndəlik binasına daxil olmağa icazə verdiyi bir çox hallar vardır. Elə vəziyyətlərə də rast gəlmək olur ki, diplomatik nümayəndəlik başçısı hər hansı səbəbdən (nümayəndəlik binasında olmamaq, ölüm) fiziki olaraq nümayəndəlik binasına daxil olmağa razılıq verə bilmir. Bu halda diplomatik personalın üzvlərindən biri razılıq verir. Diplomatik personalın üzvlərinin bu cür hərəkəti hüquqi qüvvəyə malik deyildir. Çünki Vyana Konvensiyasına görə, razılığı yalnız nümayəndəlik başçısı verə bilər. Diplomatik nümayəndəliyin başçısı deyil, nümayəndəliyin digər personalının xahişi ilə yerli hakimiyyət orqanlarının diplomatik nümayəndəlik binasına daxil olması bir çox hallarda narazılıq və konfliktlərə səbəb ola bilər. Diplomatik nümayəndəlik başçısı nümayəndəlik binasında olmadıqda və ya yerli hakimiyyət orqanlarının diplomatik nümayəndəlik binasına daxil olması haqqında məsələni hər hansı səbəbdən fiziki olaraq həll edə bilmədiyi halda yerləşmə dövləti diplomatik nümayəndəliyə daxil olmağa razılıq almaq üçün akkreditə edən dövlətin hökümətinə sorğu göndərməlidir. Bu vəziyyətdə diplomatik nümayəndəlik başçısı razılıq verməzsə, bu diplomatik nümayəndəlik binasına daxil olmaq üçün yerli hakimiyyət orqanlarını hər hansı hüquqi imkandan məhrum edir. Bütün ümumi beynəlxalq hüquqda yalnız biristisna mövcuddur. Bu da fors-major hallarıdır. Bu fors-major (dəfedilməz qüvvə) hallan məsuliyyətdən azad edən hallardır, yəni nəzarətdən yayınan, gözlənilməz və qaçılmaz fövqəladə xarakterli xarici hadisələrdir: təbii fəlakətlər, epidemiyalar, epizootik xəstəliklər, silahlı münaqişələr, mülki ixtişaşlar və s. Ümumiyyətlə, məsuliyyətdən azadetmə subyektin törətdiyi və məsuliyyəti doğurmuş deliktin' nəticələrini aradan qaldırmaq vəzifəsinin onun üstündən götürülməsidir. Məsuliyyətdən azad edən hallara ilk növbədə zərərçəkmiş tərəfin öz təqsiri aid edilə bilər. Məsələn, dövlət onun səfirliyinin barəsində hazırlanan provakasiya aksiyası barədə məlumat alır.
Yüklə 3,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|