I. A. Axmedov, N. S. Saidxo‘jaeva

5.2. Radiatsiyaviy xavfsizlik xizmatini tashkil qilish 
Korxonalarda ionlashuvchi nurlanish manbalari bilan ishlash nazoratini maxsus 
xizmat-radiatsion xavfsizlik xizmati amalga oshiradi. Xizmat a’zolari maxsus 
tayyorgarlikdan o‘tgan, soha bo‘yicha maxsus bilimga ega bo‘lgan mutaxassislardan 
kompleklashtiriladi. Bu xizmat maxsus asbob-uskunalar va texnikalar bilan 
ta’minlangan bo‘ladi. O‘zbekiston Respublikasi favqulodda vaziyatlar vazirligi 
tasarrufida maxsus laboratoriya tashkil etilgan va u barcha laboratoriya tekshiruvlari 
o‘tkazishi uchun etarli darajada kerakli asbob uskunalar bilan jihozlangan. 
Radiatsion nazorat tarkibiga quyidagi savollar kiradi: 
-
rentgen dozasi quvvati γ nurlanish va β zarrachalar oqimi, neytronlar, ish 
joyida korpuskulyar nurlanish;
-
korxonalar hududida havodagi radioaktiv gazlar va aerozollar borligi;
-
ish xarakteriga bog‘liq shaxsiy nazorat, tashqi nurlanish shaxsiy nazorati, 
organizmda yoki alohida organda radiaktiv moddalar borligi;
-
atmosferaga radioaktiv moddalar chiqishining nazorati;
-
kanalizatsiyaga tashlanadigan oqova suvlarda radioaktiv moddalar borligi 
nazorati;
-
radioaktiv qattiq va suyuq moddalarni zararsizlantirish, chiqarib tashlash va 
yig‘ish ustidan nazorat;
-
korxona atrofi obyektlarida ifloslanish darajasining nazorati.
 
 
 

---

101 
5.3. Radiatsiyaviy xavfli obyektlarning (RXO) aholi uchun potensial 
xavflilik darajasi bo‘yicha klassifikatsiyasi 
2011 yili Yaponiyada sodir bo‘lgan kuchli zilzilaning Fukusimida joylashgan 
atom elektr stansiyasiga ta’siri natijasida avariya sodir bo‘lgan stansiyadagi 
bloklarning yarmi avariyaga uchragan. Natijada ko‘p talofat yuz berib ko‘ngilsiz 
holatlarni keltirib chiqargan. Bu dunyo jamoatchiligini yanada yadro portlashlarga 
nisbatan e’tiborli va ma’suliyatli bo‘lishga undaydi. 
Dunyoda sodir bo‘lgan 300 ga yaqin turli xil va turli darajada radiatsion 
avariyalar sodir bo‘lganligi ma’lum. Ularning har biri ma’lum darajada odamlarga 
va hududlarga salbiy ta’sir etgan, katta moddiy zararlarga sabab bo‘lgan. Insoniyat 
radiatsion zararlanishni oldini olish uchun turli usullar va vositalardan foydalangan, 
xavfsizlik choralarini ko‘rgan. Ma’lumotlardan radiatsiya bilan bog‘liq xavfsizlikni 
mutloq ta’minlab bo‘lmasligi to‘g‘risidagi xulosaga kelish mumkin. Qayerda 
radioaktiv moddalar bilan bog‘liq ishlab chiqarish bor ekan u joy, obyekt 
ishlovchilar va atrof muhit uchun potensial xavf sifatida qoladi. 
Dunyoda atom bombasini yaratilishi (AQSH, 1943 y.), radioaktiv moddalardan 
foydalanish, ularni olish bilan bog‘liq ishlab chiqarishni taqozo etadi. Hozirgi vaqtda 
dunyoning radiatsiya bilan bog‘liq