98
-
barcha aholi shu jumladan barcha sohasidan qat’y nazar ishlab chiqarishda
ishtirok etuvchilar;
RXN-2006 da nurlangan shaxslar kategoriyasi uchun chegaraviy doza qiymati
berilgan (5.1-jadval).
Bunga tabiy nurlanish, tibbiy nurlantiruvchi asboblardan
nurlanish dozasi kirmagan. Bular uchun maxsus chegaralovlar belgilangan.
5.1-jadval. Nurlanishning asosiy chegaraviy dozasi
Me’yorlanadigan
miqdor
Chegaraviy doza
xodimlar*
(A guruxi)
aholi
Effektiv doza
Har qanday 5 yillik uchun
o‘rtacha 20 mZv, ammo
yiliga 50 mZv/yil dan ko‘p
emas.
1 mZv/yil har qanday 5
yilga, ammo 5 mZv/yil
dan ko‘p emas.
Ko‘z gavxarida,
terida**,
qo‘l va oyoqlar panja
va
yuzalarida yillik
ekvivalent doza
150 mZv
500 mZv
500 mZv
15 mZv
50mZv
50mZv
Izoh:
*
A gruppasiga kirgan barchalar uchun nurlanish dozasi darajasi A gruppa
xodimlari uchun ¼ miqdordan oshmasligi kerak.
**Qobiq qatlam uchun o‘rtacha 5 mg/sm
2
, kaft qobiq qatlami uchun 40 mg/sm
2
.
Tashqi va ichki nurlanish ta’sir etgan vaqtda tashqi nurlanish dozasi chegaraviy
miqdordan oshishi kerak emas, nuklidlarning yillik tushishi 1 dan oshmasligi kerak.
45 yoshgacha bo‘lgan ayollar uchun teridagi va qorindan pastki qismidagi
nurlanish dozasi oyiga 1 mZv dan oshmasligi kerak, organizmga
nuklidlarni yillik
tushishi miqdori xodimlarga nisbatan 1/20 dan oshmasligi kerak. Shunda 2
oylikkacha bo‘lgan homiladi nurlanish 1 1 mZv dan oshmaydi.
Agarda ishlovchi ayollarda homiladorligi ma’lum bo‘lsa uni nurlanish ta’sir
etmaydigan boshqa ishga o‘tkaziladi.
21 yoshgacha yoshlar ionlashuvchi nurlanish bilan bog‘liq faoliyat bilan
shug‘ullansa ular B gruppaga kiritiladi.
99
Mutloq sog‘lom odamlarda nurlanish bilan bog‘liq profilaktik (tibbiy ko‘rik va
b) ishlar, tadqiqotlar o‘tkazishda yillik nurlanish darajasi 1 mZv dan oshmasligi
kerak.
Ionlashuvchi nurlanishda RXN-2006 prinsiplarini joriy qilishda ehtimoliy
yo‘qotishni hisoblash va ijtimoiy-iqtisodiy xarajatlarni
asoslash bilan nurlanishni
jamoaviy samarali dozasi (1 chel-Zv)da 1 kishi-yil yo‘qotishga olib kelishi
aniqlangan.
RXN-2006 da shaxsiy va jamoaviy tavakkal tushunchasi kiritiligan hamda
nurlanish ta’sirining maksimal tavakkal darajasi miqdori berilgan. Shu normaga
asosan nurlanishning kam dozasida (0.5 mZv dan kam) shaxsiy va
jamoaviy tavakkal
hosil bo‘lishining ehtimoliy samarasi quyidagi ifoda bilan aniqlanadi
E
r
E
p
r
E
=
)
(
;
,
)
(
E
E
E
S
r
S
p
R
=
(
5.1)
bu erda:
r, R-talluqli ravishda shaxsiy va jamoaviy tavakkal;
E, S
E
- talluqli ravishda shaxsiy va jamoaviy doza samaradorligi;
р(E), p(S
E
) – talluqli ravishda E va S
E
-
hosil qiladigan ehtimoliy
holatlar(sabablar);
r
E
–o‘limli va o‘limsiz rak, jiddiy avlodga ta’sirning tavakkal koeffitsienti.
Tavakkal koeffitsienti:
E
< 200 mZv/ odam da
r
E
=
5,6×10
-2
l/odam.-Zv
xodimlar uchun;
E
> 200 mZv/ odam
da r
E
=
1,1×10
-1
l/ odam.-Zv
E
< 200 mZv/ odam
da r
E
=
7,3×10
-2
l/ odam.-Zv
aholi uchun.
E
> 200 mZv/ odam
da r
E
=
1,5×10
-1
1/ odam.-Zv
da og‘ir oqibatli bo‘sag‘aviy samara uchun
r=r(E); R=p(E)·N,
bu erda:
N- E>
0,5 Zv doza bilan radiatsion ta’sirga tushgandagi aholi soni.
RXN-2006 ga asosan potensial nurlanish riski quyidagi sharoitda hosil bo‘ladi
,
;
N
x
p
r
x
p
R
−
−
−
−
(5.2)
bu erda:
ν – umumiy (to‘liq),
r
– asosiy ishlab chiqarish daromadlari;
x
– muhofaza uchun xarajatlar;
α – risk(tavakkal) bahosi– birlik riskka pul ekvivalenti.
100
RXN-2006 da belgilanishi bo‘yicha riskni eng kam miqdorga tushirish ikkita
holatni hisobga olib bajariladi:
-barcha ehtimoliy manbalardan bo‘ladigan riskning
chegaraviy miqdori har bir
ehtimoliy manbalarga o‘rnatilgan chegaraviy miqdorlardan kelib chiqib aniqlanadi;
-ehtimoliy nurlanish riskining eng kam darajasi mavjudki undan pastga
tushirishga zaruriyat yo‘q, unga e’tibor bermasa ham bo‘ladi.
Texnogen nurlanish uchun shaxsiy risk chegarasi xodimlar uchun yiliga 1,0∙10
-3
,
aholi uchun esa 5,0∙10
-5
belgilangan.
E’tibor berilmaydigan risk darajasi yiliga 10
-6
bo‘lib undan yuqori darajada risk
albatta e’tiborli bo‘lishi kerak.
Dostları ilə paylaş: