I. A. Axmedov, N. S. Saidxo‘jaeva

5.12-jadval. Saqlash inshootlariga havo berish me’yori 
Tashqaridagi harorat, °C 
1 kishiga havo berish 
me’yori, m
3
/soat 
20 gacha 
7 
20-25 
10 
25-30 
14 
30 dan yuqori 
20 
Saqlash inshootlarini qurishda ikkita maqsadni ko‘zda tutish lozim:
-odatdagi sharoit - xo‘jalik va madaniy-oqartuv ishlarda foydalanish; 
-favqulodda vaziyatlar sharoitida - odamlarni yashirish va muhofazalash. 
Saqlagichlarni ikkinchi holatga o‘tkazish vaqti 12 soatdan oshmasligi kerak.
Radiatsiyaga qarshi panagohlar.
Radiatsiyaviy avariya yoki yadro portlashidan so‘ng bulutni yo‘nalishi bo‘yicha 
radioaktiv moddalar yog‘iladi va bu hududdagi barcha mavjud narsalar: ekin 
maydonlari, binolar, inshootlar va boshqa mavjud narsalarini turli darajada radioaktiv 
ifloslantiradi va zararlaydi. Bu hududda bo‘lgan odamlar (panagohdan tashqarida) 
nafas yo‘llari, oziq-ovqat, ichimlik orqali tashqi nurlanishdan zararlanadi. Vaqt 
o‘tishi bilan radiatsiya darajasi kamayib odam uchun zararsiz darajagacha tushishi 
mumkin. Er usti portlash radiatsiyasi 2 soatdan so‘ng 2 marta, 7 soatdan so‘ng 10 
marta va 48 soatdan so‘ng 100 martagacha kamayadi.
5.8-rasm. Tosh va yog‘ochdan bo‘lgan radiatsiyaga qarshi panagohlar
Radioaktiv moddalar yog‘ilgandan so‘ng uni odamlar uchun xavfsiz darajaga 
kelgunicha muhofaza inshootlarida yashirinishi kerak. Bundan tashqari radiatsiyadan 

---

137 
himoyalanish saqlanish inshootlaridan tashqari radiatsiyaga qarshi panagohlarda 
muhofazalanadi (5.8-rasm). Bular radiatsiyadan himoyalashdan tashqari yorug‘lik 
nurlanishidan, kiruvchi radiatsiyadan, qisman zarba to‘lqinidan, tanaga radiatsion 
moddalar tomchilari va baktereologik aerozollari tushishidan ham himoya qiladi. 
Radiatsiyaga qarshi panagohlarning himoyalash xususiyati himoya koeffitsienti 
bilan baholanadi. Ular himoyalash darajasi bo‘yicha 5 ta guruhga bo‘linadi (5.13-
jadval).
Radiatsiyaga qarshi P-1, P-2 guruh inshootlar xavf bo‘lish ehtimoli yuqori va 
kuchli radioaktiv ifloslangan joylarda quriladi. Bu zona yadro portlashi joyidan 100 
km gacha masofada bo‘lishi mumkin.