I. A. Axmedov, N. S. Saidxo‘jaeva

RSH-4 markali umumharbiy filtrlovchi gazniqob.
Bu gazniqoblar nafas 
a’zolari, ko‘z va yuzni zaharlovchi, radioaktiv moddalar va bakterial vositalardan 
muhofaza qilishning asosiy vositasi bo‘lib hisoblanadi. Bu gazniqoblar bilan harbiy 
qo‘shinlarning harbiy xizmatchilari ta’minlanadi. 
Gazniqoblar filtrlovchi - yutuvchi quti, yuz qismi va xaltachadan iborat. 
Filtrlovchi - yutuvchi quti
nafas olinadigan havoni radioaktiv, zaharlovchi 
moddalar va bakterial vositalardan tozalash uchun xizmat qiladi. U silindr shaklida 
bo‘lib, qutining tagida nafas olinadigan havo kirishi uchun teshik bo‘ladi. Tozalangan 
havo quti qopqog‘iga burab o‘rnatilgan naycha orqali o‘tib keladi. Filtrlovchi - 
yutuvchi quti mustahkam bo‘lishi uchun unda burama joylar bo‘ladi. Gazniqob uzoq 
vaqt saqlanishi zarur bo‘lgan vaqtda yoki suvdan o‘tayotgan vaqtda filtrlovchi - 
yutuvchi qutining pastdagi teshigi rezina tiqin (probka) bilan berkitiladi. 
Qutining ichki qismi havo oqimi bo‘ylab tutunga qarshi filtr va maxsus ishlov 
berib faollashtirilgan ko‘mir solingan yutgich bilan ta’minlangan. Bu yutgich 
ko‘pincha shixta deb ataladi. 
Tutunga qarshi filtr – maxsus ingichka tolali asbest moddasi qo‘shib zichlangan 
qog‘ozdan iborat bo‘lib, filtrning yuzasini ko‘paytirish maqsadida u qat-qat qilib 
buklanadi. Shu sababli uning yuzasi 2000 sm
2
ni tashkil qiladi. Tutunga qarshi filtr 
har qanday aerozollar, radioaktiv chang, zaharlovchi moddalarning aerozollari, 
tumanlari hamda bakterial vositalarning aerozollarini ushlab qoladi. Lekin 
zaharlovchi moddalarning bug‘lari va gazlari bu erda ushlab qolinmaydi, ular 
ikkinchi qavat, faollashgan ko‘mirda ushlanib qoladi. 

---

140 
Faollashtirilgan ko‘mir gazniqob qutida asosiy yutuvchi vosita bo‘lib 
hisoblanadi. Faollashgan ko‘mirning zaharlovchi moddalarni yutishi uning nechog‘li 
g‘ovakliligiga bog‘liq. U 0,5 – 1,0 mm li mayda donachalar shaklida bo‘ladi. 
Faollashtirilgan ko‘mir toshko‘mir, pista ko‘mir, torf va ba’zi organik mahsulotlarga 
maxsus ishlov berish yo‘li bilan olinadi. Faollashgan ko‘mirda zaharlovchi 
moddalarning yutilishi sorbsiya yo‘li bilan boradi. Bu to‘rtta fizik-kimyoviy 
jarayondan iborat. 
Adsorbsiya – 
zaharlovchi moddalarning molekulalari, atomlari, ionlari 
ko‘mirning g‘ovaklariga yutilishi bilan ta’riflanadi. Bunda ko‘zga ko‘rinmaydigan 
kimyoviy birikmalar paydo bo‘ladi.